Einn dagur eftir

Það þekkja allir hveralykt, brennisteinslyktina sem berst stundum yfir borgina og er þá uppsprettan oftast Hellisheiðarvirkjun. Margir eru næmir á þessa lykt, ekki síst útlendingar, sem finna þessa „fúleggjalykt“ meira að segja af baðvatninu. Fyrr í þessum mánuði fylgdi þessari lykt brennisteinsmengun sem fór yfir heilsuverndarmörk brennisteinsvetnis sem eru 50 µg/m3 að meðaltali á sólarhring.

Umdeild mörk

Árið 2010 voru í fyrsta skipti sett mörk í íslenskar reglugerðir um leyfilegan styrk brennisteinsvetnis í andrúmslofti. „Þessi mörk eru umdeild en við settum heilsuverndarmörkin við 50 µg/m3 en Alþjóðaheilbrigðismálstofnunin er með 150 µg/m3,“ segir Þorsteinn Jóhannsson, sérfræðingur hjá Umhverfisstofnun. Mörkin eru mjög breytileg milli landa, frá því að liggja lágt og yfir í 150 µg/m3 eins og sést á meðfylgjandi töflu.

Hann segir að stofnunin fái að heyra frá jarðhitageiranum að þetta séu of lág mörk en fái aftur á móti kvartanir frá almenningi um að fólk fái höfuðverk eða verði óglatt.

„Næmustu einstaklingarnir finna lyktina af brennisteinsvetni við 7-10 µg/m3. Þegar þú ert kominn yfir mengunarmörkin þá eru flestir farnir að finna lykt,“ segir hann.

Þorsteinn segir að mál sem varði lykt séu jafnan mjög flókin. „Ólykt er hreinlega skilgreind sem mengun en svo er mjög persónubundið hvað er lykt og hvað ólykt.“

Engin undanþága

Heilbrigðiseftirlit Suðurlands gefur út starfsleyfi fyrir Hellisheiðarvirkjun. Stella Hrönn Jóhannsdóttir, heilbrigðisfulltrúi hjá HSL, fylgist með virkjuninni. Hún segir að misskilnings gæti um að virkjunin starfi á undanþágu en það sé aðeins verið að fara eftir reglugerð en reglugerð nr. 514/2010 um styrk brennisteinsvetnis í andrúmslofti var breytt með reglugerð nr. 715/2014.

„Klukkustundarmeðaltalið þarf að hafa verið yfir 150 µg/m3 í þrjár klukkustundir samfellt áður en að send er út tilkynning. Heilbrigðiseftirlitið þarf að sjá til þess að það sé send út tilkynning en það er Orka náttúrunnar sem sér um framkvæmdina. Það sem gerðist núna síðast er að brennisteinsvetnið fór yfir 24 stunda meðaltalið sem er 50 µg/m3 en ekki yfir tilkynningarmörkin. Hæsta klukkustundarmeðaltalið var 140 µg/m3, háir toppar sem stóðu yfir í stuttan tíma í stuttan tíma sem telja í þetta hlaupandi sólarhringsmeðaltal,“ segir Stella.

„Heilbrigðiseftirlitið fylgist með því að framkvæmdaaðilar sjái til þess að loftmengun frá starfsemi virkjunarinnar sé innan marka reglugerðar og svo hefur verið hingað til. Loftmengun frá virkjuninni hefur ekki farið yfir þessi sólarhringsmörk þrisvar sinnum á þessu ári eins og er. Við erum ekki komin með yfirfarin gögn fyrir fyrsta ársfjórðunginn en í byrjum apríl fáum við skýrslu frá óháðum aðila sem fer yfir gögnin en það er ekki fyrr en þá sem við getum sagt það með vissu hvort þetta var einn eða tveir viðburðir þar sem var farið yfir mörkin. Ef loftmengun frá virkjuninni fer yfir sólarhringsmörkin í þrjú skipti á innan við ári þá fær fyrirtækið viðvörun.“

Hvaða ferli tekur við?

„Við byrjum á áminningu og kröfum um úrbætur. Og svo verður ferlið þyngra og þyngra eftir því sem á líður samkvæmt þvingunarúrræðum samkvæmt reglugerðum um mengunarvarnareftirlit,“ segir hún.

Starfsleyfi Hellisheiðarvirkjunar var endurútgefið 19. október sl. til 12 ára og er endurskoðað á fjögurra ára fresti.

Lofthreinsunin tvöfölduð

Bjarni Már Júlíusson hefur verið framkvæmdastjóri Orku náttúrunnar (ON) frá haustinu 2016 en hann hóf störf hjá Orkuveitu Reykjavíkur 2012. ON hefur náð góðum árangri síðustu ár með nýrri aðferð til að draga úr styrk brennisteinsvetnis í andrúmslofti af völdum jarðgufuvirkjana.

Lofthreinsistöðin gengur út á það að þær jarðhitalofttegundir sem fóru áður út í andrúmsloftið eru aðskildar frá gufunni og dælt aftur niður í jarðhitageyminn þaðan sem þær komu.

„Þessi nýja aðferð hefur verið í þróun allt frá árinu 2007 og í notkun síðustu þrjú ár og reynst vel. Við erum að dæla niður um 60% af öllu brennisteinsvetni sem kemur upp með gufunni. Við tvöfölduðum lofthreinsunina í sumar. Af sjö vélum virkjunarinnar erum við að dæla niður brennisteinsvetni frá fimm. Hinar tvær eru í nýjasta stöðvarhúsinu sem er aðeins fjær eldra húsinu og þær eru ekki tengdar þessu kerfi,“ segir Bjarni.

Verkefnisáætlunin miðaði við að hreinsa um tvo þriðju brennisteinsvetnisins og athuga hvort það væri nægjanlegt til að vera innan marka starfsleyfis, sem kveður á um að meðaltalsstyrkur á sólahring fari ekki oftar en þrisvar á ári yfir 50 µg/m3.

„Það kom okkur á óvart að við þær sérstöku veðuraðstæður sem urðu í byrjun mars, að styrkurinn fór tvisvar yfir sólahringsmörkin. Nú vitum við að þetta getur gerst við þessar sérstöku veðurfarsaðstæður og ætlum því að tengja síðustu tvær vélarnar við lofthreinsistöðina og auka þannig afköstin. Þetta mun gerast fyrir næsta vetur ef þarf,“ segir hann.

Kröfurnar hafa breyst

Þegar fyrsti áfangi Hellisheiðarvirkjunar var byggður árið 2006 voru engar reglur í gildi á Íslandi um styrk brennisteinsvetnis í andrúmslofti. „Í dag gerir almenningur eðlilega meiri kröfur til loftgæða. ON mætir þessum kröfum. Við erum ákaflega stolt af þessari grænu orkuvinnslu og viljum gera allt sem í okkar valdi stendur til að gera enn betur og stefnum á sporlausa vinnslu,“ segir hann.