Á föstudag birti Alþingi nefndarálit allsherjar- og menntamálanefndar um frumvarp dómsmálaráðherra um fjárhagslega endurskipulagningu atvinnufyrirtækja. Frumvarpið er hluti af aðgerðapakka stjórnvalda og miðar að því að bjóða fyrirtækjum í tímabundnum rekstrarvanda upp á tiltölulega einfalda leið til að fá greiðsluskjól og semja við kröfuhafa um endurskipulagningu rekstrar.
Nefndarálitið bendir til þess að ýmsar breytingar verði gerðar á upphaflegu frumvarpi, í takt við ábendingar hagsmunasamtaka og sérfræðinga úr ýmsum áttum. Meðal þeirra sem allsherjarnefnd fékk á sinn fund til að rýna í frumvarpið er Ingibjörg Björnsdóttir, lögmaður hjá Samtökum atvinnulífsins. Hún segir frumvarpið vera að taka á sig góða mynd og greinilegt að þingið hafi tekið tillit til þeirra ábendinga sem bárust.
„Það hjálpaði að ráðuneytið fékk hagsmunaaðila snemma að borðinu. Fengum við að koma athugasemdum á framfæri við undirbúning frumvarpsins og gátum þar bent á ýmis atriði sem þurfti að lagfæra ef frumvarpið ætti að hjálpa fyrirtækjum eins og stefnt er að. Er útlit fyrir að frumvarpið muni skapa mjög gott úrræði til að gera fyrirtækjum mögulegt að vinna úr rekstrarvanda sem skapaðist vegna kórónuveirufaraldursins og gera það á öruggan og skilvirkan hátt.“
Af áliti allsherjarnefndar má m.a. skilja að frumvarpið muni ná til einyrkja, þ.e. lögaðila með einn eða fleiri launþega, en í upphaflegu frumvarpi dómsmálaráðherra var kveðið á um að úrræðið næði aðeins til fyrirtækja með fleiri en einn starfsmann. Björg Ásta Þórðardóttir, yfirlögfræðingur Samtaka iðnaðarins, segir brýnt að ákvæði frumvarpsins gildi einnig um einyrkja enda mynda þeir stóran hluta af atvinnulífinu og eru t.d. um 500 einyrkjar innan raða SI. „Einyrkjar eru ekki síður viðkvæmir fyrir áföllum eins og veirufaraldrinum og eiga sjaldnast í djúpa sjóði að sækja,“ segir hún.
Björg minnir á að samhliða frumvarpi um fjárhagslega endurskipulagningu atvinnufyrirtækja hafi ríkisstjórnin lagt fram frumvarp sem á að sporna gegn misnotkun á hlutafélagaforminu og kennitöluflakki. „Það frumvarp kveður á um að heimilt sé að setja einstaklinga í tímabundið bann frá þátttöku í stjórnun hlutafélaga, þ.e. atvinnurekstrarbann, og takmarkar það möguleika eigenda á að velja kennitöluflakk sem leið úr rekstrarvanda.“
Björg bætir við að þótt frumvarp um fjárhagslega endurskipulagningu sé hugsað sem tímabundið úrræði gæti það orðið atvinnulífinu til góðs ef ákvæði frumvarpsins öðlast varanlegt gildi. „Þau úrræði sem fyrirtækjum í vanda hafa staðið til boða hingað til: að fá hefðbundna greiðslustöðvun eða fara fram á nauðasamninga, geta verið þung í vöfum og kostnaðarsöm. Nýja frumvarpið býður upp á skilvirkari leið en áður hefur þekkst hérlendis sem gefur fyrirtækjum í fjárhagserfðileikum um leið möguleika á að halda áfram starfsemi.“
Ingibjörg tekur í sama streng og segir að með þeim úrræðum sem frumvarpið skapar megi vernda bæði hagsmuni skuldara og kröfuhafa betur: „Það samræmist hagsmunum hvorra tveggja, og hagsmunum samfélagsins, að vernda þau verðmæti sem hafa myndast í rekstrinum en mikilvægt er að tryggja jafnræði kröfuhafa við frávik frá reglum gjaldþrotaskiptalaga,“ segir hún. „Nýja frumvarpið þýðir að fyrirtækjum standa til boða fjórir möguleikar vegna rekstrarvanda af völdum kórónuveirufaraldursins: þau geta farið í greiðsluskjól án frekari ráðstafana; farið í frjálsa samninga við kröfuhafa meðan á greiðsluskjóli stendur – sem er það sem flest fyrirtæki munu líklega nýta sér; þau geta gert einfaldaðan nauðasamning eða hafið hefðbundnar nauðasamningsumleitanir.“
Að því sögðu þá eru enn nokkur atriði í frumvarpinu sem Alþingi mætti taka til nánari skoðunar. Björg bendir á að til að fyrirtæki geti fengið skjól samkvæmt ákvæðum nýja frumvarpsins þurfi að hafa orðið meira en 75% tekjusamdráttur hjá þeim. „En við vitum af fyrirtækjum sem eiga í verulegum rekstrarvandræðum þótt tekjusamdrátturinn hafi orðið minni en 75%. Hér er líka ósamræmi við önnur úrræði stjórnvalda, eins og hlutabætur sem sækja má um við 35% tekjufall og stuðningslán sem má fá við 40% tekjufall,“ segir Björg og þykir vanta betri rökstuðning fyrir því að miða við 75% tekjusamdrátt enda virðist talan ekki byggð á faglegu mati á þeim rekstrarvanda sem innlend fyrirtæki glíma við í augnablikinu.
Í sameiginlegri umsögn SA, SI, SAF og Litla Íslands er einnig lagt til að fyrirtæki geti lagt beiðni um fjárhagslega endurskipulagningu inn með rafrænum hætti, og að úrræði frumvarpsins nái líka til fyrirtækjasamstæðna. Í umsögninni er jafnframt bent á nauðsyn skattalegrar eftirgjafar vegna skuldaafskrifta sem samið er um á grundvelli þessa úrræðis. Ef kröfuhafar gefa eftir hluta af skuldum myndi það reiknast sem tekjur í bókhaldi fyrirtækisins sem um ræðir og auka skattbyrði þess sem því nemur. Það dregur svo úr möguleikum félagsins til þess að koma sér aftur á flot. Eðlilegast væri því, að mati samtakanna, að hagnaður vegna afskrifta skulda yrði skattfrjáls.