Safnasafnið

Við norðanverðan Eyjafjörðinn, til móts við Akureyri, stendur Safnasafnið við þjóðveginn ofan við Svalbarðseyri. Tignarlegur safnvörður, bláklæddur og rúmlega 5 metra hár, tekur á móti gestum og vísar veginn inn á safnið.

Safnasafnið var stofnað árið 1995 af þeim Níelsi Hafstein og Magnhildi Sigurðardóttur og fagnar því 25 ára afmæli á þessu ári. Af því tilefni er á sýningum safnsins þetta árið sýnt fjölbreytt úrval úr safneigninni og skapað létt og leikandi flæði milli sala og hæða. Gróður leikur stórt hlutverk í sýningunum en einnig letur, umhverfismál, huldufólk, barnslegt hugarfar, kjarnar, innsæi og fagurfræði. Kynnt eru verk eftir um 150 þekkta sem óþekkta höfunda til að flagga fjölbreytileika safneignarinnar. 

Safnasafninu er heiður af því að vera í samstarfi við Listahátíð í Reykjavík  sem fagnar 50 ára afmæli og leiða þessi síungu afmælisbörn saman hesta sína. Safnasafnið hefur um árabil verið í góðu samstarfi við Listahátíðina List án landamæra og eru þrjár sýninga sumarsins eru jafnframt á dagskrá hátíðarinnar.

Sýnd eru verk listafólks sem vinnur að list sinni á Sólheimum í Grímsnesi og eru í eigu safnsins en Sólheimar fagna 90 ára afmæli í ár. 200 ár eru síðan að Sölvi Helgason fæddist í Skagafirði og til að minnast þessara 200 ára tímamóta setur Safnasafnið upp sýningu á verkum hans. Magnhildur Sigurðardóttir sýnir kyrtil sem hún saumaði samkvæmt hugmyndum Sigurðar Guðmundssonar málara (1833-1874) sem hann setti fram árið 1870 til að stuðla að endurnýjun íslenska kvenbúningsins og börnin í Álfaborg sýna verk sín í Blómastofu. Tvær stórar samsýningar opna, önnur heitir Í mannsmynd og samanstendur af 50 verkum sem öll tengjast manneskjunni í einhverri birtingarmynd. Hin ber heitið Gróður jarðar og hugarflugs og hefur sýningarstjórinn Níels Hafstein skapað sannkallaðan töfragarð úr verkum fjölda höfunda.

Verið hjartanlega velkomin á Safnasafnið. Safnið er opið alla daga frá klukkan 10 – 17 fram til 13.september. 

Í bókastofu má sjá myndir úr handritum og brúðusafnið með sínum 400 brúðum er á sínum stað.

Hreinn Friðfinnsson vinnur með einkennilegan atburð sem gerðist í safninu og Magnús Logi Kristinsson sýnir ljósmyndir af gjörningum.

Guðrún Bergsdóttir sýnir einstök útsaumsverk sín þar á meðal er fyrsta myndin sem hún saumaði út án forskriftar og sú nýjasta. Gunnhildur Hauksdóttir samdi hljóðverk að beiðni safnsins eftir uppdráttum að myndvefnaði eftir Jóhönnu Jóhannsdóttur, Helena Ósk Jónsdóttir sýnir teikningar af hestum og hestastyttur í anddyri og Níels Hafstein vekur athygli á vatnsskorti og óþægilegum staðreyndum um vistkerfi sjávar í verkum sínum.

Sólheimar 90 ára

Hið óviðjafnanlega sjálfbæra samfélag að Sólheimum í Grímsnesi fagnar 90 ára afmæli í ár. Listaverk eftir listafólkið sem búsett er að Sólheimum hafa löngum heillað þá sem hrífast af hispursleysi og einlægni sem einkennir verkin, þeirra á meðal stofnendur Safnasafnsins sem áttu þó nokkurn fjölda listaverka frá listafólk starfandi að Sólheimum við stofnun safnsins. Var þannig frá upphafi lagður grunnur að blómstrandi samskiptum með reglulegum sýningum í Safnasafninu í samstarfi við Sólheima. Að afloknum sýningunum hafa mörg verkanna verið gefin til safnsins og þegar litið er yfir farinn veg er gaman að sjá fjölbreytnina í verkum listafólksins og skynja gleðina og kraftinn  sem býr að baki. Sýningin er framlag Safnasafnsins til hátíðarinnar List án landamæra og stendur í tvö ár.

Verslunin

Í ár er sýndur kyrtill sem Magnhildur Sigurðardóttir saumaði samkvæmt hugmyndum Sigurðar Guðmundssonar málara (1833-1874) sem hann setti fram árið 1870 til að stuðla að endurnýjun íslenska kvenbúningsins.

Þá eru sýnd um 230 ilmvatnsglös sem Sara Hólm á Akureyri gaf safninu 2018. Glösin eru frá helstu tískuhúsum veraldar og hönnuð af frægum listamönnum, þar á meðal Salvador Dali og Pablo Picasso.

Suðurstofa

Í innra rými verslunarinnar, svokallaðri Suðurstofu, er sýningin Í mannsmynd. Á sýningunni má sjá meira en 50 verk úr safneign Safnasafnsins eftir rúmlega 30 ólíka listamenn. Sum verkin eru gamlir kunningjar og hafa verið sýnd áður í öðru samhengi — en önnur hafa aldrei fengið tækifæri til að sýna sig. Í öllum verkunum má sjá útlínur manneskjunnar og bregður fyrir í sumum þeirra kynjasýnum á mörkum mennskunnar. Safnasafnið hefur frá upphafi lagt ríka áherslu á fjölbreytta tjáningu á sjálfi listamanna, hvort sem hún birtist í þeirra eigin spegilmynd eða á sér aðrar birtingarmyndir. 

Bókastofa 

Í bókastofunni eru í ár sýndar myndir, skrift- og leturdæmi úr handritum sem varðveitt eru í handritadeild Landsbókasafns Íslands. Eru þessi verk hluti af yfirgripsmiklu rannsóknarverkefni sem unnið var árið 2003 af Ásrúnu Kristjánsdóttur og fjallaði um myndlýsingar sem finna má í fornum íslenskum handritum. Fékk Safnasafnið 78 verk úr rannsókninni að gjöf árið 2008. 

Brúðusafn

Í brúðusafni Safnasafnsins má sjá brúður íklæddar þjóðbúningum frá öllum heimshornum. Brúðurnar á sýningunni eru 400 talsins en í safneign eru alls um 800 gripir. Innlendir sem erlendir gestir hafa ánægju af að finna brúður frá heimalandi sínu og vilja um leið fræðast um aðrar þjóðir.

Samstarf við skóla

Í ár sýna börnin í leikskólanum Álfaborg verk sín í blómastofunni inn af brúðusafninu. Árlega efnir Safnasafnið til samstarfs við grunn- og leikskóla við austanverðan Eyjafjörð. Þetta samstarf er hugsað til þess að efla listrænan áhuga og hugmyndaflug barnanna frá unga aldri, en einnig er safninu heiður og ánægja að þátttöku þeirra, lífsgleði og sköpunarkrafti.

Blómstur

Sölvi Helgason í 200 ár

Listamaðurinn Sölvi Helgason (1820-1895) fæddist að Fjalli í Sléttuhlíð í Skagafirði árið 1820 og til að minnast þessara 200 ára tímamóta setur Safnasafnið upp sýningu á verkum hans. Sölvi Helgason, eða Sólon Íslandus eins og hann kallaði sig líka, var af fátæku fólki kominn og lifði þá tíma þegar íslensku alþýðufólki voru settar skorður með vistarbandi og takmörkuðu ferðafrelsi. Sölvi gerði uppreisn gegn þessum reglum, ferðaðist um landið og leit á sig sem sjálfmenntaðan listamann og fræðimann. Fyrir það uppskar hann hýðingar og fangelsisdóma. Á sama tíma og Sölvi var á faraldsfæti og átti í útistöðum við yfirvöld skapaði hann einstæð listaverk sem einkennast af blómskrúði og blómafléttum. Sölvi var einnig sískrifandi og smágerð skrift hans þekur iðulega bakhlið myndverka og eins ritaði hann athugasemdir inn á sjálfar myndirnar. Listrænt vægi og gæði myndverka Sölva Helgasonar er óumdeilanlegt, þó ekki hlyti hann viðurkenningu í lifandi lífi, og í dag getum við ekki annað en dáðst að sköpunarverki þessa fátæka förumanns. 

Á sýningunni eru sýnd ellefu áður óþekkt verk eftir Sölva Helgason sem varðveist hafa í Danmörku. Einlægar þakkir fyrir að lána verkin á sýninguna fá eigendur þeirra; Birgitte Herbert Nielsen, Hanne Hendil, Jesper Herbert-Nielsen, Kirsten Herbert Rønnebek og Lisbeth Herbert Møller. 

Gróður jarðar og hugarflugs

Á þessari sýningu hefur sýningarstjórinn, Níels Hafstein, skapað sannkallaðan töfragarð í þeim tilgangi að kynna listaverk og gripi úr safneign eftir sem flesta höfunda og sýna ólíkar hugmyndir þeirra, aðferðir og efnisval. Fjallað er um tún, úthaga, þúfur, tré og runna, blóm, ávexti og grænmeti. En þó gróðurinn sé í aðalhlutverki eru verkin á sýningunni ekki einskorðuð við hann, því menn og dýr koma við sögu í nálægð augans eða fjarvídd landslagsins. Þá býr ýmislegt óvænt að baki eða er innan seilingar. Settar eru fram andstæður og samstæður, stærðir, form, litir, slétt og gróf áferð til að fá heild á hvern vegg, sem tengjast svo með áherslum og sjónlínum um rýmið, þjappa verkunum saman og veita gestum safnsins margslungna upplifun.

 Hreinn Friðfinnsson

Í fínlegum og ljóðrænum verkum sínum vinnur Hreinn Friðfinnsson með ljósmyndir, texta, sögur og sagnir, drauma og yfirnáttúruleg fyrirbæri, og oft eru verkin með léttum húmorískum undirtón. Á sýningunni í Safnasafninu vinnur Hreinn meðal annars með einkennilegan atburð sem átti sér stað í Safnasafninu fyrir alllöngu, sem vísar til og styrkir þá trú og skoðun margra að í nágrenni þess séu huldufólksbyggðir.

 Magnús Logi Kristinsson

Í listsköpun sinni hefur Magnús Logi einkum lagt áherslu á gjörninga og í meðförum hans verður tungumál og líkami að þrívíðum og byggingarfræðilegum listflutningi. Á sýningunni í Safnasafninu eru ljósmyndir af ýmsum gjörningum Magnúsar Loga þar sem hann notar líkama sinn eins og skúlptúr, hreyfist varla og leyfir áhorfendum að koma og fara að vild á meðan á gjörningnum stendur.

 Gunnhildur Hauksdóttir og Jóhanna Jóhannsdóttir

Gunnhildur Hauksdóttir býr jöfnum höndum til tvívíð verk, skúlptúra, innsetningar, hljóðverk, myndbönd og gjörninga og blandar þeim miðlum gjarnan saman. Safnasafnið bað Gunnhildi um að semja hljóðverk við uppdrætti fyrir myndvefnað eftir Jóhönnu Jóhannsdóttur sem eru í eigu Safnasafnsins. Í hljóðverkinu er stuðst við slátt vefstóls með söngröddum lögðum yfir vefmunstrin og í uppsetningu sýningarinnar er leitast við að kalla fram hreyfingu og flæði í takt við þann hljóðheim sem Gunnhildur hefur skapað. Saman mynda þessi ólíku form sjálfstæða margslungna heild sem brúar bilið á milli miðla og ólíkra kynslóða.

Jóhanna Jóhannsdóttir (1918-1985) fæddist á Hellissandi á Snæfellsnesi og ólst þar upp við hannyrðir og saumaskap. Hún stundaði nám við Húsmæðraskólann á Laugalandi í Eyjafirði og hélt síðan til framhaldsnáms við Statens Håndverks- og Kunstindustrihøgskole í Noregi. Eftir hana liggur listvefnaður, rýjateppi og útsaumur en einnig vandaðar vinnubækur með munstrum, vefsýnishornum og frumdrögum að stærri verkum.

 HELENA ÓSK  JÓNSDÓTTIR

 Helena Ósk Jónsdóttir (f. 1999) þróaði fljótt með sér afar sérstakan stíl í teikningu, einkum í myndum af hestum sem hún kynntist í æsku og hefur mikið yndi af. Helena Ósk hefur góða tilfinningu fyrir stemningu og biður oft nærstadda að hlusta á áhöldin þegar hún teiknar, að nema skrjáf í blaði og hvernig blýantur og litir ferðast um það. Á sýningunni er raðað saman teikningum, skúlptúrum og fjöldaframleiddum plasthestum sem Helena Ósk hefur farið fimum höndum um og sveigt að listrænum kröfum sínum. Er ástríða hennar og næmi fyrir dýrum augljós og kemur sterklega fram í myndum hennar.

 Guðrún Bergsdóttir

Guðrún Bergsdóttir byrjaði að vinna að útsaumslist sinni eftir þrítugt en þá fór hún að nota nál, garn og striga á persónulegan hátt. Áður hafði Guðrún unnið tússmyndir sem svipar um margt til útsaumsmynda hennar. Frá árinu 2000 til ársins 2018 saumaði Guðrún samtals 66 myndir án forskriftar og er úrval þeirra sýnt á sýningunni hér í Safnasafninu, þar á meðal fyrsta myndin sem hún saumaði út og sú síðasta. Þróaði Guðrún sérstakan stíl sem vakti aðdáun og höfðaði til fólks á ólíka vegu, en verk hennar tengjast bæði handverkshefðinni og geómetríski abstrakt list. Líkt og Safnasafnið ávarpa verk Guðrúnar manngerð landamæri listheimsins þar sem múrar hafa verið reistir og verk eru vegin og metin eftir ósögðum en vel þekktum reglum um gildi ólíkra verka og skapara þeirra.

 Níels Hafstein

Níels Hafstein hefur um langt árabil verið brautryðjandi í íslensku myndlistarlífi, bæði sem sjálfstætt starfandi myndlistarmaður og sem aflvaki í margvíslegu menningarlífi. Á sýningu sinni stillir hann upp teikningum, ljósmyndum, málverkum, filmum og skúlptúrum á fagurfræðilegan hátt og setur í frumlegt samhengi til að vekja athygli á vatnsskorti og óþægilegum staðreyndum um vistkerfi sjávar