Íslenskunám vel sótt í háskólum í Japan

Tungumál er lykill að nýjum menningarheimi og mér fannst spennandi að kynnast þeirri framandi menningu sem er í Japan,“ segir Karítas Hrundar Pálsdóttir sem skrifaði grein í Mími, tímarit félags stúdenta í íslensku og almennum málvísindum við Háskóla Íslands, um íslenskunám í Japan sem er vinsælla en margur hefði haldið.

Greinin byggist á viðtölum sem Karítas tók við nemendur sem lögðu stund á íslensku við Waseda-háskóla í Tókýó á síðasta skólaári og segir frá því af hverju nemendurnir kusu að læra íslensku og hvernig þeir töldu að íslenskunámið kynni að nýtast þeim í framtíðinni.

„Ég var í Waseda-háskóla í eitt ár að læra japönsku og með því lærði ég að skilja betur japanska menningu. Japanska er einstakt tungumál meðal annars vegna þess að skyldleiki hennar við önnur tungumál er óljós. Kenningar hafa komið fram um að hún sé skyld tyrknesku en fleiri eru sammála þeirri kenningu að japanska sé fjarskyld kóresku. Það eru margar mállýskur í Japan og vegna þess að þær skiljast ekki vel innbyrðis mætti segja að þetta væru mörg tungumál samkvæmt ströngustu skilgreiningu,“ segir Karítas.

Viðhélt málinu með Disney

Það eru nokkur ár síðan Karítas kynntist fyrst japönskunni. „Ég hef alltaf haft mikinn áhuga á tungumálum og tók til dæmis tvo áfanga í japönsku í MH. Ég smitaðist af áhuga kennarans á þessu skemmtilega tungumáli og síðan eignaðist ég japanska vinkonu sem var skiptinemi á Íslandi. Hún talaði voða litla íslensku og ensku á þeim tíma og því langaði mig enn meira til að læra japönsku svo ég gæti talað við hana.

Þegar við síðan hittumst aftur í Tókýó varð það að veruleika. Þá gat ég talað við hana á japönsku og það sem meira var hún gat talað íslensku við mig! Íslenskan hafði þá verið að síast inn hjá henni á meðan hún var á Íslandi en ekki farið að blómstra fyrr en hún kom aftur til Japans. Til að viðhalda tungumálinu horfði hún á Disney-myndir með íslensku tali.“

Framburðurinn þvælist fyrir

Íslenska hefur verið kennd í Japan í meira en fjörutíu ár og þar er nú hægt að finna íslenskunámskeið í þremur háskólum. Í Waseda-háskóla sátu eitt árið hundrað og tíu nemendur grunnnámskeið í íslensku en síðastliðið vor voru nemendurnir tæplega fjörutíu. Þeir stunduðu nám í mörgum ólíkum deildum, meðal annars lögfræði, upplýsingatækni og rússneskri bókmenntafræði svo eitthvað sé nefnt.

„Þegar maður lærir nýtt tungumál er allt dálítið framandi. Það er margt í íslensku, eins og til dæmis beygingar, sem getur vafist fyrir nemendum í byrjun. Ýmislegt er ólíkt, til dæmis er [l] og [r] mismunandi birtingarmyndir eins og sama hljóðsins /r/ í japönsku þannig að framburður þessara hljóða í íslenskum orðum er sérstaklega erfiður fyrir Japani. Morita, kennarinn sem ég vitnaði í í greininni, sagði einhvern tímann við Morgunblaðið að það væri ekkert svo erfitt að læra íslensku. Japönsku nemendurnir voru ekki endilega sammála því enda finnst flestum krefjandi að læra framandi tungumál.“

Karítas stundar nám í íslensku með japönsku sem aukagrein við Háskóla Íslands. Auk þess að leggja stund á japönsku við Waseda-háskóla aðstoðaði Karítas íslenskukennara skólans, Miyagi, við íslenskukennsluna og var gjarnan beðin um að lesa upp orð á íslensku.

„Mér þótti áhugavert að spyrja íslenskunemana í námskeiðinu hvers vegna þeir hefðu valið að læra íslensku. Það var gaman að heyra að ástæður þeirra voru að vissu leyti líkar mínum. Þeir vildu auka læsi sitt á framandi menningu og verða með því víðsýnni. Nýtt tungumál opnar sýn inn í nýjan heim. Til þess að skilja samfélagið, geta búið í framandi landi og átt í samskiptum við aðrar þjóðir er svo mikilvægt að læra tungumálið,“ segir Karítas.

Langar að lesa Snorra-Eddu

Í viðtölunum spurði Karítas hvað hefði vakið áhuga nemendanna á íslensku og voru svörin mjög fjölbreytt. Einn nefndi íslenska náttúru og annar kvikmyndina The Secret Life of Walter Mitty sem var að hluta til tekin upp á Íslandi. Þriðja langaði til að lesa Kristnihald undir Jökli eftir Halldór Laxness á íslensku og fjórða langaði að lesa Snorra-Eddu. Þá hafði einn fengið áhuga á íslensku af því að hann hafði heyrt um Jóhönnu Sigurðardóttur, annar var hrifinn af tölvuleikjafígúrum úr norrænni goðafræði og enn annar hafði áhuga á íslenskri matargerð. Karítas segir að námskeiðið hafi vakið enn frekari áhuga nemendanna á Íslandi.

„Vissulega vakti námið enn meiri áhuga hjá þeim. Þau höfðu öll heyrt eitthvað um Ísland en aðeins einn hafði komið til landsins. Alla langaði þó að heimsækja Ísland, kynnast menningunni af eigin raun og vera þar sem málið er talað.“

Óáþreifanlegur ávinningur

Ekki er hægt að segja að íslenskunemar í Japan megi vænta fjárhagslegs ávinnings af náminu, eða að minnsta kosti ekki með beinum hætti, en aðsókn í námskeiðið má hugsanlega rekja til samkeppni á japönskum vinnumarkaði. Hefur Guðrún Helga Halldórsdóttir, meistaranemi við Waseda-háskóla, bent á í þessu samband á að vegna mikils fólksfjölda í Japan geti verið mikilvægt að skera sig úr í atvinnuviðtölum. En nemendur gáfu þó fleiri skýringar þegar þeir voru spurðir um gildi námsins.

„Íslenska hefur ekki augljóst hagnýtt gildi fyrir nemendurna. Það liggur eitthvað meira að baki, eitthvað persónulegra og kannski eitthvað sammannlegra,“ segir Karítas. Heimspekineminn sagði sig langa til að kynnst hugsunarhætti Íslendinga. Kennaranemann langaði að bera saman íslenskt og japanskt menntakerfi. Landafræðinemann langaði að skilja betur leyndardómsfulla náttúru Íslands, auk sögu og menningu landsins. Aðrir nefndu að tungumálanámið gæti verið hagnýtt hvað varðaði samskipti.

Kurteisin til fyrirmyndar

„Að sjálfsögðu er margt ólíkt en það kemur líka skemmtilega á óvart hversu margt er líkt með þessum tveimur löndum. Í Japan er mikið af heitu vatni og svokölluð „onsen“ eða baðhús en á Íslandi höfum við sundalaugarnar. Í báðum löndum borðum við mikinn fisk. Þetta eru hvort tveggja eyþjóðir og einsleit þjóðfélög þannig að á báðum stöðum vekur athygli almennings að útlendingar komi til landsins til að læra tungumálið,“ segir Karítas um samanburð milli þjóðanna. „Japanir eru einstaklega kurteisir og góðir heim að sækja.“