Mengun og barnshafandi konur

Það er margt sem ólettar konur þurfa að varast og tilveran stundum svolítið snúin. Borða konur of mikið, of lítið, hreyfa þær sig nóg eða of lítið? Borða þær ranga tegund af osti (ekki gerilsneyddan) og  margt fleira. Nú bendir til þess að mengun geti haft áhrif á fóstur í móðurkviði en greinin hér birtist fyrst á vefnum Heilsan okkar. Fjölskyldan á mbl.er í samstarfi við vefinn sem hefur það að markmiði að fjalla um málefni sem tengjast heilsu þjóðarinnar og byggð eru á bestu þekkingu hverju sinni.
_____________________________________________________________

Oft hefur mikið verið rætt um möguleg heilsufarsáhrif eldgosa, nú síðast vegna gossins í Holuhrauni, sem er uppspretta gífurlegs magns brennisteinsdíoxíðs sem sleppur út í andrúmsloftið. Loftmengun á Íslandi er almennt séð frekar lítil, sér í lagi samanborið við erlendar stórborgir þar sem mengunargildi eru oft mjög há sökum bílaumferðar, iðnaðar o.fl. Á Íslandi skapast hins vegar stundum veðurfarsaðstæður sem verða þess valdandi að mikið magn mengunarefna safnast fyrir á ákveðnum svæðum, t.d. í vetrarstillum.

Vel þekkt er að loftmengun getur valdið bólgum í öndunarvegi, dregið úr lungnastarfsemi, aukið astmaeinkenni og haft slæm áhrif á hjarta- og æðakerfi líkamans. Börn, aldraðir og barnshafandi konur eru sérstaklega viðkvæmir hópar fyrir skaðlegum áhrifum loftmengunar.

Áhrif loftmengunar á barnshafandi konur og ófædd börn þeirra

Vísbendingar eru um að mikil loftmengun geti haft slæm áhrif á barnshafandi konur og ófædd börn þeirra. Fyrst ber að nefna áhrif á verðandi mæður en niðurstöður fjölmargra rannsókna benda til þess að mikil loftmengun geti valdið háþrýstingi eða meðgöngueitrun hjá barnshafandi konum. Hvað varðar áhrif loftmengunar á fóstur þá sýndi samantektargrein aukna áhættu á að eignast fyrirbura, léttbura og vaxtarskert börn á meðan stærri gerðin af svifryki (<10 µM) var tengd fæðingum vaxtarskertra barna. Enn fremur virðist vera sem að hár styrkur af brennisteinsdíoxíði í andrúmslofti geti valdið fyrirburafæðingum.

Líffræðilegar orsakir (biological mechanisms) sem mögulega liggja að baki neikvæðum áhrifum loftmengunar á heilsu barnshafandi kvenna og ófæddra barna þeirra eru nokkrar:

- Loftmengun getur valdið bólgusvörun í líkamanum sem getur leitt til fæðingar fyrir tímann
- Loftmengun getur haft bein eitrunaráhrif á fóstur og fylgju
- Loftmengun getur valdið röskun á jafnvægi súrefnis og blóðrauða í líkamanum og þannig valdið minnkuðu súrefnisflæði yfir fylgju.

Eldgos

Gosið í Eyjafjallajökli, sem stóð yfir í rúman mánuð árið 2010, var að mörgu leyti einstakt. Um var að ræða gjóskugos sem dreifði gífurlegu magni af fíngerðri ösku út í andrúmsloftið. Í marga mánuði eftir að gosi lauk fór styrkur svifryks endurtekið margfalt yfir heilsuverndarmörk.

Gosið í Holuhrauni var af mjög ólíkum toga; ekki var um að ræða gjóskugos, heldur var hár styrkur brennisteinsdíoxíðs einkennandi fyrir gosið. Styrkur brennisteinsdíoxíðs fór hæst í tæp 21 þúsund µg/m3 í nokkrar klukkustundir en aldrei fyrr hefur jafn hár styrkur mælst af þessari lofttegund hérlendis. Í rannsóknum sem skoðuðu tengsl loftmengunar og heilsu barnshafandi kvenna/fæðingaútkoma voru notuð mishá mengunargildi en flestar þeirra miðuðu við lægri mörk en sáust hér á landi í tengslum við gosin.

Það er því ljóst að gosin í Eyjafjallajökli og Holuhrauni gætu fræðilega séð hafa haft áhrif á viðkvæma hópa á Íslandi, þar á meðal ófrískar konur og ófædd börn þeirra og stendur til að rannsaka það á næstunni. Ef gos myndi hefjast aftur er mikilvægt að fylgjast vel með loftgæðum og ekki gera lítið úr viðvörunum og fara eftir ráðleggingum almannavarna.

Greinin á Heilsan okkar vefnum. 

• Blogga um frétt