Auka áhrif sín í Afríku

Stjórnvöld í Kína hafa lofað að auka lánveitingar sínar og fjárfestingar í Afríku um 60 milljarða Bandaríkjadala á næstu þremur árum. Xi Jinping, forseti Kína, sagði á tveggja daga fundi með leiðtogum Afríkuríkja í Peking í vikunni að stjórn sín setti ekki nein skilyrði fyrir aðstoðinni en varaði stjórnvöld í samstarfslöndunum við því að eyða fénu í óarðbær „gæluverkefni“.

Kínverska stjórnin lofaði löndunum 15 milljörðum dala í styrki og lán án vaxta eða með ívilnunum. Hún hét enn fremur 20 milljarða dala lánalínu, stofnun 10 milljarða sjóðs sem á að fjármagna þróunaraðstoð og fimm milljarða sjóðs sem á að greiða fyrir innflutning frá Kína. Stjórnin hyggst einnig hvetja kínversk fyrirtæki til að fjárfesta að andvirði 10 milljarða dala í Afríkulöndunum.

Þetta bætist við 60 milljarða dala lán, styrki og fjárfestingar sem kínversk stjórnvöld lofuðu Afríkulöndunum á leiðtogafundi sem haldinn var fyrir þremur árum.

Skuldavandinn eykst

Xi Jinping skýrði einnig frá því að Kínverjar myndu afskrifa vaxtalaus lán sem þeir hafa veitt fátækustu og skuldugustu Afríkulöndunum og falla í gjalddaga fyrir lok ársins. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn varaði við því í maí að 15 af 35 fátækum Afríkulöndum sunnan Sahara stæðu frammi fyrir alvarlegum greiðsluvanda vegna mikilla skulda. Stjórnvöld í nokkrum vestrænum löndum hafa sakað Kínverja um að hafa aukið skuldabyrði ríkjanna með því að veita þeim lán til að fjármagna verkefni í tengslum við stefnu Xi sem nefnd hefur verið Belti og braut og miðar að gerð mannvirkja sem auka aðgang Kínverja að mörkuðum og náttúruauðlindum í Asíu, Afríku og Evrópu, auk þess að styrkja stöðu Kína sem heimsveldis. Nokkrir vestrænir embættismenn hafa jafnvel sakað Kínverja um að hegða sér eins og nýlenduveldi í Afríku til að efla efnahag Kína.

Graf/mbl.is

Kínversk stjórnvöld neita þessu. „Kínverjar hafa ekki aukið skuldabyrði Afríku. Ástæður skuldavanda álfunnar eru flóknar. Skuldirnar hafa hlaðist upp á löngum tíma,“ hefur fréttaveitan AFP eftir Xu Jinghu, sérlegum sendimanni kínversku stjórnarinnar í afrískum málefnum. „Jafnvel þegar litið er á ríki sem eru mjög skuldug kemur í ljós að Kína er ekki helsti lánardrottinn þeirra. Þannig að það er út í hött að kenna Kína um skuldir Afríku.“

Stofnun Johns Hopkins-háskóla, sem rannsakar tengsl Kína og Afríku (CARI), segir að kínverskir bankar hafi veitt Afríkulöndum og ríkisfyrirtækjum þeirra lán að andvirði 136 milljarða dala á árunum 2000 til 2017. Kína sé helsti lánardrottinn aðeins þriggja af 17 Afríkulöndum sem eru í mestum skuldavanda, þ.e. Djíbútí, Vestur-Kongó og Sambíu. Gert er ráð fyrir því að skuldabyrði þeirra minnki vegna afskriftanna sem Xi boðaði.

Greiðsluvandi Afríkuríkja er einnig rakinn til þess að hrávöruverð hefur lækkað í heiminum og útflutningstekjur þeirra hafa því minnkað. Útflutningur Afríkuríkjanna til Kína var talsvert meiri en innflutningur þeirra frá landinu á árunum 2010-2014 en verðlækkunin varð til þess að þetta hefur snúist við. Innflutningur þeirra frá Kína umfram útflutninginn þangað nam 50 milljörðum dala á síðasta ári.

Leiðtogar Afríkuríkjanna hafa fagnað lánveitingum Kínverja vegna verkefna sem tengjast Belti og braut, en nokkrir þeirra hafa látið í ljós áhyggjur af skuldabyrðinni sem fylgir þeim. Vaxandi óánægja er t.a.m. í Kenía vegna járnbrautar, sem kostaði 3,2 milljarða dollara, eftir að í ljós kom að hún skilar ekki jafnmiklum tekjum og gert var ráð fyrir. 

Áhersla lögð á Belti og braut

Miklar breytingar hafa orðið á lánveitingum Kínverja til Afríku á síðustu árum. Mikil lækkun hrávöruverðsins og minni hagvöxtur í Kína urðu til þess að Kínverjar leggja nú minni áherslu á fjárfestingar í námum og náttúruauðlindum í Afríku en veita nú fleiri lán til mannvirkjaverkefna sem tengjast Belti og braut.

Graf/mbl.is

Fyrirkomulagið er oft þannig að kínverskur banki veitir Afríkuríki lán til að fjármagna verkefnið og landið gerir síðan samning við kínverska verktaka um framkvæmdina og rekstur mannvirkisins. Afríkuríkið þarf síðan að greiða afborganir af láninu í áratugi og í sumum tilvikum þarf það einnig að greiða kínverska fyrirtækinu þóknun fyrir rekstur mannvirkisins, að sögn The Wall Street Journal. Íbúar Afríkuríkjanna hafa kvartað yfir því að verktakarnir noti marga kínverska verkamenn við framkvæmdirnar í stað þess að ráða heimamenn.

Djíbútí er eitt ríkjanna sem eru mest háð lánveitingum frá Kína og segir Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn að skuldir landsins hafi aukist úr 50% af vergri landsframleiðslu árið 2014 í 85% árið 2016. Kínverjar hafa komið upp herstöð í landinu, eins og Bandaríkin, vegna nálægðar þess við mikilvæga siglingaleið um Rauðahaf og við Mið-Austurlönd.

Kínverska einræðisstjórnin hefur ekki sett nein pólitísk skilyrði á borð við lýðræði eða mannréttindi fyrir lánveitingunum til Afríkuríkjanna.

Á sama tíma og kínversk stjórnvöld auka áhrif sín í álfunni hefur stjórn Donalds Trumps Bandaríkjaforseta dregið úr þróunaraðstoð sinni við Afríkuríki, auk þess sem hún íhugar að fækka hermönnum sínum í löndum á borð við Níger.

• Blogga um frétt