Mesta áfallið hafi þó óneitanlega falist í þeim tilmælum stofnunarinnar að hámarksafli þorsks fyrir næsta fiskveiðiár yrði lækkaður niður í 203.822 tonn eða um 4% frá yfirstandandi fiskveiðiári. Þá gaf stofnunin það út að gert sé ráð fyrir að stofnstærð muni dragast saman næstu tvö til þrjú ár.

Frétt af mbl.is

Ráðleggja 4% lægra aflamark þorsks

Guðmundur segist ósáttur við það hversu hægt gengur að byggja upp fiskistofnana. Þá séu þau hjá G.RUN óánægð með nýtingarstefnu á þorskinum en þau telja þorskstofninn vannýttan. „Vannýttir stofnar vaxa ekki. Fullnýttir stofnar vaxa. Það er bara líffræðin,“ segir Guðmundur. „Svo er auðvitað þetta afrán sem verður að einhverju leyti með þessum ofboðslega vexti hvalastofna við landið. Það er eitthvað sem hefur lítið eða ekki verið skoðað. Hvalurinn mun væntanlega éta okkur á gat.“

Svipaðan tón má heyra í mönnum hjá Vinnslustöðinni en Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson framkvæmdastjóri segir það hafa verið súrt að heyra með þorskinn. „Auðvitað vitum við að það er sveifla í náttúrunni,“ segir hann. „Vonbrigðin eru kannski mest að hver þorskur er léttari. Svo töluðu þau um að það yrði einhver samdráttur áfram og það var mjög óþægilegt.“ Sigurgeir setur þó spurningarmerki við ástæður þess að þorskurinn hafi minni loðnu að éta sem valdi minni meðalþyngd hjá tegundinni. „Það vantaði algjörlega á þessum kynningarfundi að það væri fjallað um át hvala á loðnu, hvort það sé farið að hafa áhrif á þorskstofninn,“ segir Sigurgeir. „Álagið á loðnuna verður ekki eingöngu skýrt með hlýnun sjávar. Það verður að fara að skoða þá hlið peningsins.“

Samkvæmt Hafrannsóknastofnun er meðalþyngd 4-6 ára þorska afar lítil í ár. Ástæðan er meðal annars talin vera skortur á loðnu. Morgunblaðið/ÞÖK

Þorskstofnar víða gefið eftir

Þegar leitað var til Jónasar Páls Jónassonar, sviðsstjóra botnsjávarsviðs hjá Hafrannsóknastofnun, sagði hann að litlar líkur væru á að stífari veiði myndi styrkja þorskstofninn. „Það var þekkt á árum áður, þegar stofninn var mun stærri en nú, að stærðin gæti hægt á vextinum,“ segir Jónas Páll. Ekki séu þó vísbendingar um að slíkt eigi við nú. „Það hefur verið of mikil sókn í þessa stofna í Evrópu og Ameríku og alls staðar þar sem veiðin hefur verið stíf, þar hafa þessir stofnar gefið eftir. Í raun hefur það gerst alls staðar nema á Íslandi og í Barentshafi,“ segir hann jafnframt. „Sérstaklega horfum við kannski á þessi dæmi frá Ameríku þar sem áður voru mjög stórir þorskstofnar og þeir hrundu í kringum 1995 og hafa ekki náð sér aftur síðan þá.“

Jónas segir einnig að breytingar á hitastigi sjávar hafi sín áhrif, ekki aðeins á útbreiðslumynstur þorsksins heldur einnig á fæðuval hans. Loðnugengd hafi til að mynda verið léleg. „Það er ekkert svo langt síðan við byrjuðum að veiða loðnu,“ segir hann. „Við byrjuðum að veiða hana á köldu tímabili og við fórum að koma inn í hlýtt tímabil í kringum 2000. Það hefur verið mun minna um loðnuveiðar síðan og útbreiðsla loðnunnar breyttist, hún fór eiginlega vestar og fjær landi. Þá var minni skörun milli þorsks og loðnu og við teljum að það sé minna aðgengi að henni hjá þessum árgöngum sem eru að vaxa núna. Þeir vaxa hægar og eru þar af leiðandi léttari. Þá er heildarlífmassinn minni og við erum þá að ráðleggja minna.“

Möguleg áhrif hvala

Guðjón Már Sigurðsson, sjávarlíffræðingur hjá Hafrannsóknastofnun, segir að einhverju leyti óvíst hvaða áhrif hvalir hafi á loðnustofninn „Þetta eru náttúrulega stór dýr sem þurfa mikið að éta,“ segir Guðjón, „en hvort þetta hafi einhver bein áhrif á loðnustofninn eða aðra fiskstofna er erfitt að segja eins og er.“ Þó segir hann að ýmsar rannsóknir hafi verið unnar í því skyni að rannsaka samband hvala og loðnu og margt bendi vissulega til þess að tegundir á borð við hnúfubak og hrefnu leiti sérstaklega í loðnu og haldi sig á sömu slóðum. Þá hefur Guðjón ásamt öðrum unnið að rannsókn undanfarin ár sem hann telur að muni varpa enn betur ljósi á þessi áhrif. Á árunum 2015-2024 voru tekin 143 húðsýni úr hnúfubökum við landið en með því að mæla ákveðin efni í sýnunum verður hægt að staðsetja hvalina í vistkerfinu og greina helstu fæðu þeirra. Niðurstöður rannsóknanna hafa ekki enn verið birtar en þeirra er að vænta í haust.

Guðjón segir að hnúfubakar, sem eru ein þeirra hvalategunda sem talið er að sæki mest í loðnu, hafi verið sjaldséðir við Ísland í fyrstu talningum 1987. Árið 1995 hafði stofninn stækkað og var metinn um 1.700-3.000 dýr. Síðan þá óx hann um 12% á ári eða fram til ársins 2001 þegar hann virðist hafa náð hámarki í tæplega 15.000 dýrum. Síðan þá hefur stofninn haldist stöðugur og verið metinn á bilinu 10.000-14.000 dýr.