Sjávarútvegsráðherra segir verið að verja þjóðarheill

Alþingi samþykkti á sjötta tímanum í gærkvöldi frumvarp til laga um kjaramál fiskimanna og fleira, en með því er stöðvað með lögum verkfall sjómannafélaga og verkbann útvegsmanna.

Var frumvarpið samþykkt að viðhöfðu nafnakalli með 33 atkvæðum gegn 20. Þingmenn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks greiddu atkvæði með frumvarpinu en þingmenn Frjálslynda flokksins, Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar - græns framboðs auk Guðmundar Hallvarðssonar, Sjálfstæðisflokki, greiddu atkvæði gegn því.

Fjöldi þingmanna gerði grein fyrir atkvæði sínu. Árni M. Mathiesen sjávarútvegsráðherra sagði að ef lögin hefðu ekki verið með þessum hætti hefði skapast alger ringulreið í kjaramálum sjómanna og fiskverðsmálum.

"Það vita allir að sjómannaverkfall á Íslandi getur ekki staðið óendanlega. Þegar sjómannaverkfall hefur staðið tvöfalt lengur en það hefur lengst staðið síðustu tuttugu ár er nauðsyn á því að Alþingi grípi inn í til þess að verja þjóðarheill," sagði Árni og bætti við að þeir þingmenn sem áður og fyrr hafi staðið að lagasetningum í svipuðum tilfellum en mótmæli nú séu einungis að sýna tvískinnung.

Hjálmar Árnason, Framsóknarflokki, sagði að með samþykkt frumvarpsins væri verið að bregðast við pattstöðu í samskiptum útgerðarmanna og sjómanna. "Með samþykkt frumvarpsins er verið að höggva á hnút, koma í veg fyrir gjaldþrot margra fyrirtækja og heimila. Með samþykkt þess er verið að koma í veg fyrir efnahagslegt öngþveiti hér á landi," sagði hann.

Stjórnarandstæðingar gagnrýndu hins vegar lagasetninguna harðlega. Össur Skarphéðinsson, formaður Samfylkingarinnar, sagðist ekki geta stutt að LÍÚ nyti sjálfsafgreiðslu í sjávarútvegsráðuneytinu og ekki heldur að rétti heillar starfsstéttar til að grípa til vinnustöðvunar væri mokað burtu.

Steingrímur J. Sigfússon sagði ekki um að ræða lög heldur ólög og lýsti hann allri ábyrgð á hendur ríkisstjórninni og stjórnarmeirihlutanum. Sagði hann að um væri að ræða mannréttindabrot og valdníðslu og sérstaklega væri gagnrýnivert að þeir sem ekki væru aðilar að deilunni skuli samt sviptir grundvallarmannréttindum og stjórnarskrárbundnum réttindum. Slíkt væri mikil óhæfa.

Guðjón A. Kristjánsson, Frjálslynda flokknum, sagði um valdníðslu og óréttlæti að ræða af hálfu stjórnvalda, en eini stjórnarliðinn sem greiddi atkvæði gegn frumvarpinu, Guðmundur Hallvarðsson, Sjálfstæðisflokki, sagði að um skeið hefðu báðir aðilar kjaradeilunnar litið til Alþingis vonaraugum. Útgerðarmenn vonast eftir lögum, en sjómenn vonað að þau kæmu ekki. Sagði hann lagasetningu ekki leysa vandann sem uppi væri og áfram yrði því ósætti milli aðila.

Fjögurra sólar- hringa ferli

Frumvarpið var samþykkt fjórum sólarhringum eftir að það var lagt fram á sk. útbýtingarfundi sl. laugardag. Síðan hefur það tekið tvívegis efnislegum breytingum í meðförum sjávarútvegsnefndar og í tvígang verið gerðar við það breytingartillögur meirihluta nefndarinnar. Í gærmorgun stóð til að þriðja umræða um frumvarpið yrði fyrst á dagskrá, en þegar í ljós kom að framhaldsálit og breytingartillaga meirihlutans í sjávarútvegsnefnd voru ekki tilbúin, tók forseti Alþingis önnur mál á dagskrá. Gagnrýndu fulltrúar stjórnarandstöðunnar málið þá harkalega og sögðu tafirnar merki um hve fullkomið klúður frumvarpið og smíði þess væri.

Umræðan hófst svo um miðjan daginn og þá mælti Einar K. Guðfinnsson, formaður sjávarútvegsnefndar, fyrir álitinu og breytingartillögu þess efnis að lögin nái til verkfalls Sjómannafélags Eyjafjarðar og aðildarfélaga Farmanna- og fiskimannasambands Íslands, auk verkbanns aðildarfélaga Landssambands íslenskra útvegsmanna gagnvart aðildarfélögum Alþýðusambands Vestfjarða og Sjómannasambandsins.

Einar K. Guðfinnsson sagði að staðan í kjaradeilu sjómanna væri óbreytt þótt Sjómannasamband Íslands hefði aflýst verkfalli í gær. Aðildarfélög Farmanna- og fiskimannasambandsins hefðu ákveðið að halda áfram verkfalli sínu og sama ætti við um Sjómannafélag Eyjafjarðar. Þá stæði verkbann aðildarfélaga LÍÚ enn og hefði ekkert komið fram um að til standi að aflýsa því, hvorki að hluta né í heild. Staðan í vinnustöðvuninni væri því óbreytt, skipin kæmust ekki á sjó og deilan um kjaramálin væri í jafnmiklum hnút og áður.

Guðjón A. Kristjánsson, þingmaður Frjálslynda flokksins, sagði að þetta þýddi að allir sjómenn, utan félagar í Vélstjórafélagi Íslands, féllu undir gerðardóminn, sem frumvarpið gerir ráð fyrir. Með þessu væru stjórnvöld að ganga erinda útvegsmanna sem væru farnir að beita verkbanni með nýjum hætti.

Guðjón Arnar er í minnihluta sjávarútvegsnefndar, auk þeirra Svanfríðar Jónasdóttur og Jóhanns Ársælssonar. Árni Steinar Jóhannsson er hins vegar áheyrnarfulltrúi í nefndinni og sem slíkur samþykkur áliti minnihlutans.

Í áliti minnihlutans var málatilbúnaður stjórnvalda og þá einkum sjávarútvegsráðherra harðlega gagnrýndur og sagt að nú hefði komið í ljós að málið snerist ekki um að koma flotanum út á sjó, jafnvel þótt það hefði hingað til réttlætt afskipti stjórnvalda af deilunni.

"Þótt félög séu ekki í verkfalli, eins og aðildarfélög Alþýðusambands Vestfjarða, eða hafi aflýst verkfalli, eins og Sjómannasamband Íslands, virðist ríkisstjórnin reikna með að LÍÚ haldi áfram úti verkbanni á þau félög. Þannig virðist ríkisstjórnin ganga út frá því að LÍÚ muni varna því með verkbanni að flotinn komist á veiðar," segir í álitinu og bent á að þessi staða hafi orðið ríkisstjórninni tilefni til að setja alla sjómenn, utan vélstjóra, undir gerðardóm og gildi þá einu hvort félögin hafi verið í verkfalli eða ekki.

"Þau skulu öll undir sama ,,landssambandsverðið" og hin nýju mönnunarákvæði sem er að finna í vélstjórasamningnum og forskriftin er gefin fyrir í 2. gr. frumvarpsins. Þannig á sér stað sérstaklega nakin valdbeiting gagnvart Sjómannasambandinu sem aflýsti verkfalli til að geta samið sem frjálsir menn."

Meirihlutinn á hæpnum forsendum

Svanfríður Jónasdóttir benti í umræðunni á að sjávarútvegsráðherra hefði lýst því yfir á Alþingi að ef aðili aflýsti verkfalli væri heldur ekki ástæða til gerðardóms eins og hann orðaði það við 1. umræðu málsins, enda yrði þá megintilgangi frumvarpsins náð og flotinn gæti farið aftur til veiða. Þetta hafi ráðherrann svo endurtekið efnislega við 2. umræðu málsins þegar ljóst var að Sjómannasambandið hafði aflýst verkfalli sínu, í góðri trú vegna yfirlýsinga sjávarútvegsráðherra.

"Meirihlutinn er á afar hæpnum forsendum með málið allt. Þegar stjórnvöld telja sig knúin til að hafa afskipti af kjaradeilum er það lágmarkskrafa að þau inngrip séu eins takmörkuð og nokkur kostur er, bæði að umfangi og tímalengd. Réttur launafólks til að semja um kaup og kjör er varinn í stjórnarskrá Íslands og lögum um stéttarfélög og vinnudeilur. Alþingi Íslendinga og íslensk stjórnvöld eru einnig bundin af samþykktum Alþjóðavinnumálastofnunarinnar um félagafrelsi og verndun þess um réttinn til þess að semja sameiginlega, auk þess að vera bundin af 11. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þannig varinn telst kjarasamningsrétturinn og rétturinn til þess að beita lögmætum aðgerðum til þess að knýja á um kröfur í kjaradeilu til helgustu mannréttinda launafólks og verkalýðshreyfingar," sagði Svanfríður.