Fréttaskýring: Umsókn Íslands um ESB bíður afgreiðslu

Til að næsta skref umsóknarferlisins hefjist þurfa fundarmenn, utanríkisráðherrar ríkjanna, að samþykkja að vísa umsókninni til framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins. Málefni Íslands er undir dagskrárliðnum „stækkun“, en undir hann falla einnig umsóknir Króatíu og Albaníu. Svíar sitja nú í forsæti Evrópusambandsins og lýstu sænskir ráðamenn yfir eindregnum stuðningi við aðildarumsókn Íslands á fundi með Össuri í gær. Í ljósi þess að fundarstjórn er í höndum Svía binda íslensk stjórnvöld vonir við að umsóknin verði rædd og afgreidd á fundinum og vísað áfram í ferlinu. Að öðrum kosti frestast ákvörðunin, í það minnsta til næsta fundar.

Verði málið rætt á mánudaginn veltur niðurstaða fundarins á stuðningi fulltrúa ESB-ríkjanna. Um þetta ríkir óvissa, og þó Össur Skarphéðinsson segi yfirgnæfandi meirihluta styðja við aðild Íslands ber að merkja að utanríkisráðherra Hollands sagði umsóknina háða Icesave-málinu.

Mikill undirbúningur í vændum

Fari svo að ráðherraráðið vísi umsókn Íslands til framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins hefst mikil undirbúningsvinna. Stækkunarskrifstofa ESB, undir forystu Ollis Rehn, setur saman litla deild til að taka saman skýrslu um hversu vel Ísland er í stakk búið til aðildar, hvort við fullnægjum þeim skilyrðum sem nýjum aðildarríkjum eru sett og hvaða vandamál geta komið upp í viðræðum. Fullbúin skýrsla verður svo lögð fyrir leiðtogafund sambandsins, þar sem einnig verður óskað eftir umboði til samningsviðræðna. Íslensk stjórnvöld vonast til að þetta hafist fyrir leiðtogafundinn í desember, í lok formennskumisseris Svía. Auðunn Arnórsson, stjórnmálafræðingur og blaðamaður, bendir þó á að ekki sé víst að þetta gangi eftir, því ný stjórn taki við framkvæmdastjórn ESB í haust. Því má telja bjartsýnt að skýrslan um Ísland verði tilbúin fyrir jól og fyrr getur leiðtogaráðið ekki ákveðið hvort formlega skuli hefja viðræður. „Það er háð ýmsum þáttum hve hratt ferlið mun ganga og hve mikill pólitískur vilji er til að koma til móts við kröfur Íslendinga,“ segir Auðunn. Nefnir hann m.a. framgöngu Lissabonsáttmálans og efnahagsstöðu Lettlands, sem gæti leitt til fordæmis fyrir hraðari upptöku evrunnar en hingað til hefur viðgengist.

Ljóst er að þótt umsóknarferlið sé ekki undir stjórn Íslendinga þá dugir ekki að sitja og bíða. „Mikilvægasti hluti samningaviðræðnanna fer fram á milli dagsins í dag og þangað til leiðtogafundurinn ákveður að hefja skuli viðræður,“ segir Aðalsteinn Leifsson stjórnmálafræðingur. Lykilatriði sé að kynna öllum aðildarríkjunum sjónarmið Íslands, ekki bara þeim stærstu. Ráðuneytin þurfi nú að vinna dag og nótt til að auka stuðning við hagsmuni okkar. „Frá upphafi þarf að vera skýrt af hálfu Íslands á hvað við leggjum áherslu. Við getum ekki beðið þangað til formlegar aðildarviðræður byrja. Þá verður þegar búið að móta þann farveg sem viðræðurnar fara í.“

Fyrstu skref í átt að ESB

• Evrópuríki leggur inn umsókn um inngöngu í Evrópusambandið hjá ráðherraráði þess.
• Ráðherraráðið biður framkvæmdastjórn ESB að semja álit um umsóknina.
• Framkvæmdastjórnin skilar áliti sínu til ráðherraráðsins.
• Ráðherraráðið ákveður (með samhljóða samþykki) hvort hefja beri aðildarviðræður við umsóknarríkið.
• Aðildarviðræður hefjast milli aðildarríkja ESB annars vegar og umsóknarríkisins hins vegar.
• Framkvæmdastjórnin semur tillögu að samningsmarkmiðum ESB sem ráðherraráðið samþykkir (oft með breytingum) með samhljóða samþykki.
• Aðildarviðræðum milli sambandsins og umsóknarríkisins lýkur með drögum að samningi.

Heimild: Inni eða úti? eftir Auðun Arnórsson.