Uppruni
Frá því að ég var lítil hefur mamma bakað og sett saman piparkökuhús fyrir hver jól. Húsið fékk að standa óhreyft í nokkra daga en svo í hinu árlega jólaboði annan í jólum mátti maður brjóta sér bita. Piparkökuhúsin hafa verið af öllum stærðum og gerðum í gegnum árin en í seinni tíð hefur hún búið til kastala sem er algjörlega hennar hönnun sem arkitekt. Hann uppfyllir helstu skilyrðin: er glæsilegur, þægilegur í samsetningu og litlar líkur eru á að hann falli saman. Þegar hún hafði húsin með stóru þaki kom einstöku sinnum fyrir að þau féllu – sérstaklega þegar veðrið var rakt. Undanfarin ár hefur mamma búið til kastalann hér hjá okkur. Þessar tvær kvöldstundir eru stór og ómissandi hluti af jólaundirbúningi barnanna. Við njótum líka öll góðs af afrakstrinum.
Forvinna
Best að útbúa deigið daginn áður og láta það standa í kæli yfir nótt. Það tekur eina kvöldstund að fletja deigið út, forma það og baka. Skreyting og samsetning tekur svo annað kvöld.
Hráefni
Piparkökur
- 2 tsk. hjartarsalt
- 3 dl síróp
- 280 g sykur
- 1 msk. engifer
- 1 msk. kanill
- 2 tsk. negull
- 2 tsk. kardimomma
- 240 g smjör
- 2 egg
- 1 – 1,2 kg hveiti
Glassúr
- 1 eggjahvíta
- ½–1 dl flórsykur (magn fer eftir stærð eggjahvítunnar)
- Dropar af sítónusafa
Skreyting og samsetning
- Bræddur sykur
- Nammi sem er í uppáhaldi – best að klippa/skera það niður í litla bita
Verklýsing
Skýring á kastalanum:
Kastalinn samanstendur af fjórum sjálfstæðum turnum. Tveir aftari turnarnir eru hærri en hinir og eru þeir með fjórum gluggum. Bakhliðarnar tengjast saman með hliði (Kastali E). Tveir fremri turnarnir eru með þremur gluggum og stendur hver turn einn og sér. Það er gólf í öllum turnunum.
Teikningar á pdf skjali – prentaðar út og klipptar út áður en byrjað er á verkinu
Kastali A – bakhliðar kastalans og framlenging á þeim með því að nota viðbót sem er í skjalinu: Kastali E (skýring á myndum fyrir neðan)
Kastali B – hliðar á aftari turnum
Kastali C Kastali D – hliðar í aftari turnum sem eru með fjórum gluggum
Kastali E – viðbót fyrir Kastala A og hurð að framan
Kastali F – fremri hliðar á turnunum (framhlið kastalans)
Kastali G Kastali H Kastali I – hliðar í fremri turnana sem eru með þremur gluggum
Kastali JK – 4 botnar í turnana og hlið til að tengja bakhliðarnar saman
Jólatré-3 Jólatré-2 Jólatré-1 – hvert jólatré er prentað út í tveimur eintökum og er gerð rauf í annað þeirra ofan frá en í hitt neðan frá
Ath Þær hliðar sem eru í tveimur eintökum þá á önnur hliðin að snúa rétt en hina á að skera út sem spegilmynd (sjá myndband fyrir neðan)
Skref 1 – deig hnoðað
- Allt hráefni nema smjör, egg og hveiti hitað í potti – ath. má ekki sjóða en sykurinn þarf samt að ná að bráðna
- Smjöri bætt út í – blandað saman
- Hellt úr pottinum í hrærivélarskál, eggin sett út í og hluti af hveitinu – blandað saman. Afgangi af hveitinu hnoðað saman við
- Deigið rúllað í lengju og hulið með plastfilmu – sett í kæli yfir nótt
Skref 2 – kastali sniðinn
- Áður en byrjað er að fletja út deigð er best að prenta út teikningarnar af kastalanum og klippa þær út
- Betra að fletja deigið út kalt – gott að geyma í kæli það sem ekki er verið að nota
- Þegar deigið er flatt út er ráð að nota pökunarpappír á báðum hliðum og fletja það þannig út. Betra að hafa deigið frekar þunnt, þegar skorið er út, og allir hlutar þurfa að vera jafnþykkir
- Útskurður – sjá myndband fyrir neðan
Athuga:
- Best er að ljúka við allan útskurð áður en byrjað er að baka. Ágætt að stafla örkunum hverri ofan á aðra (það tekur minna pláss) – bara að varast, þegar hver örk er tekin, að kakan undir fylgi ekki með
- Stundum getur deigið fest við teikningarnar – þá getur verið gott að hafa bökunarpappír á milli (sjá myndir)
- Það getur verið gott að hafa hverja hlið á einni örk þar sem þykkt á hliðum getur verið mismunandi og bakast misfljótt (sjá myndir)
- Athuga að það sem er tekið út fyrir gluggunum er skorið í tvennt og notað sem hlerar (sjá myndband). Gaman að búa til stiga og nokkrar hellur (göngustíg) til að skreyta með
Skref 3 – bakstur
- Ofninn hitaður í 220°C (yfir- og undirhiti), örk með útskurðinum sett á bökunarplötu og bakað í u.þ.b. 3–5 mínútur – mjög mikilvægt að fylgjast vel með svo að kökurnar brenni ekki – það getur gerst hratt – það er betra að kökurnar séu frekar dökkar en ljósar þ.e. vel bakaðar – þeim mun stökkari verða þær
- Mikilvægt: að máta hvort jólatrén smelli ofna í hvort annað. Eingöngu er hægt að skera/snyrta kökurnar um leið og þær koma úr ofninum. Sama á við um gólfin í turnunum – mikilvægt að bera gólfin saman við teikninguna þar sem þau mega alls ekki vera of stór (betra að þau séu minni en stærri.
Skref 4 – skreyting
- Eggjahvíta þeytt ásamt flórsykri – það er erfitt að áætla magnið þar sem eggjahvítur eru misstórar. Blandan er þeytt þar til hún verður létt og ljós. Glassúrinn settur í kökusprautu – gott að nota eina plastsprautu. Stundum höfum við sett glassúrinn í plastpoka, klippt eitt hornið af og sprautað út um gatið – það verður samt ekki eins fallegt
- Sprautan með glassúrnum er notuð til að skreyta (sjá myndir) allar hliðar kastalans (lína meðfram brúnunum) svo eru settar doppur á hliðarnar þar sem sælgætisbitar er festir á. Athuga að láta glassúrinn þorna vel áður en allt er sett saman
- Athuga að við höfum ekki skreytt hliðarnar sem snúa inn heldur eingöngu þær sem sjást utan frá – sjá myndir
- Sælgæti: Okkur hefur reynst best að kaupa Haribo-sælgæti sem við klippum niður og dreifum á allar hliðar. Einnig hefur verið hægt að kaupa litla Haribo-bita í pokum sem passa vel til skreytinga
Skref 5 – samsetning – gott að horfa á myndbandið sem sýnir samsetninguna
- Nú er komið að þeim þætti þar sem börnunum er haldið víðs fjarri – sykur er settur á stóra og víða pönnu og látinn bráðna þar til hann verður brúnn (ágætt að lækka þá hitann þannig að sykurinn brenni ekki)
- Tvær stórar hliðar látnar mynda 90° horn (ágætt að miða við bak og aðra hlið turns). Á teikningunum má sjá hvaða hliðar eiga að fara saman. Annarri brúninni dýft ofan í sykurbráðina og hún lögð upp við brúnina á hinni
- Næsta skref er að setja botninn í turninn. Tveimur brúnum á botninum er dýft í sykurbráðina og hann skorðaður í hornið
- Samsetningin er ekki svo heilög – stundum brotnar eitthvað og þá er auðvelt að laga það með því að setja sykurbráðina í brotið og þrýsta saman – síðan má fela brotið með glassúr