Hátt yfirvinnukaup kann að skýra langa vinnuviku

Þegar verslunar- og þjónustufyrirtæki auglýsa laus hlutastörf á yfirvinnutíma er enginn skortur á umsóknum, en treglega gengur að manna fullar stöður á hefðbundnum dagvinnutíma. Þetta segir Margrét Sanders, formaður Samtaka verslunar og þjónustu, en þetta fjallaði hún um á ársfundi SVÞ í síðustu viku og benti þar á að fylgja mætti fordæmi Dana þar sem yfirvinnukaup er hlutfallslega lægra en grunnlaunin aftur á móti hærri.

„Á Íslandi er launakostnaður fyrirtækja hlutfallslega sá sami og á hinum löndunum á Norðurlöndunum, en samt eru hinar Norðurlandaþjóðirnar að borga töluvert hærri grunnlaun. Þá bjóða hin löndin starfsfólki yfirleitt upp á meiri sveigjanleika svo það geti aðlagað vinnustundirnar betur eigin þörfum,“ segir Margrét og bendir á að hátt yfirvinnukaup kunni að skýra hvers vegna vinnuvikan er eins löng og raun ber vitni hjá meðal Íslendingnum. „Íslendingar vinna 15% meiri yfirvinnu en Danir og hlýtur m.a. að stafa af því að verið er að skapa ákveðna hvata þegar yfirvinnugreiðslur eru háar en grunnlaunin lág. Samt skilar þessi ofuryfirvinna á Íslandi okkur ekki miklu, og heildarafköstin eru svipuð og hjá hinum Norðurlandaþjóðunum þó að vinnuvikan sé mun lengri.“

Nútíminn kallar á sveigjanleika

Íslenska yfirvinnulaunakerfið, þar sem tiltölulega ströng viðmið gilda um á hvaða tímum dags og á hvaða dögum vikunnar á að borga yfirvinnu, kann að vera barn síns tíma að sögn Margrétar, og hefur kannski hentað best þegar yfirleitt var ekki nema ein fyrirvinna á heimilum og líf fólks einfaldara og fábrotnara. Í dag gæti verið öllum fyrir bestu að innleiða nýja hugsun, þar sem fólk gæti t.d. ráðið meira um það á hvaða tímum dagsins og vikunnar það vinnur. „Það hentar ekki endilega öllum best að vinna frá 8 til 4 eða 9 til 5. Ég sé fyrir mér að hjá sumum fjölskyldum þætti foreldrunum eftirsóknarvert að geta skipt deginum á milli sín, þar sem önnur fyrirvinnan hefur störf snemma og hin seint, með betri tíma fyrir báða til að sinna börnum og heimili á morgnana og kvöldin. Svo eru sumir sem fagna því að eiga frí í miðri viku eða geta raðað vöktum sínum þannig að falli að áhugamálum og fjölskyldulífi.“

Segir Margrét að tæknin sé þegar til staðar til að skapa þennan sveigjanleika með lítilli fyrirhöfn fyrir alla og útbúa vaktakerfi þar sem starfsfólkið getur ráðið meiru um vinnutíma sinn. „Vinnufyrirkomulagið gæti verið að hluta fast, og að hluta sveigjanlegt, en af hinu góða fyrir starfsmenn ef hægt er að auka sveigjanleikann frá því sem nú er. Verkalýðshreyfingin og atvinnurekendur þurfa að standa saman að þessum breytingum.“

Starfsfólk haldi í við tæknina

Margrét segir einnig að tækniframfarir séu þegar farnir að valda miklum breytingum á vinnumarkaði og áríðandi að vinnuveitendur hjálpi starfsfólki sínu að aðlagast breyttum aðstæðum með menntun og þjálfun við hæfi. Margir óttast að störf í verslun og þjónustu séu í hættu og má t.d. finna veitingastaði sem taka við pöntunum í gegnum tölvu, og matvöruverslanir þar sem viðskiptavinirnir afgreiða sig sjálfir. „Sum störf munu hverfa, en það verða til ný störf í staðinn og þurfa vinnuveitendur að hjálpa starfsfólki sínu að vera í stakk búið fyrir breytingarnar.“

Margrét er með þessu ekki að segja að senda þurfi hvern sölumann og þjón á námskeið í forritun, heldur frekar að tryggja að fólk læri að taka tæknina í þjónustu sína. „Það þarf ekki að umturna störfum fólks og menntun, heldur einfaldlega tryggja að sem flestir geti verið samstiga þróuninni, læri í vinnunni og bæti við sig færni jafnóðum.“