Einn þekktasti andófsmaður heims dauðvona

Liu Xiaobo er 61 árs gamall andófsmaður, rithöfundur, prófessor og mikill þyrnir í augum kínverskra ráðamanna. Hann hlaut friðarverðlaun Nóbels árið 2010 og hafði val Nóbelsnefndarinnar á honum mikil áhrif á samskipti norskra og kínverskra stjórnvalda.

Liu Xiaobo er einn af helstu andófsmönnum landsins og hefur hlotið viðurkenningar fyrir baráttu sína gegn alræði og mannréttindabrotum kínverska kommúnistaflokksins.

Liu tók þátt í mótmælunum á Torgi hins himneska friðar í Peking árið 1989 og var handtekinn skömmu eftir að kínverski herinn braut mótmælin á bak aftur með grimmilegum hætti. Hann var síðan leystur úr haldi árið 1991. Adam var þó ekki lengi í paradís því Liu var handtekinn aftur og var í þrælkunarbúðum á árunum 1996-1999 fyrir að krefjast þess að þeir sem voru handteknir vegna mótmælanna í Peking yrðu leystir úr haldi, segir í grein Boga Þórs Arasonar í Morgunblaðinu eftir að tilkynnt var um að Liu hlyti friðarverðlaun Nóbels árið 2010.

Liu Xia og Liu Xiaobo.

Liu var handtekinn í þriðja skipti í desember 2008, tveimur dögum áður en kínverskir lýðræðissinnar birtu stefnuyfirlýsingu sem hann hafði samið með fleiri andófsmönnum. Hann var dæmdur í ellefu ára fangelsi ári síðar fyrir „niðurrifsstarfsemi“ og undirróður. Dómurinn var kveðinn upp á jóladag og líklegt er að kínversk yfirvöld hafi vonað að með því að velja þann dag myndi fangelsisdómurinn ekki vekja mikla athygli á Vesturlöndum.

Sakaður um landráð

Í yfirlýsingunni segir meðal annars að gera eigi „málfrelsi, prentfrelsi og akademískt frelsi algilt og tryggja þannig að borgarar geti verið upplýstir og neytt réttar síns til pólitísks aðhalds“. Í yfirlýsingunni er einnig hvatt til þess að undirróðurslög, sem notuð voru til að dæma Liu, verði afnumin. „Við ættum að láta af þeim ljóta ósið að líta á orð sem glæpi.“

Liu hefur viðurkennt að sér hafi orðið á í messunni í viðtali við tímarit í Hong Kong árið 1988 þegar hann lét þau orð falla að ef til vill þyrfti Kína að vera nýlenda vestræns ríkis í 300 ár áður en hægt yrði að koma á lýðræðislegum umbótum í landinu. Yfirvöldin notuðu þessi ummæli gegn honum í réttarhöldunum og þau urðu til þess að kínverskir þjóðernissinnar líta á hann sem landráðamann.

Liu Xiaobo ásamt bróður sínum, Liu Xiaoxuan, árið 2005. AFP

Liu Xiaobo fæddist í Jilin-héraði í Norðaustur-Kína 28. desember 1955. Hann er með doktorsgráðu í kínverskum bókmenntum og var gestakennari við nokkra háskóla á Vesturlöndum á árunum 1988-1989, m.a. Óslóarháskóla, en ákvað að snúa aftur til Kína þegar mótmælin hófust. Um tíma var hann einnig prófessor við háskóla í Peking en honum var bannað að kenna í kínverskum ríkisskólum eftir mótmælin 1989.

Liu hefur verið á meðal forystumanna samtaka kínverskra rithöfunda. Þótt bannað hafi verið að gefa ritverk hans út í Kína hafa mörg þeirra verið gefin út á kínversku í Hong Kong og víðar í heiminum.