Lokatónleikar Hannigan með Sinfóníuhljómsveit Íslands áður en hún tekur formlega við sem aðalhljómsveitarstjóri og listrænn stjórnandi fara fram í apríl 2026 og bera líka með sér mikil fyrirheit: Joseph ­Haydn, Ruth Crawford, György Ligeti og Richard Strauss. Kannski er þetta val Hannigan einhvers konar vísir að því sem koma skal þegar hún fer að vinna yfir lengra tímabil með hljómsveitinni; hver veit.

Hannigan er einkar frumlegur listamaður og það er hugsun á bak við hverja einustu prógrammeringu sem hún býður upp á. Ég kann því einkar vel þegar hljómsveitarstjórar tala við áheyrendur (hvort heldur sem er með hljóðnema á tón­leikum eða þá með því að skrifa pistla í tónleikaskrár) og útskýra hvað býr að baki vali á verkum. Ég held að það dýpki ekki bara skilning tónleikagesta á þeim verkum sem flutt eru, heldur auki almennt áhuga á sígildri tónlist og samtímamúsík. Þetta gerði Hannigan einmitt á tónleikunum í Hörpu fimmtudaginn 5. júní síðastliðinn.

Annað sem gerir Hannigan að frumlegum listamanni er að hún stjórnar ekki bara, heldur syngur líka og snýr þá oftast nær baki í hljómsveitina. Það hefur kosti og galla. Það eru til hljómsveitir í heiminum sem leika alltaf frábærlega, sama hver er að stjórna og með hvaða hætti. Þær eru sennilega fleiri en fimm en líklega ekki mikið fleiri en tíu. Þar er standardinn það hár að hver einn og einasti hljóðfæraleikari hlustar eftir því sem aðrir hljóðfæraleikarar eru að gera og samhljómurinn er fullkominn (Orfeus-kammersveitin, fílharm­óníu­sveitirnar í Berlín og Vínarborg, Concertgebouw-hljómsveitin, Cleveland- og Fíladelfíu-hljómsveitirnar, Sinfóníuhljómsveitin í Chicago og kannski tvær eða þrjár til viðbótar; þið getið fyllt í eyðurnar). Ég er ekki að hallmæla Sinfóníuhljómsveit Íslands þegar ég segi að hún sé ekki af þessu kalíberi. Ég held því að það muni fara mikið eftir því hvað Hannigan velur að syngja og stjórna um leið með hljómsveitinni hvernig til tekst. Vissulega kemur þetta eflaust til með að styrkja hljómsveitina upp að því marki að hljóðfæraleikarar verða að vera á tánum og hlusta grimmt en einkenni á framúrskarandi hljómsveit er að hljóðfæraleikarar gera það alltaf, sama hvort stjórnandinn heitir Riccardo Muti eða Jón Jónsson.

Á tónleikunum hinn 5. júní sl. var greinilegt að kemestrían milli Sinfóníuhljómsveitar Íslands og Barböru Hannigan var prýðileg. Flutningurinn á hljómsveitarsvítunni Music for a Theatre eftir ­Aaron Copland (1900-1990) var prýðilegur; kannski mætti lýsa verkinu sem svítu fyrir blásara og strengi en flutningurinn sýndi einmitt styrkleika hljómsveitarinnar með topp-blásara í hverju rúmi. Ég ætla að hætta mér út á hálar brautir og hrósa nokkrum þeirra: Grími Helgasyni (klarínett), Matthíasi Nardeau (enskt horn) og trompetleikurunum Zach Silberschlag og Einari Jónssyni sérstaklega (en fleiri áttu stórleik). Styrkur Hannigan fólst líka ekki síst í því að ofstjórna ekki, heldur leyfa hljómsveitinni að leika og einbeita sér frekar að heildarmyndinni.

Hannigan hefur sérstakt dálæti á Joseph Haydn (1732-1809). Áður hafði hún stýrt flutningi á sinfóníu tónskáldsins nr. 96 (kraftaverkið) en nú var komið að sinfóníu nr. 90, samin á tímabilinu milli þess sem tónskáldið gekk frá Parísar-sinfóníunum (nr. 82-87) og Lundúna-­sinfóníunum (nr. 93-104). Þrátt fyrir að hljóma kannski sem býsna „einfaldar“ tónsmíðar eru sinfóníur Haydns kannski í hópi erfiðustu tónverka til að láta ganga upp á tónleikum og það er ansi langt bil frá góðum flutningi á Haydn og svo frábærum. Flutningur Sinfóníuhljómsveitar Íslands á 90. sinfóníu Haydns var góður og vissulega gabbar tónskáldið áheyrendur til þess að klappa á röngum stöðum í lokaþættinum (með fjögurra takta þögn) eftir glæsilegt C-dúr- niðurlag, einungis til þess að hefja leikinn á ný, nú í Des-dúr. Grínið var botnað með því að Hannigan gekk af sviðinu og hljómsveitin kláraði kaflann við mikinn hlátur og fögnuð áheyrenda. Fyrir mína parta á tónlistin að tala sínu máli sjálf og óþarfi að gera Haydn fyndnari en hann í raun og veru er.

Eftir hlé var hljómsveitin á sviðinu stærri og Sinfóníuhljómsveit Íslands lék fyrst kafla úr ballettinum Gaîté parisienne eftir Jacques Offenbach (1819-1880) sem bæði Þjóðverjar og Frakkar vilja eigna sér (hann telst þó franskt tónskáld). Kaflarnir voru vel valdir, þar á meðal bátssöngurinn (Barcarolle), upphaflega úr Ævintýrum Hoffmans (sem leyni­gesturinn Hildigunnur Einarsdóttir söng með Barböru Hannigan), og svo auðvitað can-can-dansinn, upphaflega úr Orfeus í undirheimum. Syrpan var vel flutt, myndaði mikla stemningu og rúsínan í pylsuendanum var söngur þeirra Hildigunnar og Hannigan.

Eins og Hannigan útskýrði fyrir tónleikagestum helgaðist hluti efnisskrárinnar af lífsgleði en henni lauk í rólegri kantinum á tveimur sönglögum Kurts Weills (1900-1950), „Youkali“ og „Lost in the Stars“ (báðum í frábærum útsetningum Bills Elliots). Fyrra lagið lýsir unaðseyjunni Youkali sem reynist aðeins draumsýn en seinna lagið er úr samnefndum söngleik Weills. „Youkali“ var frábærlega flutt, „Lost in the Stars“ síður og myndaði nokkurs konar „anti-klimax“, kannski einmitt eins og Hannigan hafði útskýrt: Lífið er ekki bara eintóm gleði, í því felast líka áskoranir.