„Megininntakið snýst um mikilvægi þess að sjómönnum séu tryggðar viðunandi aðstæður við störf sín. Öryggi er þar þungamiðja. Allur aðbúnaður og skilyrði þurfa að vera með þeim hætti að það sé tryggt sem best. Sú áhersla hefur skilað okkur á Íslandi miklu og bæði Alþjóðasiglingamálstofnunin og Siglingaöryggisstofnun Evrópu undirstrika mikilvægi öryggismála,“ segir Jón Gunnar Jónsson forstjóri Samgöngustofu um Alþjóðadag siglinga sem er í dag. Þemað í ár er tileinkað farmönnum á sjó, mikilvægi starfa þeirra og þeim áskorunum sem þeir hafa staðið frammi fyrir á tímum heimsfaraldurs.

Að sögn Jóns Gunnars hafa þær aðstæður sem sköpuðust í heimsfaraldrinum dregið fram mikilvægi þess að sjóflutningar og fiskveiðar gangi vel fyrir sig. Hafi það meðal annars komið fram í þeim tilfellum þar sem starfsemin hefur raskast með tilheyrandi skakkaföllum. Á sama tíma og nauðsyn þessarar starfsemi hefur sýnt sig þá hefur einnig reynt allverulega á áhafnir skipa. Hafi faraldurinn haft neikvæð áhrif á aðstæður far- og sjómanna, meðal annars vegna röskunar á áhafnaskiptum.

„Það sem gerðist var að farmenn, sérstaklega um borð í farþega- og flutningaskipum, urðu innlyksa á skipum vegna samgöngutakmarkana. Áhafnir sátu fastar því ferðir milli landa voru ekki tiltækar. [...] Innan Evrópuríkja hefur verið mikil umræða um hvað sé hægt að gera til að greiða úr þessari stöðu því auðvitað er óviðunandi að sjómenn sitji fastir á skipum til lengri tíma og fái ekki nauðsynlega afleysingu.“

Hvíld nauðsynleg

Meðal þeirra þátta sem Jón Gunnar telur mikilvægt að tekið verði til skoðunar til að bæta úr stöðu þeirra sem starfa á sjó eru samræmdar aðgerðir milli landa og heimsálfa sem tryggi að sjómenn geti komist á milli staða og fái sína hvíld.

Bætir hann við að innilokun geti meðal annars leitt til ofþreytu og andlegrar vanlíðunar. Slíkt ástand skapi aukna áhættu á að öryggi sé ógnað um borð. „Andleg heilsa skiptir gríðarlega miklu máli. Sjómennska er erfitt starf, hvort sem þú ert í flutningum farms eða á fiskiskipi. Andleg og líkamleg heilsa verða að vera í lagi, mannlegi þátturinn er gríðarlega mikilvægur. Ef fólk er ekki í stakk búið að takast á við erfiðar aðstæður getur mikil hætta skapast.“

Jón Gunnar vill þó vekja athygli á því að þessi málaflokkur hafi verið tekinn föstum tökum hérlendis og að í heildina litið hafi vel verið staðið að málum sjómanna í faraldrinum þótt víða mætti gera betur.

„Á alþjóðavísu er greinilegt að þetta hefur valdið miklum vanda. Hér á Íslandi hafa aðstæður verið betri og gengið hefur vel að halda fiskveiðum gangandi þrátt fyrir allt en aðstæður hafa verið mjög krefjandi.“

Mikil fækkun banaslysa

Vekur hann jafnframt athygli á þeirri jákvæðu þróun sem hefur átt sér stað í siglingaöryggi íslenskra skipa undanfarin ár. Hefur þetta að leitt til mikillar fækkunar banaslysa á sjó en á síðustu 10 árum hafa níu banaslys orðið á sjó, samanborið við 21 banaslys á tímabilinu 2001 til 2010 og 63 banaslys á árunum 1991 til 2000.

Telur Jón Gunnar marga samverkandi þætti liggja að baki þessari jákvæðu þróun, meðal annars aukna öryggisvitund sjómanna og útgerða, menntun og þjálfun sjómanna, skipaeftirlit, regluverk um búnað og skoðanir, tækniþróun skipa, starf björgunarsveita og spár um veður og sjólag, svo eitthvað sé nefnt.

„Það er alveg klárt að það hefur orðið vitundarvakning. Sjómennska er í eðli sínu áhættusamt starf en það er alveg hægt að skapa aðstæður um borð þar sem fyllsta öryggis er gætt. [...] Hér áður fyrr voru sjóslys tíð, svo jafnvel var litið á þau sem nokkurs konar náttúrulögmál. Hugsunin var bara sú að sjórinn gefur og sjórinn tekur, þannig að fjöldi banaslysa á sjó væri óumflýjanlegur. Með breyttum hugsunarhætti, samvinnu og margháttuðum framförum er þetta mikið breytt. Það á að vera sjálfsögð krafa allra, hvort sem það eru sjómenn eða aðrir, að þegar þeir fari til vinnu komi þeir heilir heim.“

Segir hann að lokum að mikilvægt sé að halda áfram því góða starfi sem hefur átt sér stað undanfarin ár. „Við erum ekki komin á endastöð. Það verður alltaf að horfa til þess hvað er hægt að gera enn betur. Góður árangur í dag er engin trygging fyrir árangri seinna,“ segir Jón Gunnar að endingu.

Tengdar fréttir

Öryggi sjófarenda

Hafa þrjá mánuði til að bregðast við

• Siglingatækni Hefring í nýju björgunarskipin
• „Bjartsýnn á að allir leggist á eitt“
• Endurnýjun björgunarskipaflotans ekki örugg
• Samgöngustofa fái auknar sektarheimildir

» Fleiri tengdar fréttir