„Við lifum eins og allir vita í réttarríki. Ef einhver brýtur lög, sem í þessu tilfelli var ríkið, er ekkert sjálfsagðara en að leita réttar síns,“ segir Friðrik Mar Guðmundsson, framkvæmdastjóri Loðnuvinnslunnar.

Tilefnið er sú ákvörðun Loðnuvinnslunnar og fjögurra annarra útgerða að falla frá málsókn á hendur íslenska ríkinu vegna þess hvernig staðið var að úthlutun aflaheimilda á makríl árin 2011-14.

„Frumkvöðlar sköpuðu þjóðinni þennan kvóta. Jón Bjarnason [þáverandi sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra (2009-2011)] ákveður hins vegar að dreifa makrílkvótanum á frystitogara, ísfisktogara og smábáta. Við það urðu frumkvöðlarnir flestir af tekjum. Þess vegna fóru Huginn og Ísfélagið í mál gegn ríkinu og unnu það,“ segir Friðrik Mar.

Vísar hann þar til tveggja dóma Hæstaréttar í desember 2018 í málum 508/9 2017.

Ríkið dæmt skaðabótaskylt

Hæstiréttur dæmdi þar íslenska ríkið skaðabótaskylt gagnvart Hugin og Ísfélagi Vestmannaeyja. Með því sneri Hæstiréttur við sýknudómum Héraðsdóms Reykjavíkur.

Til upprifjunar höfðu útgerðirnar krafist viðurkenningar á skaðabótaskyldu vegna fjártjóns sem þær töldu sig hafa orðið fyrir. Það er að segja með því að fiskiskipum þeirra hefði á grundvelli reglugerða verið úthlutað minni aflaheimildum í makríl árin 2011 til 2014 en skylt hefði verið samkvæmt lögum nr. 116/2006 um stjórn fiskveiða og lögum nr. 151/1996 um fiskveiðar utan lögsögu Íslands.

Í dómum Hæstaréttar var rifjað upp að með reglugerðum þeim, sem ráðherra setti um makrílveiðar íslenskra skipa innan og utan íslenskrar lögsögu á árunum 2008 til 2014, hafi í skilningi 2. mgr. 5. gr. laga nr. 151/1996 verið tekin ákvörðun um að takmarka heildarafla úr makrílstofninum. Hins vegar hafi verið skylt að úthluta kvótanum í samræmi við veiðireynslu en þá er miðað við þrjú bestu veiðitímabil á undangengnum sex veiðitímabilum.

Friðrik Mar rifjar upp að auk þess sem fram kom í dómum Hæstaréttar hafi umboðsmaður Alþingis fundið að embættisfærslum Jóns Bjarnasonar við úthlutun makrílkvótans.

Lá fyrir í fyrrasumar

Eftir dómana hafi sjö útgerðir, þ.e. Eskja, Gjögur, Huginn, Ísfélag Vestmannaeyja, Loðnuvinnslan, Skinney-Þinganes og Vinnslustöðin farið að útbúa stefnur sem hafi legið fyrir í júní í fyrra. Þær hafi í stefnunum gert ýtrustu kröfur en venju samkvæmt komi matsmenn og aðrir úrskurðaraðilar að málum á síðari stigum. Kröfur félaganna náðu annars vegar til áranna 2011-2014, sem fjallað var um í áðurnefndum dómum Hæstaréttar, og hins vegar tímabilsins 2015-2018. Þetta kemur fram í svari Kristjáns Þórs Júlíussonar sjávarútvegsráðherra vegna fyrirspurnar á þingi. Með gildistöku laga 46/2019 var úthlutað makrílkvóta á grundvelli veiðireynslu.

Hefði tekið þrjú til fjögur ár

„Þetta er langur ferill. Það má ætla að þetta hefði tekið þrjú til fjögur ár. Fyrirtakan hefði mögulega orðið í haust,“ segir Friðrik Mar.

„Menn fóru að hugsa sig um í hörmungunum sem nú ganga yfir þjóðina. Það er orðið ljóst að það verður mikið atvinnuleysi og ríkissjóður þarf að taka hressilega á,“ segir Friðrik Mar. Það hafi síðan verið ákvörðun stjórna fimm útgerða af sjö, sem komu að þessum málshöfðunum, að falla frá kröfum á hendur ríkinu. Sú ákvörðun Loðnuvinnslunnar hafi legið fyrir eftir páska.

„Menn fóru að ræða saman. Niðurstaðan var að í stað þess að hvert og eitt félag myndi tilkynna þetta skyldu þau standa sameiginlega að tilkynningu. Hafa Eskja, Gjögur, Ísfélag Vestmannaeyja, Loðnuvinnslan og Skinney-Þinganes því sameiginlega tilkynnt ákvörðum um að falla frá málsókninni.“

Friðrik Mar segir aðspurður að stjórnmálaumræðan hafi ekki haft áhrif á niðurstöðuna.

„Hún hefur ekki mikil áhrif á mann. Hún er ansi oft út og suður,“ segir Friðrik Mar. Að sama skapi hafi borið á rangfærslum í fjölmiðlum um aðdraganda ákvarðana stjórna þessara fimm félaga, þar á meðal því hvernig staðið var að tilkynningunni á miðvikudaginn var um að falla frá málsóknunum.

Tengdar fréttir

Makríldómar Hæstaréttar

Menn geti rétt ímyndað sér afkomu makrílveiða

• Bjarni: „Spyrjum að leikslokum“
• Ríkið hafnaði sátt og tapaði
• Ríkið dæmt í milljarða makrílbætur
• Tjón Hugins metið 540 milljónir í máli gegn ríkinu

» Fleiri tengdar fréttir