Þakkar pípu og ákavíti langlífið

„Hann er orðinn 103 ára en ern og á róli. Reykir pípu og fær sér viskí og ákavíti. Segir það halda sér heilbrigðum og harðneitar að taka öll lyf sem honum eru rétt.“

Þannig lýsir kvikmyndagerðarmaðurinn Helgi Felixson söguhetjunni í sjónvarpsmyndinni Fyrstu 100 árin eru verst sem hann er að leggja lokahönd á, Ib Árnasyni Riis, sem þekktastur er fyrir að hafa verið gagnnjósnari Breta á Íslandi í seinni heimsstyrjöldinni.

Ib er íslenskur, ættaður frá Ísafirði, en ólst upp í Danmörku. Eftir stríð settist hann að í Bandaríkjunum og býr þar enn. Helgi hitti hann fyrst árið 2006 og hefur verið í reglulegu sambandi við hann síðan. „Myndin byggir á fjórum heimsóknum til hans í Kaliforníu og í henni segir hann sína sögu,“ segir Helgi, en þess má geta að þeir Ib eru blóðtengdir. Faðir Ibs og afi Helga voru bræðrasynir.

Talar fína íslensku

Helgi segir Ib hafa farið lítillega aftur á þessum tólf árum sem þeir hafa verið í sambandi en hann sé þó merkilega brattur miðað við aldur og fyrri störf. „Hann segir fyrstu 100 árin hafa verið verst; allt eftir það hafi bara verið gott,“ segir Helgi hlæjandi. Ib talar fína íslensku, sérstaklega í ljósi þess að hann hefur ekki búið hér á landi í meira en sjö áratugi, en samtölin í myndinni fara eigi að síður fram á ensku enda Ib liðugri á þeirri tungu.

„Fókusinn í myndinni er á stríðið. Úr því hann talaði íslensku þótti Þjóðverjum upplagt að senda Ib hingað til að njósna fyrir sig. Hann var því skólaður til, drifinn í kafbát og skotið á land á Langanesi í marsmánuði 1942. Í myndinni ræði ég meðal annars við manninn sem tók á móti honum þar, Jósep Friðriksson frá Felli. Náði því áður en hann lést. Hann gaf góða lýsingu á því hvernig Ib var á sig kominn þegar hann knúði dyra á Felli,“ segir Helgi.

Við komuna til Íslands gaf Ib sig strax fram við Breta og var í framhaldinu sendur með skipi til Bretlands, þar sem hann var skólaður til í gagnnjósnum. Að því búnu sneri hann aftur til Íslands og dvaldist hér á landi uns stríðinu lauk. Þjóðverja virðist ekki hafa grunað neitt, alltént verðlaunuðu þeir Ib fyrir vel unnin störf í stríðslok.

Nánar er rætt við Helga Felixson um myndina í Sunnudagsblaði Morgunblaðsins.