Fundu íslenska tónlist í Norður-Kóreu

Ívar og María á landamærum Norður- og Suður-Kóreu með norður-kóreskum …
Ívar og María á landamærum Norður- og Suður-Kóreu með norður-kóreskum hermanni.

Bakpokaferðalög til Suðaustur-Asíu eru mjög í tísku um þessar mundir, sérstaklega hjá nýútskrifuðum stúdentum sem loks fá langþráð frí frá bókunum. Þau Ívar Vincent Smárason og María Árnadóttir skruppu í eitt slíkt ferðalag en einn áfangastaða þeirra var í hæsta máta óvenjulegur: Norður-Kórea.

Þar er að minnsta kosti ein stytta af Kim Il-sung í hverjum bæ, myndir af Kim Il-sung og Kim Jong-il skreyta allar byggingar og vísa þær niður á við svo að andlit þeirra horfi niður á fólk. Enginn í landinu veit hvar núverandi leiðtogi þjóðarinnar, Kim Jong-un, býr, en þar er í tísku að segja brandara um Bill Clinton.

„Hugmyndin um að fara til Norður-Kóreu kviknaði eftir að við lukum stúdentsprófi, en við höfðum þá þegar hugsað okkur að fara í bakpokaferðalag um Asíu áður en stefnt var á frekara nám,“ útskýrir Ívar.

„Norður-Kórea er eitt lokaðasta land veraldar og því fannst okkur áhugavert að láta reyna á það. Auðvitað spyr maður sig þó hvort það sé siðferðislega rétt að fara til lands sem hefur verið sakað um gríðarleg mannréttindabrot á þegnum sínum í fjöldamörg ár en þegar öllu var á botninn hvolft slógum við til í þeirri von að heimsóknin myndi gefa okkur nýja innsýn í þetta þjakaða land.“

Mýta að landið sé lokað fyrir ferðamönnum

Eins og Ívar bendir réttilega á er Norður-Kórea meðal lokuðustu landa í heimi og vekur það spurningar um hversu greiðan aðgang ferðamenn eigi þangað. „Í rauninni er það afskaplega auðvelt fyrir langflesta að fá vegabréfsáritun inn í landið og það er algjör mýta að það sé hreinlega ekki hægt að ferðast til landsins. Flestir túristar ferðast í gegnum ferðaskrifstofur sem sérhæfa sig í ferðalögum til Norður-Kóreu og velja þá annaðhvort að ferðast með hóp eða sem einstaklingar,“ segir Ívar.

„Við völdum breska ferðaskrifstofu, Young Pioneer Tours, sem hefur aðsetur í Kína og hefur það markmið að bjóða upp á ódýrari pakkaferðir sem höfða frekar til bakpokaferðalanga og yngra fólks,“ segir María.

„Það var í rauninni lítið sem að við þurftum að gera, einungis að borga fyrir ferðina, fylla út nokkur skjöl og þá var allt klappað og klárt. Við ákváðum að taka næturlestina frá Peking inn í landið en flestir taka lestina eða fljúga frá Peking. Bandaríkjamönnum er þó ekki leyft að taka lestina eins og stendur, þeir þurfa því að taka flugið. Jafnframt er blaðamönnum ekki hleypt inn í landið nema við sérstök tilefni.“

„Á þeim tíma sem að við vorum í landinu voru einungis tveir vestrænir ferðamannahópar að ferðast í öllu landinu en einungis ein hæð á hótelinu var notuð undir ferðamenn,“ útskýrir María. „Ferðamannaiðnaðurinn í landinu er þó í sókn og eykst fjöldi ferðamanna stöðugt ár frá ári.“

Fylgst með ferðamönnum allan tímann

Þau segja ferðamenn þó ekki vera frjálsa ferða sinna meðan á dvölinni stendur. „Við ferðuðumst í 16 manna hóp, þar af var einn breskur leiðsögumaður frá Young Pioneer Tours. Við komuna til landsins vorum við boðin velkomin af þremur kóreskum leiðsögumönnum og bílstjóra sem vinna fyrir ríkisrekna ferðaskrifstofu Norður-Kóreu. Einn leiðsögumannanna okkar bjó í Austur-Þýskalandi um tíma, talaði þýsku og ensku og var vel að sér um heimsmál.“

„Við vissum vel fyrir ferðina að dvölin yrði vel skipulögð og að kóresku leiðsögumennirnir yrðu með okkur allan tímann. Í landinu hafa ferðamenn ekki frelsi til þess að ferðast hvert sem þeir vilja, hvenær sem þeir vilja heldur verða þeir að fylgja fyrirfram ákveðinni dagskrá. Aldrei var það þó svo að okkur fyndist eftirlitið með okkur eitthvað sérstaklega óþægilegt, við gátum t.a.m. tekið myndir allan liðlangan daginn án þess að nokkur maður skoðaði myndavélina okkar í lok dags,“ segir Ívar.

Skrúfað frá vatni og rafmagni eftir þörfum

Ívar og María voru alls fimm daga í landinu. „Við eyddum mestum tímanum í landinu í höfuðborginni, Pyongyang, en við fórum einnig út fyrir hana að landamæraborginni Kaesong þar sem við fengum meðal annars að heimsækja landamæri Norður- og Suður-Kóreu. Dagskráin okkar var stútfull en fjölbreytt og við gerðum allt frá því að heimsækja risavaxin minnismerki til þess að fara á skauta og í skemmtigarð.“

Ívar segir fólk virðast almennt hafa það gott í höfuðborginni, Pyongyang. Þau hafi þó tekið eftir rafmagnsleysi og vatnsskorti í ferðinni og var aðeins skrúfað frá vatni og rafmagni eftir þörfum fyrir hópinn.

„Þó að fólk hafi það almennt ágætt í höfuðborginni þá mátti sjá þó nokkra fátækt í sveitum landsins; allt er unnið með handafli og uxar draga plóginn. Einnig var nokkur umferð í höfuðborginni, eitthvað sem við bjuggumst ekki við af myndum og myndböndum sem við höfðum séð áður en við fórum út en þegar út fyrir hana var komið var varla bíl að sjá. Þetta má þó skýra með því að fólki er ekki frjálst að ferðast á milli borga. Flestir eru bílarnir í ríkiseigu en hér og þar mátti sjá glitta í einkabíla.“

Rjúfa tungumálamúrinn með því að veifa og brosa

María kveður þau hafa haft lítið tækifæri til að tala við heimamenn utan leiðsögumannanna. „Langfæstir heimamenn tala ensku. Það voru þó fleiri staðir en við áttum von á þar sem að við gátum haft takmörkuð samskipti við heimamenn, við fórum meðal annars í neðanjarðarlestina sem var pökkuð af heimamönnum og svo fórum við einnig á skauta og í skemmtigarð, sem voru vinsæl afþreying meðal fólks,“ segir María.

„Það var hægt að rjúfa tungumálamúrinn með því að veifa og brosa og var ánægjulegt að sjá hvað margir tóku undir það. Það hlýtur að skjóta skökku við fyrir heimamenn þegar þeir sáu Bandaríkjamennina í hópnum veifa og brosa og er langt frá þeim áróðri sem ríkisstjórnin matar þegna sína á, sem hlýtur einungis að vera gott.“

„Í rauninni má líkja ferðinni við einhverskonar leiksýningu,“ útskýrir Ívar. „Kappkostað var að tala vel um landið, þá sérstaklega leiðtogana og allt það góða sem þeir hafa gert fyrir Norður-Kóreu. Við fengum aldrei að borða með heimamönnum, að undanskildum leiðsögumönnunum okkar, heldur fórum við alltaf á ríkisrekna veitingastaði þar sem nóg var af mat og drykkjum. Þó mátti á sumum stöðum sjá glitta í gegnum sýninguna og minntust leiðsögumennirnir okkar meðal annars á að á undanförnum árum hefði matarskortur verið viðvarandi og ef betur var að gáð í borgum landsins mátti sjá fjöldamörg hús í niðurníðslu.“

Ekkert internet, bara intranet

Þau segja engan óháðan fréttamiðil vera í Norður-Kóreu, heldur séu allar fréttir ritskoðaðar af ríkisstjórninni. „Internetið hefur ekki enn náð fótfestu í þessu lokaða landi en í staðinn hefur fólk aðgang að svokölluðu „intraneti” sem er ritskoðað að fullu. Í lestinni frá landamærunum í Kína var nokkuð um að fólk væri hinsvegar að smygla ýmsum varningi inn í landið, þá helst kínverskum DVD-spilurum.“

„Það áhugaverðasta er ekki endilega öll þau ótal minnismerki og byggingar sem við sáum heldur eflaust það að fólkið í Norður-Kóreu er afskaplega vinalegt og kurteist fólk sem er einungis að lifa lífinu við aðstæður sem hefðu eflaust verið eðlilegar fyrir 60 árum síðan en virðast í dag vera algjör tímaskekkja,“ útskýrir María.

„Leiðsögumennirnir okkar í ferðinni voru líka besta fólk sem reyndi ekki að innræta okkur eða fylla höfuðið okkar af endalausum áróðri heldur settist það niður með okkur á kvöldin yfir bjór og spjallaði við okkur um allt milli himins og jarðar.“

Þau Ívar og María rákust á ýmsar skrýtnar skrúfur á ferð sinni. Þau heimsóttu til dæmis kvikmyndaver landsins. „Þar er sviðsmyndin alltaf sú sama og hefur verið það í fjöldamörg ár. Leiðsögumennirnir okkar voru mjög stoltir af þessu: „Í Hollywood er alltaf verið að breyta sviðsmyndinni en hérna er hún alltaf eins!”

Þá heimsóttu þau bókasafnið í höfuðborginni og fundu þar heldur óvænt brot að heiman. „Á almenningsbókasafninu í Pyongyang vippaði bókasafnskonan fram kassettu með íslenskri tónlist, harmonikkumúsík og íslenskum dægurlögum. Það var vægast sagt sprenghlægilegt.“

Þau sendu mbl.is upptöku af einu laginu, sem má sjá hér að neðan. Lagið heitir Sjómannabragur og er flutt af svokölluðum MK Kvartett; Mezzoforte spilar undir og þau Guðrún Gunnarsdóttir, Skarphéðinn Hjartarson, Þór Heiðar Ásgeirsson, Hrafnhildur Halldórsdóttir, Anna Hafberg og Brynjar Örn Gunnarsson syngja. Lagið kom út á plötu sem Kópavogsbær gaf út árið 1983 og er nánast hvergi að finna nema í Pyongyang.

Tveggja ára sungu lofsöngva

„Það sem okkur fannst þó eflaust óþægilegast í ferðinni var að fara í heimsókn í leikskóla í Pyongyang og sjá börn allt niður í tveggja ára gömul syngja lofsöngva um leiðtogann og læra dæmisögur úr lífi þeirra. Börnin virtust mörg hver vera þaulvön heimsóknum af þessu tagi og voru því ekkert nema sýningargripir fyrir ferðamenn sem okkur fannst afar leiðinlegt að sjá. Af þessum kennsluaðferðum að dæma er einnig hægt að gera sér í hugarlund hvernig fólk hugsar í Norður-Kóreu, innrætingin af hálfu ríkisstjórnarinnar er algjör.”

Þau segja hreinlæti og mat í ferðinni hafa verið til fyrirmyndar, en aðgang fyrir ferðamenn að internetinu hafa verið nánast engan. „Hægt var að senda tölvupóst í gegnum hótelið og hringja til Íslands. Hótelið okkar í Pyongyang var afskaplega fínt með mikið af afþreyingu. Starfsfólk hótelsins fór ekki heim þegar vaktinni lauk heldur svaf líka á hótelinu.  Hótelið sem við gistum á í landamæraborginni Kaesong var svo allt annað mál, það var skítugt og allt í niðurníðslu. Eflaust hefur það verið hið fínasta hótel fyrir nokkrum árum síðan.“

Plakat á leikskólanum sýnir að allir séu vinir.
Plakat á leikskólanum sýnir að allir séu vinir.
Neðanjarðarlestarstöðin í Pyongyang.
Neðanjarðarlestarstöðin í Pyongyang.
Ívar Vincent og María á landamærum Norður- og Suður-Kóreu, með …
Ívar Vincent og María á landamærum Norður- og Suður-Kóreu, með bakið í suðrið.
Leikskólabörn halda sýningu fyrir ferðamenn. Þau voru ekki mikið eldri …
Leikskólabörn halda sýningu fyrir ferðamenn. Þau voru ekki mikið eldri en 2ja ára.
Leikskólabörnin leika sér, myndir af leiðtogunum fylgjast með.
Leikskólabörnin leika sér, myndir af leiðtogunum fylgjast með.
Eina auglýsingin sem finna má í höfuðborginni er af norður-kóreskum …
Eina auglýsingin sem finna má í höfuðborginni er af norður-kóreskum bíl sem kallast „Friðarbíllinn“. Ívar og María
Leikskóla-ballett.
Leikskóla-ballett.
Ívar að spjalla við litla skautadrottningu á skautum.
Ívar að spjalla við litla skautadrottningu á skautum.
María og Ívar fyrir framan Juche turninn. Styttan í bakgrunni …
María og Ívar fyrir framan Juche turninn. Styttan í bakgrunni sýnir fólk haldandi á hamri, sigð og pensli. Hamar og sigð eru tákn kommúnisma en pensillinn er sér norður-kóreskur og táknar fræðimanninn. Saman mynda þau tákn Verkamannaflokks Kóreu.
Útsýni yfir Pyongyang. Taedong áin skiptir borginni í tvennt en …
Útsýni yfir Pyongyang. Taedong áin skiptir borginni í tvennt en í bakgrunni má sjá glitta í hótel þeirra Ívars og Maríu, Yanggakdo.
María og Ívar í „Juche“ turninum. Juche er hugmyndarfræði sem …
María og Ívar í „Juche“ turninum. Juche er hugmyndarfræði sem sett var fram af eilífðarforsetanum Kim Il-Sung. Turninn er minnisvarði um hana.
Áróðursskilti með fyrrum leiðtogum landsins, Kim Il-Sung og Kim Jong-Il …
Áróðursskilti með fyrrum leiðtogum landsins, Kim Il-Sung og Kim Jong-Il í borginni Sariwon. Það var kallað Return of the Jedi plaggatið fyrir að minna óneitanlega á Stjörnustríðsveggspjald.
Vegurinn frá Pyongyang til Kaesong. Alveg auður og margar mínútur …
Vegurinn frá Pyongyang til Kaesong. Alveg auður og margar mínútur í næsta farartæki.
mbl.is
Fleira áhugavert
Fleira áhugavert