EES felur ekki í sér hefðbundið neitunarvald
Jóhanna Jónsdóttir
OFT er talað um að EES-samningnum fylgi ekki afsal á fullveldi m.a. vegna þess að Ísland og hin EFTA-ríkin sem eru aðilar að samningnum geti beitt neitunarvaldi um að innleiða löggjöf ESB. Sú staðhæfing að EFTA-ríkin hafi neitunarvald er hins vegar ekki í samræmi við hina hefðbundnu skilgreiningu á neitunarvaldi ríkja innan alþjóðastofnana, enda er hvergi í EES-samningnum minnst á orðið „neitunarvald“ (e. veto). Þegar talað er um neitunarvald innan alþjóðastofnunar er yfirleitt átt við að aðildarríkin hafi rétt á að hafna ákvörðun án merkjanlegra afleiðinga á starfsemi stofnunarinnar eða stöðu aðildarríkjanna. Til dæmis í öryggisráði Sameinuðu þjóðanna hafa föstu meðlimirnir, Bandaríkin, Bretland, Frakkland, Kína og Rússland, neitunarvald gagnvart öllum efnislegum ályktunum ráðsins. Ef eitt þessara ríkja neitar að samþykkja ályktun missir það ekki sæti sitt í ráðinu og þaðan af síður fellur starfsemi öryggisráðsins niður. Þetta á einnig við um sum samstarfssvið innan ESB, t.d. utanríkismál, en þar þarf samþykki allra aðildarríkjanna til að mál nái fram að ganga. Ef samhljóða samþykki næst ekki hefur það aðeins áhrif á þá tilteknu ákvörðun en ekki samstarfið í heild og því má segja að ríkin hafi neitunarvald.
Þetta á ekki við um EES-samninginn. Það er rétt að ef EFTA-ríkin sjá sér ekki fært að taka ákveðna gerð inn í samninginn eiga þau kost á að hafna upptöku hennar í sameiginlegu EES-nefndinni þar sem sendiherrar EFTA-ríkjanna í Brussel funda með fulltrúum framkvæmdastjórnar ESB. Hins vegar hefði þessi möguleiki afdrifaríkar afleiðingar í för með sér fyrir EFTA-ríkin þar sem 102. gr. EES-samningsins kveður á um að sá viðauki samningsins sem löggjöfin nær til verði felldur niður ef ekki er hægt að komast að samkomulagi um að taka löggjöf upp í samninginn. Þjóðþing EFTA-ríkjanna hafa einnig rétt á að hafna innleiðingu löggjafar ESB en þessi réttur hefur líka verið talinn mikilvægur fyrir fullveldissjónarmið. Hins vegar hefði þessi kostur sömu afleiðingar og neitun EFTA-ríkjanna að taka gerð upp í sameiginlegu EES-nefndinni, þ.e. sá viðauki samningsins sem löggjöfin nær til yrði felldur niður (103. gr. EES). Þar sem Ísland og hin EFTA-ríkin eru mjög háð aðgangi að innri markaði ESB sem EES-samningurinn veitir er kannski ekki að undra að þau hafa aldrei neitað að taka löggjöf upp í samninginn eða innleiða hana í landsrétt, þó að stundum hafi innleiðing sætt umtalsverðum töfum t.d. í sambandi við tilskipun ESB um frjálsa för fólks (Directive 2004/38/EC). Íslandi og Liechtenstein þótti hún ganga of langt í að veita réttindi til borgara utan Evrópska efnahagssvæðisins og töldu hana falla utan ramma EES-samningsins. Hart var tekist á um gerðina í sameiginlegu nefndinni og þar sem ekki náðist sátt um að taka hana upp í EES-samninginn innan settra tímamarka vísaði framkvæmdastjórnin til 102. gr. Samkomulag náðist loks um málið og gerðin var á endanum tekin upp í samninginn. Ísland hefur þó náð að knýja fram undanþágur og aðlaganir í sameiginlegu EES-nefndinni ef góð rök eru fyrir því að aðstæður á Íslandi séu ólíkar því sem gengur og gerist í Evrópu t.d. varðandi flugvernd og orkunýtingu í byggingum. En það er mikill munur á því að geta stundum fengið undanþágur og að geta alfarið hafnað upptöku gerðar án afleiðinga. Þetta verður einnig að teljast mjög ólíkt starfsemi öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna þar sem neitunarvaldi hefur oft verið beitt. Grundvallarmunur er því á hefðbundnu neitunarvaldi og þeim réttindum og skyldum sem EES-samningurinn felur í sér og villandi hlýtur að teljast að tala um að EFTA-ríkin hafi neitunarvald, a.m.k. í hinum hefðbundna skilningi.
Höfundur er doktorsnemi í Evrópufræðum við Cambridge háskóla
Ísland og Evrópusambandið
- Evrópusambandið - almennt
- Evrópusambandið
4. jan. - EES samningurinn
5. jan. - Landbúnaður
6. jan. - Gjaldmiðillinn
7. jan. - Finnland
8. jan. - Stjórnkerfi og stofnanir
9. jan.
- Orka og auðlindir
10. jan. - Sjávarútvegur
11. jan. - Umhverfismál
12. jan. - Utanríkis- og öryggismál
13. jan. - Umsóknarferlið
14. jan. - Mannréttindi
15. jan. - Danmörk og evran
18. apr.
Sjónvarp
-
Telur að um misskilning sé að ræða
Steingrímur J Horfa
-
Össur: „Diplómatískur sigur“
„Ég er auðvitað ákaflega glaður og hamingjusamur með það að utanríkisráðherrarnir skuli hafa afgreitt þetta í dag. Það er diplómatískur sigur fyrir okkur Íslendinga Horfa
-
Leyfir mönnum að kæla sig
Össur Skarphéðinsson utanríkisráðherra telur að málin hafi þróast Íslendingum í vil innan Evrópusambandsins og hann segist vera bjartsýnn á að við fáum að halda okkar hlut hvað auð Horfa
-
Fjölþætt sannfæring
Svandís Svavarsdóttir þingmaður VG segist hafa kosið samkvæmt sannfæringu sinni í kosningunni um aðildarumsókn að Evrópusambandinu í dag og vísar á bug ásökunum um svipuhögg og fle Horfa
-
Blendnar tilfinningar
Steingrímur J. Sigfússon sagði að það bærðust blendnar tilfinningar í hans brjósti að lokinni kosningu þar sem hann studdi þá tillögu að farið yrði í aðildarviðræður við ESB Horfa
Ekkert svar barst frá ytri þjóni. Vinsamlegast reynið aftur síðar. (500 Can't connect to mas:82)
Skoðanir annarra
Hvers vegna sögðu Norðmenn NEI?
Frændur okkar Norðmenn hafa tvívegis efnt til þjóðaratkvæðagreiðslu um aðild að Evrópusambandinu, ESB, (áður Evrópubandalaginu), árin 1972 og 1992 Meira
Kæru landsfundarmenn
Aðildarumsókn í ESB er draumur samfylkingar. Sjálfstæðismenn hafa fram að þessu ekki deilt þessum draumi. Meira
Evrópusamstarf sparar vinnu og peninga
Þátttaka í Evrópusamstarfi hefur sparað íslensku stjórnsýsluna umtalsverða vinnu og fjármuni við mótun löggjafar, t.d. á sviði umhverfismála. Meira
“Kreppan” og ESB
BANKAHRUNIÐ og stöðvun útlána hefur sett stórt strik í fjárfestingarfyllirí landsmanna. Óraunhæft og brjálæðislegt húsnæðisverð hefur sigið á höfuðborgarsvæðinu og á eftir að síga enn Meira
Athugasemd við grein 32 hagfræðinga
Á ÍSLANDI fara nú fram mikilvægar umræður um framtíðarskipan gjaldeyrismála. Ég hef fengið tækifæri til að fylgjast lítillega með því sem rætt hefur verið og ritað Meira
Örlög Íslands öruggust í höndum Íslendinga
Íslenskar tilfinningar munu aldrei þola forsjá annarra þjóða Meira
Efnahagsleg- og pólitísk staða Íslands
Ísland og íslendingar hafa fundið á eigin skinni hvernig það er að vera einir og hálf umkomulausir í samfélagi þjóðanna síðast liðna mánuði Meira
Hvert yrði vægi Íslands innan ESB?
Því er gjarnan haldið fram af þeim sem vilja ganga í Evrópusambandið að innlimun í sambandið sé nauðsynleg til þess að við getum haft áhrif innan þess Meira
Einhliða upptaka er lausn á gjaldeyrisvanda
Upptaka evru með inngöngu í ESB tæki of langan tíma, a.m.k. fimm ár. Því ber að íhuga vandlega einhliða upptöku gjaldmiðilsins. Meira
Eru aðildarviðræður nauðsynlegar til að kanna hvað ESB hefur upp á að bjóða?
Staðreyndin er sú að allir sem vilja geta séð hvað ESB hefur upp á að bjóða. Til þess þarf ekki aðildarviðræður. Meira
Á evrusvæðið framtíðina fyrir sér?
Tilkoma evrunnar var fyrst og fremst hugsuð sem stórt samrunaskref innan Evrópusambandsins. Tilgangurinn var öðru fremur pólitískur en ekki efnahagslegur, þ.e Meira
Einhliða upptaka evru er engin töfralausn
Íslendingar glíma nú við afleiðingar gjaldeyris- og fjármálakreppu. Gjaldeyriskreppan er í raun enn óleyst en úrlausn hennar slegið á frest með upptöku hafta á fjármagnsviðskiptum Meira
Er EES-samningurinn orðinn úreltur?
Ekkert bendir til þess að samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið (EES) sé orðinn úreltur þó ýmsir hafi vissulega orðið til þess í gegnum tíðina að halda því fram Meira
EES felur ekki í sér hefðbundið neitunarvald
EES-samningurinn felur ekki í sér neiturnarvald miðað við hefðbundnar skilgreiningar á neitunarvaldi ríkja innan alþjóðastofnanna. Meira
Fullveldi og framsal valdheimilda: Samanburður á ESB og EES
Hér verður leitast við að skýra hvernig álitaefni um framsal ríkisvalds (fullveldis) og þörf fyrir breytingu á stjórnarskrá horfa við með ólíkum hætti gagnvart Evrópusambandinu (ESB) og Evrópska efnah Meira
Getum við rekið þá?
Getum við rekið þá sem stjórna landinu okkar? Þetta er alger grundvallarspurning þegar rætt er um lýðræðið. Meira
ESB-aðild, evra og atvinnuleysi
Þrautalendingin til að fullnægja evru-skilyrðum yrði aukið atvinnuleysi langt yfir þau mörk sem hér hafa ríkt eða talist ásættanleg undanfarna áratugi Meira
Samstaða um Evrópu
Þess vegna er lykilatriði að fulltrúar allra stjórnmálaflokka, jafnt þeirra sem eru hlynntir aðild og mótfallnir komi að mótun samningsmarkmiðanna. Meira
Erum við skák og mát ? Átt þú ekki næsta leik?
Á NÝBYRJUÐU ári velta margir því fyrir sér, hverra kosta er völ fyrir lýðveldið Ísland í kjölfar bankahrunsins mikla. Hverjum er um að kenna? Meira
Fagna liðsinni formanns LÍÚ
Evrópusambandsaðild og upptaka evru er raunhæf leið sem getur aðstoðað okkur að halda uppi samkeppnishæfi þjóðarinnar. Meira
Gegn umsókn í ESB á Landsfundi Sjálfstæðisflokksins
Fulltrúar á Landsfundi eiga ekki, nauðbeygðir af áróðri ESB-trúarspekinga, að samþykkja umsókn í Evrópusambandið. Meira
Áskorun til Íslendinga
Innganga í ESB fæli í sér algera örvæntingu, rétt eins og raunin var í tilfelli okkar Breta. Meira
Góðir íslendingar, er EBS lausn?
SKÚLI Thoroddsen ritar athyglisverða grein í Morgunblaðið þann 14. des sl. Lokaorð greinarinnar eru; „að ekkert sé að óttast þó að af aðild Íslands verði….“ Hvar er þá fullveldi Íslands komið? Meira
Tengt efni
Stofnanir ESB og Lissabon-sáttmálinn
- Í skýrslu evrópunefndar forsætisráðherra frá 2007 er samantekt um stofnanir og ákvarðanatökuferli ESB á bls. 21-25.
- Umfjöllun um Lissabon-sáttmálann á vef fastanefndar ESB gagnvart Íslandi og Noregi
- Umfjöllun á vef Evrópunefndar Sjálfstæðisflokksins um Lissabon-sáttmálann
- Spurningar og svör um Lissabon-sáttmálann á vef BBC (á ensku)
- Vefur stjórnvalda á Írlandi um Lissabon-sáttmálann (á ensku)
- Sósíalíski verkamannaflokkurinn á Írlandi var meðal þeirra sem barðist gegn Lissabon-sáttmálanum (á ensku)
- Á vef BBC er ítarleg umfjöllun um flest sem snertir ESB (á ensku)
- Umfjöllun um stofnanakerfi ESB á vef ESB (á ensku)
- Fjöldi starfsmanna ESB (á ensku)
Utanríkis- og öryggismál
- Greinargerð sérfræðings hjá utanríkisráðuneytinu um utanríkis- og öryggismálastefnu ESB
- Skýrsla utanríkisráðherra frá 2007 um Evrópumál. Á bls. 31 er umfjöllun um utanríkismál
- Vefur fulltrúadeildar Bandaríkjaþings um kosningar hjá Sameinuðu þjóðunum. Upplýsingar um Ísland eru undir Country voting pracices. (á ensku)
EES og ESB
- EES-vefur utanríkisráðuneytisins
- Vefur EFTA (Fríverslunarsamtaka Evrópu) um Evrópska efnahagssvæðið (á ensku)
- Hvað breytist raunverulega við aðild að ESB, spyr og svarar Eiríkur Bergmann Einarsson, dósent við Háskólann á Bifröst
- Guðmundur Hálfdanarson, sagnfræðiprófessor við HÍ, skrifar um hvort fullveldið glatist við inngöngu í ESB.