Gersemar frá landi hinnar rísandi sólar

Sýningin Dúkkurnar frá Japan, sem opnuð verður í Borgarbókasafninu, Menningarhúsi Gerðubergi, á laugardaginn, gefur áhugaverða sýn á margbreytilega japanska menningu.

Japanskur andi hefur svifið yfir vötunum í menningarhúsum Borgarbókasafnsins frá því um liðna helgi þegar heimsdagur barna var haldinn hátíðlegur í 13. sinn og íslensk börn og fjölskyldur þeirra fengu að kynnast þar alls konar þjóðlegum hefðum og handbragði frá landi hinnar rísandi sólar. Einnig var í vikunni haldið ljóðakvöld sem fjallaði um japanska ljóðaformið hækur og nú stendur yfir sýning á japönskum veggspjöldum. Og ýmislegt fleira þar á bæ hefur verið með japönskum brag.

Hápunkturinn og jafnframt kveikjan að japanska þemanu er farandsýningin Dúkkurnar í Japan, sem Japan Foundation bauð safninu að hýsa og opnuð verður kl. 14 laugardaginn 25. febrúar í Gerðubergi.

Sýningin er haldin í samstarfi við japanska sendiráðið og mun sendiherra Japans á Íslandi, Yasuhiko Kitagawa, opna sýninguna.

Kristín Þóra Guðbjartsdóttir sýningarstjóri hefur undanfarið verið önnum kafin við að skrá og stilla upp 70 dúkkum eftir að starfsmenn sendiráðsins höfðu tekið þær varfærnum og hanskaklæddum höndum upp úr kössum og gríðarlega miklum umbúðum.

Víðförlar dúkkur

„Dúkkurnar eru mikið augnayndi og gersemar, sem farið hafa um allan heim síðastliðin sautján ár. Hingað komu þær frá Róm og fara síðan til Írlands um miðjan maí,“ segir Kristín Þóra og þykir að vonum fengur að dúkkunum.

„Dúkkurnar eru af ýmsum stærðum og gerðum, allt frá 10 cm til 87 cm, og bera allar japönsku handbragði og listfengi fagurt vitni. Þær eru gerðar samkvæmt fornum hefðum, en dúkkur hafa verið hluti af daglegu lífi í Japan frá örófi aldra og spegla siði og lífsviðhorf Japana. Dúkkurnar eru úr ýmsum efnum svo sem postulíni, leir og tré og öll smáatriði einstaklega nostursamlega unnin. Flíkurnar, sem dúkkurnar skrýðast, oft kímonó, eru listilega ofnar, stundum með gullþræði og litadýrðin er mikil. Dúkkurnar hafa þróast í margvísleg form í aldanna rás og eru ólíkar eftir því frá hvaða héruðum landsins þær koma,“ segir Kristín Þóra.

Í tengslum við sýninguna hefur hún kynnt sér svolítið hina sérstöku dúkkumenningu í Japan. „Gamlar hefðir á borð við „stúlkuhátíð“ og „strákahátíð“ lifa enn góðu lífi og eru haldnar á vorin ár hvert víða um landið. Stúlknahátíðin á sér eitt þúsund ára sögu, en þá hampa fjölskyldur svokölluðum Hina-dúkkum í japönskum þjóðbúningi, og beðið er fyrir hamingju dætranna. Strákahátíðin, Gogatsu, er með svipuðu sniði að öðru leyti en því að dúkkurnar eru í líki stríðsmanna og bænin snýst um að synirnir vaxi úr grasi sterkir og heilbrigðir.“

Rólyndislegt yfirbragð

Kristín segir að hin víðtæka aðdáun á dúkkunum hafi orðið til þess að þær teljist fremur listaverk en barnaleikföng. „Dúkkuhefðin kemur víða við sögu, til dæmis fléttast hún inn í japönsku Noh- og Kabuki-leikhúshefðirnar. Þrátt fyrir tækni nútímans notast japanskir dúkkulistamenn enn við aldagamlar aðferðir og sífelld endurnýjun er í hópi listamanna sem sérhæfa sig í gerð dúkknanna.“

Spurð hvort dúkkurnar frá Japan beri sameiginleg einkenni, svarar hún: „Auk litagleðinnar, sem kallast á við forna búningahefð Japana, er það rólyndislegt yfirbragð andlitsins, hvort sem dúkkurnar eru súmó-glímukappar, geisur eða hermenn.“