Forvitin augu lítils górillustráks

Slóðinn upp fjöllin er blautur eftir þrumuveður næturinnar. Hann er líka mjór og á hægri hönd er þverhnípt niður. Eða það ímynda ég mér í myrkrinu sem umlykur allt. Jeppinn rennur oft til og spólar í rauðri forinni. Fíngerður eldfjallajarðvegur Úganda, sem setur svo fagran svip á allt landið, er ekki besti vinur okkar þennan morguninn. Þegar við komum á leiðarenda að þjónustumiðstöðinni í Bwindi-þjóðgarðinum andar bílstjórinn minn léttar. „Mér stóð nú ekki alveg á sama,“ viðurkennir hann, reyndur leiðsögumaður um fjöllin. „Við förum aðra leið næst,“ segir hann glettnislega.

Ég er að fara að leita að fjallagórillum. Við erum komin í yfir 2.000 metra hæð og Afríkusólin gleður er hún gægist yfir há fjöllin, fjöllin þar sem górillurnar halda til í litlum hópum. Ég hef hlakkað til í marga daga og það eru fiðrildi í maganum. En áður en ég fagna verður þó að finna þessar göfugu skepnur.

Takmarkaður fjöldi leyfa

Á hverju ári er aðeins gefinn út ákveðinn fjöldi leyfa til ferðamanna sem vilja sjá fjallagórillur en þær finnast aðeins í þremur löndum: Úganda, Rúanda og Kongó. Fjöldinn er takmarkaður til að vernda dýrin en áður en ferðamenn fá að heimsækja þær fer hver fjölskylda í gegnum tveggja ára aðlögunarferli. Að því loknu eiga þær von á vikulegri heimsókn, í klukkustund í senn.

Ferðamönnunum er skipt í hópa. Ég slæst í för með kanadískum feðgum í toppformi. Þeir reynast skemmtilegir ferðafélagar. Á undan hópnum fara tveir leitarmenn. Þeirra hlutverk er að finna górillufjölskylduna sem okkur er ætlað að heimsækja. Það reynist þrautin þyngri.

Stígarnir í garðinum eru sleipir eftir rigningu næturinnar og skógurinn þéttist eftir því sem við förum hærra. Það er ekki fyrr en eftir rúmlega þriggja tíma nokkuð stífa göngu að við fáum loks boð frá leitarmönnunum: Fjölskyldan okkar er fundin.

Leiðsögumennirnir munda sveðjurnar og ryðja okkur leið inn í skógarþykknið þar sem Busingye-fjölskyldan heldur sig. Við tökum andköf þegar móðir með sex mánaða unga situr í rólegheitum fyrir framan okkur og gæðir sér á fagurgrænum laufblöðum. Mæðginin láta sig fljótt hverfa en við fikrum okkur varlega á eftir þeim. Silfurbakurinn, karldýrið sem er höfuð fjölskyldunnar, hefur kallað þau til sín.

Áður en við finnum þau á nýjan leik verðum við vitni að því að ungt karldýr, hugsanlega úr annarri fjölskyldu, er að hafa mök við kvendýr úr fjölskyldunni okkar. Silfurbakurinn situr skammt frá og japlar á trjágrein. „Hann yrði nú ekki glaður ef hann tæki eftir þessu,“ hvíslar leiðsögumaðurinn að mér.

Lítill hrammur lagður á hné

Er við finnum loks mæðginin aftur kemur litli, forvitni górillustrákurinn á móti okkur. Sá er vanur fólki og leggur varlega smáan hramm sinn á hné eins ferðafélaga míns. Hann horfir í augu okkar og ber sér á brjóst, rétt eins og pabbi gerir stundum. Silfurbakurinn er hins vegar feiminn og snýr sér við er hann sér okkur nálgast.

Við komumst nálægt fjölskyldunni, stöndum í nokkurra metra fjarlægð og fylgjumst með þeim fá sér að éta og snyrta hver aðra. Þær eru rólegar og njóta þess að sitja í skugga trjánna þegar sólin er hæst á lofti. Það er einstök lífsreynsla að vera meðal þeirra.

„Górillur ógna ekki fólki, fólk ógnar þeim,“ segir leiðsögumaðurinn. Hann segir Hollywood hafa skemmt ímynd þessara miklu dýra.

Bjargvættir górillanna

Ein helsta hættan sem steðjar að górillum enn í dag eru veiðar. Stundum eru þær veiddar óviljandi í gildrur sem bændur setja upp til að veiða önnur dýr. Á síðustu öld voru það þó hvítir ríkir karlar sem nær útrýmdu þeim með veiðum. Stofninn er vissulega að jafna sig en fjölgunin er hæg. Ef ekki hefði verið fyrir Dian Fossey og fleiri hennar líka hefði górillum hugsanlega verið útrýmt. Fossey, sem dvaldi í mörg ár meira og minna í hópi górilla í Rúanda, breytti áliti umheimsins á þeim. Hún varð vitni að ótrúlegri greind dýranna og væntumþykju þeirra á meðal. Hún hvílir við hlið eftirlætissilfurbaksins síns í Rúanda. Það er Fossey og öðrum brautryðjendum dýraverndar að þakka að við erum enn svo rík að hafa fjallagórillur á meðal okkar.

Greinin birtist í Sunnudagsblaði Morgunblaðsins 29. september