Drepur ekki mann þó að maður sé í Keflavík

Ákæruvaldið benti á ný gögn og nýja þekkingu á áhrifum …
Ákæruvaldið benti á ný gögn og nýja þekkingu á áhrifum gæsluvarðhalds og einangrunar. mbl.is/​Hari

Davíð Þór Björgvinsson, settur saksóknari í Guðmundar- og Geirfinnsmáli, byggir sýknukröfu sína að miklu leyti á niðurstöðum endurupptökunefndar, en málflutningur í endurupptökumáli fer fram í Hæstarétti í dag. Ákæruvaldið krefst þess að allir dómfelldu verði sýknaðir af því að hafa ráðið mönnunum bana.

Fyrir liggur að sakfelling í málinu byggist eingöngu á játningum dómfelldu en ekki á áþreifanlegum sönnunargögnum. Lík Guðmundar og Geirfinns Einarssona hafa aldrei fundist og ekki er vitað hvort þeim var yfir höfuð ráðinn bani.

Fram kom í máli Davíðs að forsendur sakfellingar í Hæstarétti árið 1980 hefðu verið þær að dómfelldu hefðu haldið fast í játningar sínar í gegnum rannsóknina þrátt fyrir að þær hefðu verið dregnar til baka undir lokin. Í skýrslu endurupptökunefndar kemur hins vegar fram að sakborningar hafi á sínum tíma bæði bætt í og dregið úr þætti sínum í málunum meðan á rannsókninni stóð.

Fyrst hafi þeir staðið fyrir utan miðju átaka við Guðmund og Geirfinn en færst nær átökunum eftir því leið á rannsóknina. Sævar Ciesielski hafi til að mynda að verið búinn að sitja í einangrun í eitt ár þegar hann féllst á þá atburðaráðs sem átti að hafa leitt til dauða Geirfinns. Kristján Viðar Viðarsson hafði verið í einangrun í 10 mánuði þegar hann féllst á sinn þátt. Áreiðaleiki þessara játninga er því talinn mjög veikur.

Þá má leiða líkur að því að harðræði sem dómfelldu í málinu máttu sæta í gæsluvarðhaldi hafi verið mun meira en Hæstiréttur hafði vitneskju um á sínum tíma. Ekki hafi verið um einstök atvik að ræða heldur hafi harðræðið verið viðvarandi um langan tíma.

Þá hafi aðgengi dómfelldu í málinu að verjendum og réttargæslumönnum verið takmarkað og það hafi hamlað vinnu við málsvörn. Einnig hafi skráningu yfirheyrslna verið ábótavant og leiða megi lýkur að því að spilliáhrif hafi átti sér stað. Í mörgum tilfellum hafi verið ómögulegt að vita hver sagði hvað. Um hvað var spurt og hverju var verið að svara.

Ný þekking á gæsluvarðahaldi og einangrun skiptir máli

Davíð sagði ýmislegt hafa gerst frá því dómur var kveðinn upp í málinu í Hæstarétti. Einn mikilvægur þáttur væri að lagagrundvöllur nú væri annar en hann var á þeim tíma er varðar rangt metin sönnunargögn.

Þá hafi komið fram ný gögn í fangelsisdagbókum, sem og úr dagbókum Trygga Rúnars Leifssonar og Guðjóns Skarphéðinssonar. Sálfræðimat á játningum og framburði er einnig mikilvægt atriði, að sögn Davíðs.

Einnig hafi rannsóknir á gæsluvarðhaldi og einangrun sýnt fram á eyðileggjandi áhrif á persónuleika manna og framburð þeirra. Ný þekking á þessu sviði skipti miklu máli. Davíð sagði vert að hafa það í huga að á þessum tíma hefði gæsluvarðhald verið notað til að knýja fram játningar. Mörg dæmi væru um að mönnum hefði verið haldið lengur í gæsluvarðhaldi en þörf var á. Sterkar vísbendingar séu að gæsluvarðhald með tilheyrandi einangrun og afarkostum hafi í tilfellum dómfelldu verið beitt til að brjóta þau á bak aftur. Húsakynnin í Síðumúlafangelsinu, þar sem dómfelldu voru vistuð í gæsluvarðhaldi, hafi heldur ekki verið búin fyrir svo langa dvöl.

Davíð sagði ekki hafa verið tekið tillit til þeirra aðstæðna sem voru til staðar. Aðstæður í gæsluvarðhaldi, harðræði hefði verið beitt og að andleg heilsa ungmennanna hefði verið bágborin frá upphafi. Þau hefðui þurft á ýmsum lyfjum að halda á hverjum degi, meðal annars ávanabindandi róandi lyfjum. Benti hann á að Kristján Viðar hefði tvisvar reynt sjálfsvíg í gæsluvarðhaldi, Albert hefði verið beittur sérstökum sefjunaraðferðum til að hjálpa honum að muna og Sævar og Kristján hefðu ítrekað verið í ruglástandi. Einangrunarvistin hefði verið til þess fallin að hafa mjög skemmandi áhrif á dómfelldu.

Málin tvinnuðust saman þrátt fyrir óljósa eða enga tengingu

Guðmundur Einarsson hvarf í janúar árið 1974 en Geirfinnur Einarsson í nóvember sama ár. Þrátt fyrir að ekki hafi verið augljós tenging á milli málanna tvinnuðust þau saman. Ekki er vitað til þess að mennirnir hafi þekkst eða að leiðir þeirra hafi nokkurn tíma legið saman. Tveir dómfelldu voru taldir koma að báðum málunum og varð það til þess að þau blönduðust sama. Sömu lögreglumenn komu að rannsókn beggja mála og þau voru rekin saman fyrir Hæstarétti.

Davíð fjallaði þó um málin í sitthvoru lagi undir lokin og benti á að í Guðmundarmáli hefði Hæstiréttur ekki talið sönnunarstöðuna sterkari en svo að dómurinn treysti sér ekki til að aðgreina þátt hvers sakbornings fyrir sig í meintri árás á Guðmund. Gengið var út frá því að allir hefðu átt jafnan þátt í dauða Guðmundar. Davíð sagði hins vegar mikilvægt þegar menn væru sakfelldir fyrir manndráp að það lægi fyrir með hvaða hætti viðkomandi hefði orðið manni að bana. Hann sagði að í þessu fælist viðurkenning á því að Hæstiréttur vissi ekki hvað gerðist.

Sagði hann ákæruvaldið fallast á niðurstöðu endurupptökunefndar að sakfelling dómfelldu hefði ekki verið rökstudd með sönnunargögnum og væri sýknukrafan byggð á því.

Davíð sagði aðferðafræði í Geirfinnsmáli hafa verið með svipuðum hætti. Sakfelling hefði verið byggð á játningum en þær hefðu þróast eftir því því sem málinu vatt fram. Dómfelldu hefðu viðurkennt að hafa verið í Keflavík þegar Geirfinnur hvarf þaðan. „Segja má að þó að maður sé í Keflavík þá drepi maður ekki mann.“

Tímalína málsins.
Tímalína málsins.
mbl.is

Bloggað um fréttina

Fleira áhugavert
Fleira áhugavert