Tilefnið er myndir af fyrirhuguðum húsum á svonefndu Hafnartorgi, austan Lækjartorgs, en svæðið blasir við þegar horft er út um glugga á skrifstofu forsætisráðherra í Stjórnarráðshúsinu.

Ólöf Örvarsdóttir, sem lengi var skipulagsstjóri Reykjavíkurborgar, er nú sviðsstjóri Umhverfis- og skipulagssviðs borgarinnar; æðsti embættismaður í málaflokkunum.

Minna byggingamagn

Útlit húsa og byggingamagn á Hafnartorgi hefur hvort tveggja verið gagnrýnt. „Auðvitað er þetta töluvert byggingamagn en það er mikilvægt að nýta landið vel því land er takmörkuð auðlind,“ segir Ólöf. „Það er verið að efla þjónustu í miðborginni með þessu, þarna verður mikið af vönduðu verslunarrými, sem opnar marga möguleika, ýmis þjónusta og líka íbúðir.“

Hún segir byggingamagnið hafa verið ákveðið af ríki og borg á sínum tíma og inn í það skipulag hafi lóðarhafi gengið. „Magnið hefur verið ljóst mjög lengi því það var samþykkt í deiliskipulagi 2006 í kjölfar alþjóðlegrar samkeppni um þennan reit 2001. Það má reyndar segja að endurhönnun hafi átt sér stað síðan 2006 því byggingamagnið er orðið mun minna; tveir stórir byggingarreitir voru minnkaðir í fjóra minni sem aftur voru brotnir í smærri einingar. Ég skil þess vegna alls ekki hvernig forsætisráðherra fékk út að byggingamagnið hefði aukist.“

En það ótækt að verktakar sýni teikningar jafn seint og raun ber vitni eins og forsætisráðherra nefndi? Er etv. ástæða til að breyta því verklagi sem unnið er eftir?

Hún segist ekki vilja fullyrða að fyrirkomulagið geti ekki orðið betra „en fyrirkomulagið er ekki óeðlilegt í dag“, segir hún.

„Ef um er að ræða byggingar sem eiga rísa eftir skipulagi sem samþykkt er eftir gildistöku skipulagslaga frá 2010 þá eiga skilmálar um útlit og yfirbragð bygginga að vera hluti af skipulaginu.“

Ef sú er ekki raunin og um eldra skipulag er að ræða, segir Ólöf í einhverjum tilvikum gott að fá rýnimyndir af fyrirhuguðu yfirbragði bygginga með tilliti til skírskotunar í umhverfið tiltölulega snemma. „Umhverfis- og skipulagsráð hefur kallað eftir slíkum teikningum af byggingum í miðborginni og fengið kynningar tiltölulega snemma í hönnunarferlinu en þá erum við að tala um einskonar hönnunarkonsept eða drög, því útlit bygginga sem slíkt er auðvitað niðurstaða langs ferils sem tekur tillit fjölmargra þátta og er sjaldnast upphafspunktur. Ef útlitið væri upphaf og endir alls væri verið að hanna leikmyndir en ekki byggingar fyrir manneskjur og mannlíf sem eiga að endurspegla þann samtíma sem þær tilheyra um leið og þær eiga að taka tillit til og aðlaga sig að anda staðarins.“

Forsætisráðherra nefndi að sérstaklega þyrfti að breyta vinnubrögðum varðandi uppbyggingu í miðborginni. Ólöf segir fjölmörg dæmi um stífar kröfur um hönnun og útlit í skipulagi, t.d. við Ingólfstorg, á Hljómalindarreit og fleiri stöðum þar verið er að flétta nýja byggð við gamla. Sama muni gilda á horni Lækjargötu og Vonarstrætis.

Hún segir ekki mikið fjallað um fagurfræði í byggingarreglugerð.

„Þar er ein setning um fagurfræði. Umhverfis- og skipulagsráð lét hinsvegar skipa í fagrýnihóp sem Arkitektafélagið og Félag landslagsarkitekta eiga fulltrúa í, sérstaklega til að rýna útlit bygginga í miðborginni og gefa á þeim álit til byggingarfulltrúa sem veitir byggingarleyfið. Það er ekki hægt að fjalla um útlit sem afmarkaðan hátt að mínu mati en ef við tökum Kvosina sem dæmi þá er þar að finna elsta hús borgarinnar sem og glæsilegustu fulltrúa byggingarlistar frá hverjum tíma fyrir sig.

Góð nýting lands

Á Hafnartorgi á að byggja nútímalegt verslunar- og þjónustuhúsnæði sem og íbúðir. Á svæðinu voru áður skemmur, íshús, pakkhús, kolageymslur og öflug atvinnustarfsemi og auðvitað stórt bílastæði í mörg ár. Reiturinn er hluti af skipulagi Austurhafnar en á þeim reitum er byggingarmagn töluvert. Það var alltaf vitað að Harpa yrði hluti af því samhengi og byggingarnar sem liggja hvað næst Hafnartorgi eru nokkuð voldug hús af ýmsu tagi og misjöfn að útliti og stærð. Þó vegleg og lóðir vel nýttar. Góð nýting lands og það að byggja þétt er umhverfisvænt og gefur möguleika á öflugri þjónustu og það má ekki gleymast í umræðunni. Sjálf hef ég trú á því að reiturinn í heild, frá Tryggvagötu að Hörpu verði spennandi og mikilvæg viðbót við miðborgina.“