Fréttaskýring: Tilviljun eða merki loftslagsbreytinga?

Flóðin sem komið hafa í kjölfar úrhellisrigninga í Pakistan eru þau verstu sem gengið hafa yfir landið í 80 ár og hafa haft áhrif á líf 20 milljóna manna. Úrhellisrigningar hafa einnig orðið í Danmörku og Kína, þar sem þær hafa valdið manntjóni. Mesta hitabylgja sem orðið hefur öldum saman gerði Rússum síðan lífið leitt nú í sumar og loks brotnaði ísjaki á stærð við Möltu úr Grænlandsjökli fyrir skemmstu. Í ofanálag var í júlí slegið hitamet yfir meðalhita landsvæða á norðurhveli jarðar og þá voru maí og júní einnig óvenjuheitir samkvæmt upplýsingum Veðurstofunnar. Í Reykjavík var hitamet jafnað í júlí og júnímánuður var sá hlýjasti sem mælst hefur í borginni. Loks heldur hafísbreiðan áfram að dragast saman eitt árið enn.

Það er e.t.v. ekki að ósekju sem spurningar um merki gróðurhúsaáhrifanna skjóta upp kollinum. Nýlega lét Konrad Steffen, jöklafræðingur við háskólann í Colorado, hafa eftir sér að þetta væri „viðvörun um breytingarnar sem við erum að upplifa“ er borgarísjakinn brotnaði úr Grænlandsjökli. Ísjakinn er 250 km² og sá stærsti sem brotnað hefur úr jöklinum í hálfa öld, en Steffen hefur yfirumsjón með Grænlandshluta skýrslu Sameinuðu þjóðanna um gróðurhúsaáhrifin.

Stórir atburðir inn á milli

„Það hafa margir verið að velta þessu [veðurfarinu í sumar] fyrir sér, en loftslagsbreytingar eru hins vegar ekki eitthvað sem menn greina fyrr en eftir á. Þannig að það ber að fara varlega í slíkar fullyrðingar,“ segir Halldór Björnsson, verkefnastjóri hjá Veðurstofu Íslands. Meðal veðuráhrifa þessa sumars séu þó verulega stórir atburðir og nefnir hann hitabylgjuna í Rússlandi sem dæmi. „Rússar segja sjálfir að slík hitabylgja komi ekki nema á þúsund ára fresti, þannig að þetta hefur ekki gerst mjög lengi,“ segir Halldór. Þær upplýsingar byggja vísindamenn á skriflegum heimildum, gögnum um uppskerubrest og öðrum mælingum.

Minni athygli veki að stórt stykki hafi brotnað úr Grænlandsjökli. „Það brotna alltaf af og til svona stykki þótt vissulega sé þetta líka óvenjulegur atburður.“ Sama gildi um aftakarigninguna sem varð í Danmörku fyrir skemmstu. „Á svæði á stærð við Evrópu má búast við aftakaúrkomu einhvers staðar. Það má hins vegar velta því fyrir sér hvort hún sé tíðari nú en áður.“ Halldór kveðst ekki vita til þess að það hafi verið skoðað, en á von á að það samansafn óvenjulegs veðurs sem orðið hafi vart undanfarna mánuði leiði til þess að málið verði skoðað betur.

Tekur nokkur ár að vinna úr

Þessi fjöldi óvenjulegra veðurfarsatburða kunni enda að vera merki um að loftslag hafi breyst. „Enn sem komið er vitum við það hins vegar ekki og það er ekkert hægt að fullyrða út frá þeim gögnum sem við höfum í dag.“

Nokkur ár tekur að vinna úr þeim upplýsingum sem vísindamenn nú hafa við höndina, auk þess sem fylgst verður með veðurfari næstu árin.

Veðurfarsviðburðirnir nú séu hins vegar sambærilegir við þær breytingar sem menn hafa talað um að fylgt gætu loftslagsbreytingum. „Það er til dæmis talið að aftakaveður verði algengara.“

Hafísbreiðan dregst saman

Loftslagsbreytingar eru mikið hitamál innan vísindaheimsins og Veðurstofa Íslands fylgist með umræðum þar líkt og annars staðar.

Veðurstofan fylgist líka náið með útbreiðslu hafísbreiðunnar og segir Halldór hana dragast mikið saman þessa mánuðina. „Það verður líklega ekkert met slegið í ár, en samt sem áður þá er þetta enn eitt árið þar sem mikill samdráttur er í hafísbreiðunni.“ Hafísbreiðan hafi t.d. aldrei verið minni í júní en á þessu ári, en svo hafi hægt á samdrætti hennar í júlí. „Miðað við árstíma þá er hún í minna lagi, en það liggur hins vegar ekki fyrir fyrr en um miðjan september eða þar um bil hversu mikið hún dregst saman áður en hún byrjar að þenjast út á ný.“