Elísabet Margrét Bjarnadóttir lifir lífinu á áhugaverðan hátt. Hún tekur öllu því sem mætir henni daglega af æðruleysi og þráir ekkert heitar í lífinu en að klára nám sitt, tengjast börnunum sínum tveimur aftur og að halda áfram á þeirri braut sem hún hóf fyrir tveimur árum. Þessi atriði eru án efa hversdagsleg fyrir margar mæður í landinu, en þau eru það ekki fyrir konur sem eiga börn og kljást við alkóhólisma. Eitt er víst að Bakkus tekur meira en hann gefur. Það þekkir Elísabet af eigin raun en hún deilir reynslu sinni í Samhjálparblaðinu. 

Elísabet fór í meðferð á Hlaðgerðarkoti fyrir tveimur árum. Eftir það fór hún á áfangaheimilið Brú, í AA–samtökin og fékk sér trúnaðarmann.

„Í minni fjölskyldu er alkóhólismi algengur. Ég er að mestu leyti alin upp hjá pabba mínum og föðurömmu sem við bjuggum hjá lengi. Mamma flutti til útlanda þegar ég var barn, nánar tiltekið til London. Það var ekki gott á milli hennar og pabba. Ég var ung að árum þegar ég lenti í vanda, meðal annars vegna fjölskylduaðstæðna minna. Ég lenti í einelti í skóla og um fermingaraldurinn jók á þessa erfiðleika í lífinu.

Vegna eineltis fór ég að leita í félagsskap þeirra sem eldri voru. Ég fór að drekka áfengi sem gekk illa allt frá fyrsta degi. Síðan leiddi eitt af öðru og áður en langt um leið var ég farin að taka inn eiturlyf,“ segir Elísabet og viðurkennir að nú sé auðvelt að sjá að hún hefði aldrei átt að byrja neyslu. En fortíðinni er ekki hægt að breyta og hún lifir hvern dag í auðmýkt án þess að vilja gleyma hvaðan hún er komin.

Elísabet er alltaf með hugann hjá börnunum sínum. Ljósmynd/Heiða Helgadóttir

Ljósið í myrkrinu

Það góða sem gerðist í lífi Elísabetar áður en hún fór í meðferð var að hún eignaðist tvö dásamleg börn. Börnin víkja aldrei úr huga hennar.

„Ég kynntist barnsföður mínum þegar ég var tvítug og eignaðist mitt fyrsta barn tuttugu og eins árs. Við vorum saman í sjö ár. Það sem ég kom með inn í sambandið var það sem ég hafði lært á mínum uppvaxtarárum. Að harka af mér og sýna ekki veikan blett. Sambúðin gekk eftir því en við eignuðumst tvö æðisleg börn saman en hvorugt okkar var edrú lengi.“

Saga þeirra sem deila reynslu Elísabetar, er oft keimlík. Batabrautin hefst stundum mörgum árum áður en lokahnykknum er náð.

„Meðferðarsaga mín er talsvert löng. Ég fór á Stuðla í 10. bekk og sextán ára að aldri fór ég á Vog og Vík. Eftir að ég eignaðist börnin mín og náði ekki að vera edrú blandaðist Barnavernd inn í mín mál og þá var ég hvött til að fara á Teiga sem og ég gerði. Þegar ég lít til baka þá veit ég að ég hefði þurft að fá betri tíma til að glíma við sjúkdóminn en ég óttaðist það að biðja um meira. Mér fannst viðmótið þannig að ég átti erfitt með að treysta því að börnin yrðu ekki tekin af mér á meðan ég væri í meðferð að sinna sjálfri mér. Ég fór síðan á Vog og Vík þegar ég var tuttugu og sex ára að aldri, ég fór inn í AA samtökin en var í þessu erfiða sambandi sem gerði það að verkum að ég náði ekki að setja fókusinn nægilega á mig. Móðir mín hafði farið í meðferð og átti fimm góð ár án áfengis svo ég var sannfærð um að þessi leið virkaði fyrir mig. Það hjálpaði mér að halda áfram að berjast fyrir mig.“

Eins og áður sagði hefur Elísabet farið í einu og öllu í eftir því sem henni er ráðlagt og meðtekið leiðsögn í bata sínum. Ekki nóg með það, þá gerir hún allt það sem fyrir hana er lagt og uppsker hún eftir því.

„Ég byrjaði í Grettistaki eftir að ég kom úr Hlaðgerðarkoti og hef haft einstaka unun af því að læra. Nú á ég sjö áfanga eftir í stúdentspróf sem mig langar að klára næsta vor. Það hefur verið langþráður draumur að fara í meira nám á félagsfræðibraut en mig langar að starfa í þeim málaflokkum þar sem ég hef rekist á hvað mestu hindranirnar. Að vinna með fólki held ég að sé einstakt, en okkur vantar fleiri sérfræðinga til að vinna í þessum viðkvæmu málum. Einstaklinga sem hafa reynslu af því að missa fótanna í lífinu og þekkja leiðina út úr því. Eins þurfum við að útrýma fordómum og fáfræði og passa upp á að foreldrar og börn mætist aftur í batanum. Það er von sem mig langar aldrei að hætta að finna fyrir.“

Sjúkdómur sem tekur allt

Elísabet upplifir að samfélagið í kringum mæður fara í neyslu komi inn hjá þeim mikilli skömm. Hún segir því mikilvægt að geta rætt þau mál með opnum hug og að almenningur og fagfólk skilji hvaðan óttinn á bak við það að taka sér tíma sé kominn.

„Ástæður þess að mæður þurfa mikinn stuðning, er sú að þær eiga erfiðara með en aðrir að gefa sér tíma til að fara í langa meðferð. Í sannleika sagt væri ég ekki á þeim stað sem ég er núna hefði ég ekki tekið mér tíma til að vinna í mér. Ég hafði engan annan valkost því ég var búin með öll spilin á hendi. Ég hef líka prófað svo margt. Að skipta um vinahópa, að hanga þurr, í raun allt nema að fara þessa löngu leið. Ég hafði engu að tapa en allt að vinna í þetta sinn,“ segir Elísabet og tónninn í rödd hennar breytist og augnaráðið einnig.

„Ég missti börnin mín árið 2017. Ég hékk þurr í ellefu mánuði eftir það. Þá missti ég heimili mitt og varð algjörlega búin á líkama og sál. Vonin um bata bjó þó ennþá innra með mér því vinkona mín hafði plantað þeirri hugmynd í huga minn að ég þyrfti að komast í meðferð í Hlaðgerðarkoti. Hún talaði mjög fallega um staðinn, svo ég rétti fram hendurnar og bað um aðstoð við að komast í meðferð. Á þessum tíma stóðu ömmur mínar báðar með mér eins og klettar og það var önnur þeirra sem keyrði mig á staðinn,“ segir Elísabet og útskýrir að það sé erfitt að endursegja það sem gerðist þegar hún steig fyrst inn fyrir dyrnar á staðnun.

„Allt sem var sagt, ég bara fór að heyra það skýrar. Það sem mér var sagt að gera, ég fór eftir því. Það gerðust einhverjir töfrar og ég var tilbúin að taka við þeim. Mín leið var ekki að virka lengur svo ég bað um aðstoð og byrjaði síðan að gefa af mér í allt þetta nýja sem ég fór að tileinka mér. Það að ég sé að tala um málin mín, er bati fyrir mig. Að ég taki pláss á AA-fundum og tali, er ekki neitt sem ég var vön að gera áður. Að biðja um að fá lánaða dómgreind og síðan að lána öðrum mína, þetta er allt nokkuð sem ég gerði ekki fyrir tveimur og hálfu ári síðan.“

Elísabet býr á áfangaheimilinu Brú sem rekið er af Samhjálp. Ljósmynd/Heiða Helgadóttir

Dreymir um að mynda tengsl aftur við börnin sín

Hvað vonar þú að framtíðin beri í skauti sér?

„Mig langar mest að tengjast börnunum mínum aftur og komast nær þeim. Það er minn stóri draumur. Svo langar mig að gera það mesta úr lífi mínu sem ég mögulega get. Mig langar að reynsla mín verði öðru fólki og mínu fólki til góðs. Mig langar að líf mitt skipti máli. Ég er búin að fá svo mikið til baka að undanförnu að erfitt er að útskýra það með orðum. Ég á í fallegum samskiptum við alla sem skipta mig máli. Ömmur mínar hafa kennt mér hvernig maður er til staðar fyrir aðra í lífinu. Vinkonur mínar líka. Ég er ekki í miklu sambandi við pabba minn, en við mamma erum nánar. Það sem ég hef komist að er að við þurfum allar á mæðrum okkar að halda. Sama hvað þær eru að fara í gegnum. Mamma var í frábærum bata áður, hún hefur verið að fást við fjölskyldusjúkdóminn en nú er ég fyrirmyndin hennar líkt og hún var fyrirmyndin mín. Hún sér von um bata í gegnum mig og ég ætla ekki að víkja frá henni. Ég er ótrúlega stolt af þeim bata sem hún er að sækja sér og við erum sterkar saman, konurnar í fjölskyldunni, þess vegna leitar hugur minn svo oft til barnanna minna. Mig langar ekki að vera án þeirra í dag. Ég trúi því að fátt jafnist á við mömmu sem er að vinna í sínum málum.“

Elísabet segir ótrúlega hluti geta gerst á stuttum tíma þegar einstaklingar með alkóhólisma ákveða að snúa við blaðinu og breyta lífi sínu. Hana langar að leyfa okkur að skyggnast aðeins betur inn í þann bata sem hún hefur sótt sér.

„Ég er orðin fyrirmynd fyrir aðra sem er gott fyrir mig að segja upphátt, því stundum á ég erfitt með að viðurkenna það. Ég er að fá háar einkunnir í skólanum og þá er ég að tala um einkunnir yfir 9 og oft 10. Ég geri allt sem ég tek mér fyrir hendur daglega eins vel og ég get,“ segir hún.

Ljósmynd/Heiða Helgadóttir

Ramminn á áfangaheimilum mikilvægur

Þótt fortíðin hafi bankað upp á hjá Elísabetu á undanförnum árum eftir að hún komst í bata þá hefur hún ekki setið með hendur í skauti og vorkennt sér, þvert á móti hefur hún tekist á við allt sem sem mætir henni af auðmýkt.

„Ég veit að saga mín er áhugaverð en ég hef þurft að takast á við alls konar áskoranir. Hlaðgerðarkot gaf mér líf, og ekki nóg með það, þá flutti ég beint inn á áfangaheimilið Brú sem er fyrsta skrefið út í lífið aftur. Þá koma oft upp gömul mál hjá fólki og það var nokkuð sem ég þurfti að afgreiða. Umsjónarfólkið á Brú brást við með mjög mikilli auðmýkt og ég mætti þar skilningi sem er einmitt aðstoðin sem fólk þarf í bataferlinu. Óvæntir hlutir geta gerst sem tilheyra fortíðinni en ef við erum umkringd fólki sem mætir okkur með skilningi þá varðar það leiðina áfram á næsta stað.“

Af hverju skiptir máli að geta farið á áfangaheimili?

„Ég myndi segja það stóran hluta af batanum, til að ná að fóta sig úti í samfélaginu aftur með vissu utanumhaldi. Alkóhólismi er þannig sjúkdómur að fólk einangrar sig. Stundum verður það að eiga eign bara til trafala fyrir fólk sem þarf stuðning við að vera í kringum annað fólk, fara á fundi og gera það sem þarf. Á Brú er ákveðin hvatning til að standa sig vel en við erum aldrei látin skammast okkar fyrir að vera að koma aftur út í samfélagið. Það skiptir svo miklu máli hvernig talað er við okkur sem glímt hafa við þessar áskoranir í lífinu. Ást og hlýja eykur líkurnar á bata að mínu mati.“

Er skemmtilegt að vera í bata?

„Já það finnst mér. Ég er þannig að það hefur vanalega þurft að hægja aðeins á mér því ég geri of mikið af öllu. En nú nýt ég hverrar mínútu. Ef ég tek sem dæmi námið mitt, þá var ég áður í skóla til að klára hlutina, en nú er ég í skóla til að hafa ánægju af því að læra eitthvað nýtt. Einkunnirnar eru svo bara viðbót við þessa ánægju. Hluti af batanum er að læra að staldra við, hugsa málið og hægja á sér.“

Ljósmynd/Heiða Helgadóttir

Ótrúleg heilun í því að mæta kærleika

Ertu þá sammála því að alkóhólistarnir, þegar þeir ná að einbeita sér að einhverju jákvæðu, séu stundum duglegasta fólkið okkar?

„Já ég myndi segja það. Við getum stundum verið á hálum ís, en þegar maður nær að setja sig sjálfan aðeins til hliðar og sama hvað, að setja batann í fyrsta sætið, þá hægt og rólega byggist upp gott líf sem er þess virði að fjárfesta í,“ segir Elísabet og mælir með því fyrir alla að skoða dagsplan sem sé ein sú mesta snilld sem alkóhólistar styðjast við í bata sínum um ókomna tíð.

„Ég held að allir gætu haft gott að því að skipuleggja daginn sinn. Fyrst var ég aðeins treg til að samþykkja þetta allt, en guð minn góður, hvað lífið byrjar að virka þegar maður mætir inn í það af fullum krafti. Maður þroskast hratt og dagsplanið með manni. Ég er ennþá að læra inn á hlutina og ennþá að kynnast sjálfri mér sem er bara svo fallegt á einstaklega góðan hátt. Ætli það sé ekki bara best að hugsa hlutina þannig að við lærum að lifa lífinu sem við viljum seinna að börnin okkar lifi. Það er markmiðið mitt,“ segir Elísabet. Hún útskýrir að margir, sem taka sér tíma frá samfélaginu og hraðanum þar, hafi nefnt við hana að allir ættu að fá tækifæri til að spreyta sig á 12 sporunum og er hún hjartanlega sammála því. Blaðamaður tekur undir þessa skoðun hennar.

Hverju fleiru værir þú til í að breyta í samfélaginu?

„Ég verð að fá að nefna að ég væri svo til í að fleiri skildu alkóhólisma og við gætum saman eytt fordómum og þekkingarleysi á aðstæðum þeirra sem veikjast á þennan hátt. Það er svo erfitt að útskýra þetta með orðum en alkóhólistinn finnur betur en margur annar hvort hann mætir skilningi og væntumþykju eða fordómum og skilningsleysi. Í þessu samhengi verð ég að nefna mæður. En samkvæmt hugmyndum um mæður eiga þær ekki að vera alkóhólistar. Ef fleiri myndu manna stöður innan Barnaverndar, sem hefðu reynslu og þekkingu á alkóhólisma, þá myndi það losa um skömmina sem fylgir þeim mæðrum sem veikjast af alkóhólisma og færa meira ljós í aðstæður þeirra. Þær þrá ekkert heitar en að geta treyst á kerfið. Það fæðist ekkert gott í skömm og óttanum við að segja sannleikann þegar börn eru annars vegar. Ég þorði svo lítið að tjá mig inn í þessu kerfi, sagði bara já og amen, svo ég myndi ekki missa börnin mín,“ segir Elísabet.

Besta ráðið stundum bara að elta aðra

Hvaða ráð áttu fyrir konur sem eru enn þá þarna úti í vanda með börn sín?

„Það er erfitt að gefa eitthvert eitt ráð sem hentar öllum, en ætli það væri ekki helst að gefa sér tíma og sækja sér alla þá hjálp sem þörf er fyrir til að stöðva alla neyslu og koma sér í bata. Eins munar miklu ef mæður eiga góða að, enda hver á að vera með börnin á meðan mamman nær sér í lækningu? Við þurfum að líta á þennan sjúkdóm þannig að hann sé læknanlegur en stundum taki tíma að komast í bata. Það er ekki gott að tileinka sér nýja hluti þegar maður er logandi hræddur,“ segir hún og bætir við hversu mikilvægt er að geta tekið leiðsögn og vera góður í að elta aðra sem gengur vel í lífinu.

Elísabet hefur að undanförnu verið að vinna í eigin sjálfsmati og að finna styrkleika sína og það er auðséð og -heyrt að sjálf hefur hún mikla næmni fyrir aðstæðum fólks og svo er fólk sem þekkir hana á því að hún sé einstaklega góð í að hlusta.

„Já það hefur alltaf verið sagt að ég sé góð í að hlusta á aðra. Ég reyni að vera traust og vil að það sé gott að eiga mig að. Ég veit ég er dugleg og drift í mér og svo gefst ég aldrei upp. Ég hef óendanlega mikinn áhuga á sálfræði og félagsfræði og langar að gefa mér þá gjöf að elta drauma mína. 

Svo hef ég komist að því að hreyfing er eitt af áhugamálum mínum. Í gegnum Crossfit-æfingar hef ég eignast félaga og vini. Samfélagið í kringum æfingarnar er engu öðru líkt. Með því að halda sig frá vissum hlutum fer maður einnig að skoða betur hvaða mat maður lætur ofan í sig og er ég farin að velja hollari kostinn þegar kemur að svo mörgu í lífi mínu.“

Hvert er mottóið þitt í lífinu?

„Maður þarf ekki að vera fullkominn alla daga, en dagurinn verður einstakur ef ég geri mitt besta. Það er þessi gullni meðalvegur sem gefur lífinu gildi í dag.“