Láta kærusturnar horfa með sér á klám

Jóhanna Magnúsdóttir guðfræðingur segir að það þýði ekkert að hugsa stöðugt um „ef“ og „hefði“ í sínum nýjasta pistli. Hún talar um heiðarleikann og hvað hann skipti miklu máli. Feluleikurinn afhjúpist nefnilega alltaf fyrir eða síðar.

„Það er ekki nokkur séns að breyta fortíð, en svo heppilega vill til að við höfum frjálsan vilja og getum gert hlutina (a.m.k. suma) öðruvísi í fortíð. Við ölum ekki upp börnin okkar aftur og það eru ýmsir hlutir sem kannski er ekki hægt að gera á sextugsaldri sem hægt var þegar við vorum rúmlega tvítug. En auðvitað sumt.

Það sem ég tel að mikilvægt sé fyrir ungt fólk að vita er það að vera í tengingu við sjálft sig. Vera skýrt í hvað það vill og þá sérstaklega hvað er boðlegt. Þ.e.a.s. að vera með sín lífsgildi á hreinu,“ segir Jóhanna og bætir við:

„Ég fæ stundum ungar konur í viðtöl, þær kvarta yfir því að kærastinn vilji að þær horfi með þeim á klám og ef þær kvarta og segjast ekki vilja þá kemur eitthvað „þú ert bara leiðinleg“ eða „engan tepruskap ...“ nú eða hvað annað sem sagt er.  Þá spyr ég þessar ungu konur: „Hvernig líður þér sjálfri með þetta?“ Og auðvitað væru þær ekki mættar til mín að kvarta ef þeim þætti þetta í lagi. Og þá viðurkenna þær að þeim finnist þetta óþægilegt og niðurlægjandi eða hvaða orð sem þær nota. Þær þora ekki að standa með sjálfum sér. Og þá brjóta þær á sjálfum sér í framhaldinu, upplifa skömm fyrir að „leyfa“ og í framhaldi skort á sjálfsvirðingu. Þannig hefst oft vítahringur sjálfsniðurbrots og vanlíðunar.“

Jóhanna bendir á að samband byggist að einhverju leyti á málamiðlun.

„Sama hvaða sambönd er um að ræða. Sambönd jafningja byggjast á að miðla þannig að báðum líði vel og út komi „win-win“ eins og í viðskiptasambandi. Ef stigið er á tærnar á öðrum og honum líður eins og lúser - búið að plata hann upp úr skónum, eða misbjóða - þá er einn sem vinnur og hinn sem tapar. Það er búið að „selja“ einhverjum eitthvað sem hann ætlaði aldrei að kaupa.  

Í parasambandi upplifir sá sem er búinn að láta misbjóða sér þetta tap. Tap á eigin gildum, tap á sjálfsvirðingu. Honum líður hreinlega ekki vel. Ef þetta er ítrekað eða jafnvel gagnkvæmt, par er ítrekað að misbjóða hvort öðru, eða annar að misbjóða hinum - og þessu er „leyft“ að viðgangast, fjarar fljótlega undan þessu sambandi.“

Jóhanna segir vandamálið við svona sambönd að þau halda oft allt of lengi og hvorugur aðilinn kemur sér út úr þessum skaðlegu aðstæðum.

„Ég tók bara klámið sem dæmi. Það er hægt að misbjóða og misvirða á svo marga lund eins og fólk veit. Fólk er hrætt við að standa með sjálfu sér vegna þess að það er oft hrætt við að missa maka sinn, eða hrætt við að vera kallað „leiðinlegt“. Enginn vill vera leiðinlegur, er það? Ef málamiðlun felur það í sér að brjóta á eigin lífsgildum og koma út úr henni óánægður og svekktur og upplifa að það sé verið að nota okkur, þá er hún röng og niðurbrjótandi.“

Hún segir að eftir því sem við erum færari í að hlusta á eigin tilfinningar og virða þær þeim mun betur áttum við okkur á því hvenær okkur er misboðið og hvenær ekki.

„Þetta er ekki alveg svona einfalt. Því að í ástarsambandi er stundum ótti. Ótti við að missa. Þegar óttinn er til staðar getur fólk ekki verið heilt. Það lýgur frekar eða heldur leyndarmál hvort fyrir öðru. Það segir ekki hvernig því líður raunverulega. Allt er gert til að halda sambandi sem í raun er orðið sjúkt af lygum. Samband þar sem óheiðarleiki grasserar er auðvitað sjúkt.

Við eigum ekki að láta bjóða okkur upp á neitt annað en heiðarleika, gagnvart okkur sjálfum líka. Við eigum líka ekki að bjóða maka upp á neitt annað en heiðarleika.  

Heiðarleiki er besti og eini fasti grunnur í nokkru sambandi. Án heiðarleika er ekki virðing, traust og ást. Ef ást er sönn er hún frjáls. Hún veitir okkur frelsi til að vera þau sem við erum. Ef við elskum einhvern sem er að þykjast vera annað en hann er, eða við þykjumst vera önnur en við erum, þá er að sjálfsögðu skekkja í „ástinni“ þarna. Við elskum eitthvað sem er ekki.

Já, ef ég væri ung (yngri) á ný myndi ég vilja vita hvað heiðarleikinn skiptir miklu máli. Að ekkert endist - raunverulega endist - ef sannleikurinn er hulinn. Sannleikurinn kemur alltaf í ljós að lokum.“

Jóhanna er löngu hætt að burðast með leyndarmál.

„Ég er hætt að leyfa einhverjum eða sjálfri mér að komast upp með að ljúga að mér. Ég veit hvað er mér mikilvægast af öllu og það er frelsið til að vera ég sjálf.

Sannleikurinn er frelsandi en eins og barnsfæðing er hann sársaukafullur. Eftirfarandi ljóð skrifaði ég þegar ég áttaði mig á „prógramminu“ sem ég hafði lifað eftir og því sem ég hafði sjálf notað í mínu uppeldi. Í því felst engin ásökun, hvorki á sjálfa mig né móður mína. Við kunnum ekki betur eða gátum ekki betur. En margar mæður og margir feður eru enn að fara eftir rangri formúlu. Kunna ekki að vera heiðarleg og forrita börnin þannig að þau geta ekki staðið með sjálfum sér þegar þau fara í sambönd. Það stafar af óöryggi foreldranna sjálfra.“

mbl.is/Golli / Kjartan Þorbjörnsson

• Blogga um frétt