Horfið inn í eilífðina

„En sýningin er ekki aðeins um veikindi og dauða því …
„En sýningin er ekki aðeins um veikindi og dauða því hinn hornsteinn verksins er vinátta fjögurra ólíkra kvenna sem miðlað er með afar trúverðugum hætti,“ segir í leikdómi Silju Bjarkar Huldudóttur um Ég heiti Guðrún. Frá vinstri til hægri eru Elva Ósk Ólafsdóttir, Sigrún Waage (standandi), Vigdís Gunnarsdóttir og Lára Jóhanna Jónsdóttir. Ljósmynd/Olga Helgadóttir

„Ég heiti Guðrún er sýning sem lifir lengi í minningunni. Hér er með öllum meðölum leikhússins sögð verðug saga sem minnir okkur á að enn hefur engin stefna verið mótuð hérlendis í málefnum einstaklinga með heilabilun né eru til tölur um raunverulegan fjölda þeirra sem glíma þurfa við þennan skæða sjúkdóm,“ segir Silja Björk Huldudóttir leiklistargagnrýnandi í niðurlagi  leikdóms um Ég heiti Guðrún sem birtist í Morgunblaðinu í dag. 

Í upphafi leikdómsins bendir Silja á að Alzheimer-sjúkdómnum hafi verið lýst sem faraldri 21. aldarinnar, en talið er að fjöldi þeirra sem þjást af Alzheimer tvöfaldist á um það bil 20 ára fresti, sem má að hluta rekja til þess að hækkandi aldur er sterkasti áhættuþáttur sjúkdómsins þótt ýmsir lífsstílsþættir geti einnig haft sitt að segja.

„Óhætt er því að segja að málefnið brenni á okkur nú um stundir og eðlilegt að það rati inn í nýleg leikrit. Skemmst er að minnast Föðurins eftir hinn franska Florian Zeller frá árinu 2012 sem sýnt var í Þjóðleikhúsinu á liðnu leikári. Í stað kaldlynds og aldraðs verkfræðings er í leikritinu Ég heiti Guðrún frá 2014 eftir hina dönsku Rikke Wölck komin virðuleg blaðakona sem veikist aðeins 55 ára gömul.

Líkt og Zeller leikur Wölck sér með formið, en hún brýtur frásögnina upp í stuttar senur þar sem flakkað er fram og til baka í tíma. Snemma í sýningunni verður ljóst að Guðrún lifir veikindi sín ekki af. Styrkur verksins felst í því hversu raunsönn lýsingin á hrörnun Guðrúnar er jafnt í hugsun og hreyfingum vegna sjúkdómsins, sem á ekkert skylt við eðlilega hrörnun. Þar nýtist baktjaldið einstaklega vel til að miðla skrifuðum hugsunum Guðrúnar, en innihaldið sem og skriftin sýnir minnkandi færni titilpersónunnar,“ skrifar Silja og hrósar vandaðri þýðingu Magneu Matthíasdóttur. Jafnframt bendir hún á að það sé ekki á hverjum degi sem tækifæri gefist til að sjá vel skrifað kvennaverk þar sem fókuserað er á samskipti kvenna í gleði og sorg, en leikritið er skrifað fyrir fjórar leikkonur. 

„Guðrún hefur verið kletturinn í hópnum og áhugavert að sjá hvernig dýnamíkin í hópnum breytist þegar henni hrakar. Til að byrja með reyna hinar vinkonurnar þrjár að lifa lífinu lifandi með Guðrúnu, en eftir því sem Guðrún verður veikari breytist samveran í áþján þar sem örþreyttar vinkonur skiptast á að vakta Guðrúnu svo hún fari sér ekki að voða samtímis því sem þær sinna vinnu og eigin fjölskyldum.

Eðlilega mæðir mest á Sigrúnu Waage í hlutverki Guðrúnar þar sem hún er á sviðinu nær alla sýninguna meðan vinkonurnar þrjár koma og fara. Henni reyndist auðvelt að miðla reiði titilpersónunnar þegar hún finnur að hún er að missa stjórn á eigin lífi og tökin á tungumálinu sem verið hefur aðalvinnutæki hennar og mótar sjálfsmyndina. Sigrúnu tókst einnig afar vel að sýna þá skerðingu á hreyfifærni sem búast má við. Senan þar sem Guðrún fór skyndilega að syngja „Diskó Friskó“ minnti okkur á undramátt tónlistarinnar sem er sú færni sem glatast hvað seinast hjá fólki,“ skrifar Silja og fer fögrum orðum um hljóðmynd og tónlistarnotkuninni í sýningunni. 

„Þrátt fyrir tímaflakk verksins er ljóst að Guðrún er þegar orðin veik þegar verkið hefst. Reiðitónninn er því sleginn mjög snemma í textameðferð Sigrúnar, en sennilega hefði verið áhrifaríkara að upplifa meiri blæbrigði og fleiri fleti á Guðrúnu og sjá fölskvalausa gleði hennar í vinkvennahópnum og jafnframt sorgina yfir örlögum sínum. Áhrifaríkust var Sigrún í sólósenum sínum við glerborðið.

En sýningin er ekki aðeins um veikindi og dauða því hinn hornsteinn verksins er vinátta fjögurra ólíkra kvenna sem miðlað er með afar trúverðugum hætti,“ skrifar Silja og hrósar í framhaldinu frammistöðu Vigdísar Gunnarsdóttur og Láru Jóhönnu Jónsdóttur í hlutverkum sínum. 

„Elva Ósk Ólafsdóttir brillerar í hlutverki sálfræðingsins Veru sem afhjúpar þegar á reynir hversu illa henni tekst að nýta fagþekkingu sína sér til heilla. Frá höfundarins hendi er hlutverk Veru það langfyndnasta og Elva Ósk gerir sér mikinn mat úr efniviðnum. Þegar við bætist að hún býr yfir afar góðri sviðsnærveru, frábærri kómískri tímasetningu og mikilli orku er ljóst að listrænir stjórnendur innan leikhúsgeirans ættu að bjóða Elvu Ósk upp á fleiri krefjandi hlutverk, ekki síst á kómíska sviðinu. 

„Leikrýmið er undurfallega málað í brúnum tónum með mynstri sem …
„Leikrýmið er undurfallega málað í brúnum tónum með mynstri sem minnir samtímis á rætur ofan í moldinni, rákir á einhverju sem er að brotna, æðar og taugafrumur,“ segir um leikmynd Filippíu I. Elísdóttur og Pálinu Jónsdóttur fyrir Ég heiti Guðrún. Ljósmynd/Olga Helgadóttir

Sjónræn útfærsla sýningarinnar er mikið konfekt fyrir augað. Látlausir búningar Filippíu I. Elísdóttur undirstrika vel hinar ólíku vinkonur og starfsvettvang þeirra, en sérstakt hrós fær hún fyrir vel útfærðan óléttufatnað Maríu. Leikmynd Filippíu og Pálínu Jónsdóttur, sem jafnframt leikstýrir, er bæði falleg og þénug með gróðurvegg áhorfendum á vinstri hönd, sandlengju aftarlega á sviðinu og fáum vel nýttum sviðsmunum. Í jafn spartanskri umgjörð fær hver hlutur mikið vægi, en óljóst var hver skilaboðin með fínu áfengisflöskunum fremst á sviðinu hægra megin ættu að vera og hefði farið betur á því að sleppa þeim. 

Leikrýmið er undurfallega málað í brúnum tónum með mynstri sem minnir samtímis á rætur ofan í moldinni, rákir á einhverju sem er að brotna, æðar og taugafrumur. Baktjaldið var hugvitssamlega nýtt með myndböndum Ástu Jónínu Arnardóttur sem miðluðu hugsunum Guðrúnar í bland við fallegar eilífðarmyndir í formi gróðurs og sjávar, sem minnir okkur óneitanlega á smæð okkar í heiminum. Hermann Karl Björnsson fékk síðan það vandasama hlutverk að lýsa rýmið, sem er ákveðin áskorun, og tókst það ljómandi vel.

Einn helsti kostur Kúlunnar sem leikrýmis er hversu mikla nálægð það býður upp á, en ókosturinn að aðeins eru innkomur í öðrum vængnum sem skapar ákveðna slagsíðu í allri sviðsumferð. Leikstjórinn vinnur vel með vandasaman efnivið og sýningin tekst á flug í dýnamískum hópatriðum þar sem orkan er góð. En þrátt fyrir góða spretti verður sýningin á köflum höktandi, sem skrifast að hluta á handrit og textameðferð. Senur utan sviðs nutu sín ekki sem skyldi, en voru áhugaverð tilraun til að brjóta upp formið. Frá höfundarins hendi hefði síðan þurft að undirbyggja miklu betur líknardrápið sem vinkonurnar fremja þegar Guðrún er orðin ósjálfbjarga af veikindum sínum. Svo stórt siðferðislegt álitaefni hefði þurft miklu vandaðri úrvinnslu og er efni í allt annað leikrit,“ skrifar Silja meðal annnars í leikdómnum sem lesa má í heild sinni í Morgunblaðinu í dag, föstudag. 

Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Fleira áhugavert

Stjörnuspá »

Hrútur

Sign icon Þetta er ekki rétti tíminn til að vera einn. Komdu þér út úr húsi. Viss aðili fær rauða spjaldið hjá þér.
síðasta vika Vinsælustu hljóðbækurnar
1
Lone Theils
2
Birgitta H. Halldórsdóttir
4
Inger Wolf
5
Sofie Sarenbrant
Fleira áhugavert

Stjörnuspá »

Hrútur

Sign icon Þetta er ekki rétti tíminn til að vera einn. Komdu þér út úr húsi. Viss aðili fær rauða spjaldið hjá þér.
síðasta vika Vinsælustu hljóðbækurnar
1
Lone Theils
2
Birgitta H. Halldórsdóttir
4
Inger Wolf
5
Sofie Sarenbrant