Til að gera góðan fjölskyldubíltúr betri

Það er ekki alltaf tekið út með sældinni að vera lítið barn í bíl. Lesendur muna eflaust sjálfir eftir því að hafa þurft að láta sér leiðast í aftursætinu, stundum með bílveiki og stundum í spreng að komast á klósettið, og með fátt annað að gera en að horfa á fjöllin í fjarska og hlusta á útvarpið. Það mæðir líka á fullorðna fólkinu, enda fátt leiðinlegra en að vera fastur í bíl í margar klukkustundir með pirruðum krakka.

Dóra Magnúsdóttir, umsjónarkona Fjölskylduvefs mbl.is, er dugleg að ferðast um landið með fjölskyldunni. Hún á fimm börn á aldrinum 9 til 24 ára og segir ferðalög alltaf hafa verið helsta áhugamál og ástríðu fjölskyldunnar. „Öll tækifæri eru nýtt, skíðaferðalög og sleðaferðir á veturna, sumarbústaðaferðir, stuttar fjallgöngur og gönguferðir í nágrenni borgarinnar, sund-, skáta- og fótboltamót, útilegur og húsaskipti í útlöndum þar sem bíll fylgir með í skiptum,“ segir hún. „Eiginlega bara öll ferðalög nema hangs á sundlaugarbökkum suðrænna hótela, sem þó hefur verið prófað en vakti enga sérstaka lukku.“

Bílablaðið bað Dóru um að deila nokkrum góðum ráðum til að gera fjöslkyldubíltúrinn ánægjulegri jafnt fyrir foreldra og börn:

Gera ekkert: Það er gott að hvetja börnin til að gera ekkert. Ef þau eiga erfitt með það, þá má byrja stutt og auka smám saman tímann því það að horfa bara út um gluggann er ágætis hugleiðsla. En um leið getur hugleiðsla verið þeim erfið sem ekki eru vanir og mörg börn gera of lítið af því að gera ekkert. Hvetja ætti börnin til að slaka og horfa og skikka þau ef þarf. Þau hafa gott af því að reyna að vera bara til og horfa út um gluggann og virða fyrir sér fjöll, kindur, hesta, ár, fjöll, ský og tún. Það getur líka hjálpað lengja tímann sem horft er út um gluggann að hafa heyrnartól á kollinum og hlusta á meðan ekið er.

Orðaleikir: Adam var svo sem ekki endalaust í Paradís – að horfa slakur út um gluggann! Einn ótrúlega einfaldur leikur er Ég sé (e. I spy with my little eye). Þegar ómegðin er óánægð þá segir maður: „Ég sé eitthvað sem byrjar á „s“ (ský) ... og svo er byrjað að giska. Ef lítið er að sjá út um gluggann má velja það sem er inni í bílnum. Þessi einfaldi leikur bindur athygli foreldra og forráðamanna og barna saman og tengir alla í bílnum með einföldum hætti. Stundun þarf að gefa vísbendingar; annaðhvort næsta staf í orðinu eða meiri upplýsingar um fyrirbærið. Aðrir einfaldir orðaleikir sem ekki kalla á hluti eru Giska á manneskju; sem er þá annaðhvort fræg manneskja eða einhver sem allir í bílnum þekkja. Svo er unnið áfram með já og nei þar til uppgötvast hver hún er. Samkvæmt ítarlegustu reglum má bara fá 10 nei en reglurnar má beygja. Svo er frúin í Hamborg auðvitað bæði afar örlát, skemmtileg og sígild.

Spara snjalltækin: Margir redda löngum bílferðum fjölskyldunnar með snjalltækjum og -símum. Það er sjálfsagt að taka slík tæki með og hafa þau fullhlaðin en það er gott að nota þau í hófi og grípa í þau þegar önnur ráð hafa líka verið nýtt. Mín reynsla er sú að börnin verða fyrr ergileg ef þau eru eingöngu í spjaldtölvu og líklegri til að njóta ferðarinnar ef þau eru látin í friði eða þau nota blandaðar leiðir til að hafa ofan af fyrir sér.

Landafræðin: Skemmtilegasta sagan sem ég man eftir frá akstri er frá 2014 þegar við vorum á Hengilssvæðinu á leið í bústað. Ég setti mig í kennarastellingar, benti á Hengil og sagði: „Þetta er eldfjall sem gaus fyrir 2000 árum.“ Sonur minn prófessorinn svaraði að bragði: „Þá hefur Jesús verið 14 ára.“ Á tímum snjallsíma og Google maps (og Vegahandbóka – fyrir þá sem ekki nýta sér tæknina – er ótrúlega einfalt að segja börnum eitthvað smávegis frá ýmsum kennileitum; eldfjöllum, sögustöðum, bæjum, þjóðsögum og fleira. Hvar býr Grýla? Eftir hvaða hval er Hvalfjörður nefndur? Hver var Kola í Kolugljúfri? Af hverju var Akureyri kölluð danski bærinn? Njálsbrenna, Örlygsstaðabardagi. Þetta er allt saman til í stuttum útgáfum á netinu og einmitt betra að segja hlutina oft og í stuttu máli.

Regluleg stopp og takmarkið vegalengdir: Margir foreldrar kannast við spurninguna: „Hvenær erum við komin?“ til dæmis þegar komið er fram hjá Rauðavatni á leiðinni til Egilsstaða. Það fer bæði eftir börnum og aldri þeirra hvað þau þola langan akstur og því erfitt að gefa eitt ráð fyrir alla; nema að taka sér almennt meiri tíma fyrir ferðalög með börnum en án þeirra og meiri tíma eftir því sem börnin eru yngri og fleiri.

Það er nauðsynlegt að stoppa reglulega og gott að leyfa börnunum að taka þátt í skipulagningunni, hafi þau aldur til. Ljósmynd/Thinkstock

Stillið akstur inn á svefntíma barnanna: Með yngstu börnin hefur mér oft dugað vel að stilla svefntíma þeirra yfir daginn fyrir akstur. Stundum þegar við höfum stefnt á langan samfelldan akstur, s.s. til eða frá Akureyri í einum rykk, höfum við lagt af stað að kveldi eða um það bil á svefntíma þeirra, til dæmis milli kl. 21 eða 22 og leyft þeim að sofa ferðalagið af sér þó svo það komi niður á svefntíma okkar foreldranna. Hvort sem ekið er á svefntíma barnsins eða ekki, er sjálfsagt að hafa aukakodda og teppi og halla sætunum aftur þegar við á og lofa þeim að hafa það eins kósí og hægt er á akstri.

Bækur, myndasögublöð og þrautabækur: Það eru til allskyns hefti með þrautum og krossgátum fyrir börn og fleira til að stytta tímann á akstri. Og svo má auðvitað hvetja börnin til að lesa. Myndasögur, svo sem Andrésblöð, eru mögulega auðveldari aflestrar en hefðbundnar bækur. Sum börn eiga ekki í neinum erfiðleikum með lestur og gera þrautir í bíl en ansi mörg þeirra finna til svima eða bílveiki. Leyfið börnunum að meta sjálf hvað þau treysta sér til. Þau geta mögulega aukið getu sína til að skoða blöð og lesa smám saman. Það er þó alltaf góð hugmynd að hafa afþreyingartöskuna spennandi og leyfa barninu að velja í hana.

Bílveiki: Bílveiki hrjáir sum börn en ekki önnur og mikilvægt að taka tillit til þessarar vanlíðunar. Eitt barn getur verið illa haldið af bílveiki meðan systkini þess finnur aldrei fyrir neinu. Fyrir foreldra sem eiga bílveik börn eru eftirfarandi þættir mikilvægir:

» Látið barnið snúa fram.

» Reynið að láta það horfa út um gluggann og hlusta t.d. á tónlist eða sögu í heyrnartólum frekar en að lesa eða horfa á snjalltæki.

» Reynið að láta barnið borða eins lítið og hægt er skömmu fyrir akstur. Sjáið til þess að barnið hafi borðað nokkrum klukkustundum áður en lagt er í hann og sleppið að gefa barninu að borða meðan á akstri stendur eða gefið því létta fæðu. Það getur jafnvel hentað í erfiðum tilfellum að gefa barninu bara hlaup og safa meðan á akstri stendur; bara ekkert sem eykur ógleði. Alltaf skyldi forðast algengt vegafæði eins og ís, pylsur, hamborgara og þess háttar. Frostpinnar gætu þó hentað.

» Ef bílveiki er verulegt vandamál skyldi alltaf ræða hana við lækni áður en lagt er af stað og meta hvort barnið skuli taka bílveikitöflur, plástra eða annað.

Nestið: Það er skynsamlegt að taka ívið meira með af nesti en minna og muna eftir litlum ruslapokum fyrir rusl. Fyrir þá sem leggja mikið upp úr úr hreinum bílum er ágætis þumalputtaregla að sleppa kexi, brauði og þess háttar matvælum sem mylsna fellur til af. Bananar, epli, hnetur og þurrkaðir ávextir eru fyrirtaks bílanesti. Best er hinsvegar að hafa í huga að æja til að borða og venja ekki börnin á endalaust át í bíl sem getur auðveldlega orðið að dægrastyttingu. Munið að hafa alltaf vatnsbrúsa með því vatn í litlum mæli getur slegið á bílveiki auk þess sem það er alveg óþarfi að hafa þyrst börn í bíl.

Svo má líka syngja! Það er skemmtilegt, kannski ekki alltaf fyrir alla, en oft fyrir suma. 

• Blogga um frétt