Eins og að spila svartapétur

Fjögur af sex stærstu stéttarfélögunum, sem eiga í kjaraviðræðum þessa dagana, hafa ráðið almannatengla til ráðgjafar um það hvernig best sé að koma skilaboðum á framfæri við fjölmiðla. Sömu sögu er að segja af Samtökum atvinnulífsins sem sitja hinum megin borðsins. Formaður Rafiðnaðarsambandsins telur að verkalýðsfélögin hafi ekki nýtt sér slíka þjónustu áður í svo miklum mæli í kjaradeilum.

Andrés Jónsson, almannatengill hjá Góðum samskiptum, telur að á bilinu 5-10 almannatenglaskrifstofur, taki að sér eða hafi veitt ráðgjöf til verkalýðsfélaga vegna kjaradeilna. Sjálfur veitir hann Starfsgreinasambandinu ráðgjöf í núverandi deilu.

Að sögn hans snýst ráðgjöfin um að veita utanaðkomandi sjónarhorn á það hvernig almenningur upplifir kjaradeilur. „Við veitum viðbrögð við hugmyndum verkalýðsfélaganna sem þau vilja koma á framfæri. Það getur verið frá því að vera texti í auglýsingar, tímasetningar á yfirlýsingum og yfir í að vera í bakgrunni eins og þjálfari,“ segir Andrés.

Reglulegar fregnir af áhrifum

Reglulega koma þessa dagana fram fregnir af áhrifum af yfirvofandi eða yfirstandandi verkfallsaðgerðum. Þannig sendi BHM frá sér tilkynningu um að verkfall lögfræðinga hjá Sýslumanni gæti stefnt þátttöku Íslands í Eurovision í hættu þar sem hlutverk lögbókanda hjá sýslumanninum á höfuðborgarsvæðinu er „að fylgjast með og staðfesta niðurstöðu íslensku dómnefndarinnar í Eurovision“.

Þá kom fram að ekki væri víst að hægt yrði að greiða út barnabætur og fyrirframgreiddar vaxtabætur hinn 30. apríl líkt og fyrirhugað er vegna boðaðs verkfalls Félags háskólamenntaðra starfsmanna Stjórnarráðsins (FHSS) hjá Fjársýslu ríkisins frá 20. apríl til 8. maí.

Einnig að fjöldi sjúklinga bíði eftir meðferð við krabbameini t.d. geislameðferð og myndrannsóknum vegna verkfalls geislafræðinga. Hinrik A. Hansen krabbameinssjúklingur skrifaði grein sem birtist í Fréttablaðinu í síðustu viku þar sem hann sakaði BHM um að notfæra sér sjúklinga í kjarabaráttu sinni. Því vísaði Páll Halldórsson, formaður BHM, á bug í samtali við mbl.is í kjölfarið. „Þá má segja að ríkið sé að notfæra sér sjúklinga í kjarabaráttu. Ef það er einhver mórölsk krafa um að vera á lágum launum þegar verið er að sinna sjúklingum þá er verið að nota sjúklinga í kjarabaráttu af ríkinu,“ sagði Páll.

Tilgangurinn að skapa þrýsting

Andrés segir að málin séu ekki alltaf svo einföld að ætla að almannatenglar séu að baki slíkum fregnum í fjölmiðlum. ,,Verkföll hafa ákveðin óþægindi í för með sér og það skiptir máli að vera ekki sá sem almenningur kennir um. Það er ekki alltaf gefið að það séu hagsmunir þeirra sem eru að fara í verkfall að vekja athygli á því að fólk missi t.a.m. af vinsælu sjónvarpsefni. Í sumum tilfellum getur svo verið en í öðrum getur það snúist í höndunum á fólki,“ segir Andrés.

Hann telur þó líkur á því að tilgangur þess að vekja athygli á því að þátttaka Íslands í Eurovision sé í hættu sé sett fram af BHM í þeim tilgangi að skapa þrýsting.

Vilja vera á bak við tjöldin

Andrés telur stemmingu í verkfallsdeilu geta skipt sköpum. Miklu máli skipti hvernig deiluaðilar upplifa þrýstingin sín megin. ,,Þetta er engin ný saga, þó að menn séu kannski að gefa þessu meiri gaum núna. Áður fyrr voru menn með digra verkfallssjóði. Nú hafa fáir mikla sjóði. Því skiptir meira máli að þú sért sá sem stuðlar að lausn deilunnar, en að hinn sé sá sem er að streitast á móti. Þetta er svolítið eins og að spila svartapétur.“

Að sögn Andrésar er tiltölulega algengt að almannatenglar vilji vera mennirnir á bak við tjöldin og að nafns þeirra sé hvergi getið. Þó sé stefna Góðra samskipta að upplýsa um tengsl sín ef spurt er um þau.

Samkvæmt upplýsingum frá þeim stéttarfélögum sem eiga í verkfallsbaráttu hefur Starfsgreinasambandið, Rafiðnaðarsambandið, Samiðn og BHM fengið ráðgjöf almannatengla í verkfallsbaráttunni. Góð samskipti veita Starfsgreinasambandinu ráðgjöf. Þorbjörn Guðmundsson hjá Samiðn segir að Jón Garðar Hreiðarsson hjá ráðgjafarfyrirtækinu Innvís hafi sinnt ráðgjöf við félagasamtökin. Upplýsingafulltrúi BHM annast öll almanntengsl og skipulag aðgerða. Að auki hefur verið leitað lögfræðiráðgjafar, ráðgjafar í samningatækni og kynningarmálum hjá Mandat, Aton og Dynamo. Taka skal fram að ofangreindur listi þarf ekki að vera tæmandi.

Að sögn Kristjáns Þórðar Snæbjarnarssonar hjá Rafiðnaðarsambandinu hefur verið keypt sérfræðiráðgjöf ,,Enn sem komið er hefur þetta bara verið spjall, en við erum að skoða hvort nýjar leiðir geta nýst okkur,“ segir Kristján. Hann telur að verkalýðsfélögin hafi ekki nýtt sér slíka ráðgjöf í svo miklum mæli í fyrri kjaradeilum.

Flóabandalagið sem í eru Efling, Hlíf í Hafnarfirði og Verkalýðs- og sjómannafélag Keflavíkur og Landssamband verslunarmanna, sem að stærstu leyti samanstendur af félagsmönnum í VR, hafa hins vegar ekki fengið slíka ráðgjöf að sögn forsvarsmanna.

Fara ekki í áróðursstríð

Þorsteinn Víglundsson, framkvæmdastjóri SA, segir að samtökin hafi nýtt sér liðsinni almannatenglanna Ingvars Sverrissonar og Karls Péturs Jónssonar. „Við höfum notað almannatengla til skrafs og ráðagerða, en við erum ekki að verja stórkostlegum fjármunum í slíka vinnu. Við höfum mjög einfalda stefnu þegar kemur að kjaradeilum. Við viljum greina rétt frá því um hvað deilur snúast, efni þeirra, umfang og upplýsingar um kröfugerðir, samningsupplegg, launatölfræði og annað sem unnið er hér innandyra. En við erum ekki að reyna að vinna eitthvert áróðursstríð,“ segir hann

Umhverfi breyttist í læknadeilu

Að mati Þorsteins breyttist umhverfi kjaraviðræðna í læknadeilunni. Vísar hann til greinar í Morgunblaðinu hinn 9. janúar þar sem Gunnar Steinn Pálsson almannatengill sagði m.a. frá því að hlutverk almannatengils væri ekki að ota hlutum í fjölmiðla. „Heldur snýst þetta um taktík og þá hvað á að segja, hvenær og hvernig,“ sagði Gunnar Steinn. Þá lýsti hann því yfir að tekin hefði verið ákvörðun um það að verða ekki við áskorun fjármálaráðherra um að læknar myndu opinbera launakröfur sínar.

„Maður heyrði töluverðar umræður um það á vinnumarkaði beggja vegna borðsins að þarna væri verið að setja þessa vinnu á eitthvert plan sem menn höfðu ekki verið á áður. Þarna virtist sem atburðarásin hefði verið hönnuð frá upphafi til enda þar sem sjúklingum var m.a. beitt kerfisbundið inn í fjölmiðlaumræðu. Maður situr eftir með þá spurningu hvað var satt og rétt varðandi upplýsingar sem fram komu í deilunni,“ segir Þorsteinn.

Þú getur unnið eina kjaradeilu

Hann segir að eðli samskipta verkalýðshreyfingar og atvinnurekenda verði að byggjast á heiðarleika. „Við mætumst ítrekað og það sem menn segja og gera, fylgir þeim,“ segir Þorsteinn og bætir við. „Ég held að vinnubrögðin sem voru praktíseruð í læknadeilunni skaði verulega trúverðugleika manna þegar kemur að næstu lotu. Mönnum var mjög brugðið. Þú getur vissulega unnið eina kjaradeilu með þessum aðferðum, eins og vissulega má færa rök fyrir að beitt hafi verið læknadeilunni, þar sem náðist að skapa andrúmsloft sem leiddi til ákveðinnar niðurstöðu, en þetta hjálpar þér ekki til langframa,“ segir Þorsteinn.

Almannatenglar veita ráð