Samkvæmt lögum um uppreist æru eru einu skilyrðin fyrir henni að menn hafi „hagað sér vel“ á refsitímanum og að fimm ár séu liðin frá því að þeir sem sækja um uppreist æru hafi lokið afplánun.
Hugsunin að baki þessu er sú að þeir sem sýnt hafa góða hegðun að lokinni afplánun eigi rétt á að hafa óflekkað mannorð, í lagalegum skilningi.
Talsvert hefur verið rætt og ritað um uppreist æru eftir að lögmaðurinn Robert Downey fékk uppreista æru en Hæstiréttur staðfesti dóm héraðsdóms þess efnis í síðustu viku. Downey, sem er rúmlega 70 ára gamall, var dæmdur í 3 ára fangelsi fyrir kynferðisbrot gegn fjórum stúlkum. Brotin voru framin á árunum 2005 og 2006.
Ýmsar starfstéttir verða að hafa óflekkað mannorð, til að mynda þeir sem sækjast eftir kjörgengi til Alþingis. „Enginn telst hafa óflekkað mannorð sem er sekur eftir dómi um verk sem er svívirðilegt að almenningsáliti nema hann hafi fengið uppreist æru sinnar,“ segir í lögum um kosningar til Alþingis.
Eins og áður hefur komð fram er gerð krafa um að lögmenn hafi óflekkað mannorð og er það meðal þeirra skilyrða sem þarf til að fá héraðsdómslögmannsréttindi. Meginreglan um uppreist æru kemur fram í annarri og þriðju málsgrein 85. grein hegningarlaganna.
„Forseti getur og veitt manni uppreist æru, þegar að minnsta kosti 5 ár eru liðin frá því að refsing hans er að fullu úttekin, fyrnd eða gefin upp, enda færi umsækjandi sönnur, sem gildar séu metnar, á það, að hegðun hans hafi verið góð umræddan tíma,“ segir þar.
Hafi lögmenn verið sviptir lögmannsréttindum þurfa þeir meðmæli Lögmannafélagins og að standast prófraun til að eiga möguleika á því að öðlast réttindin á ný. Reimar Pétursson, formaður Lögmannafélagsins, vildi ekki tjá sig um málið þegar mbl.is leitaðist eftir því.
Í 16. grein í lögum um lögmenn segir að hafi ráðherra lýst réttindi lögmanns óvirk, þau hafi fallið niður eða verið felld niður samkvæmt einhverju því sem í 12. – 15 gr. laganna segir skuli þau lýst virk að nýju eða veitt honum að nýju eftir umsókn hans án endurgjalds eða prófraunar, enda fullnægi hann öllum öðrum skilyrðum til að njóta þeirra.
Eins og Guðni Th. Jóhannesson, forseti Íslands, benti á fyrir helgi, að þótt talað sé um að forseti veiti uppreist æru fer dómsmálaráðuneytið í raun með slík mál. Er það í samræmi við almennar reglur um að forseti láti ráðherra framkvæma vald sitt.
Sigríður Á. Andersen dómsmálaráðherra sagði fyrir helgi að það væri ekki sjálfgefið að menn fái uppreist æru jafnvel þótt þeir uppfylli tiltekin lagaleg skilyrði. Bjarni Benediktsson forsætisráðherra var starfandi dómsmálaráðherra þegar Downey óskaði eftir uppreist æru en Bjarni segist ekki hafa átt aðkomu að málinu.
Að sögn Sigríðar sótti Robert Downey sjálfur um að fá uppreist æru hjá dómsmálaráðuneytinu, eins og lög kveða á um. Þar þarf meðal annars að skila nægilega mörgum meðmælendum og uppfylla ákveðinn tímafrest. Hún segir að ráðuneytið fái alla jafna stöðugan straum af slíkum umsóknum. Uppfylli menn skilyrðin hafi það verið þannig í „marga áratugi“ að menn fái uppreist æru.
Engar upplýsingar hafa borist um hverjir meðmælendur Roberts voru.