Ég hef tekið þátt í mörgum samkeppnum á þeim tuttugu árum sem ég hef verið í bransanum, en hef aldrei komið að verkefni sem er eins umfangsmikið, hvort heldur er í tíma né að stærð og þetta. Hér er um feikilega flókið verkefni að ræða, en að sama skapi ákaflega spennandi," segir Sigurður Einarsson, hönnunarstjóri Tónlistarhúss í Reykjavík, en Sigurður er arkitekt hjá Batteríinu ehf. sem stendur að Portus-hópnum, ásamt Nýsi hf., Íslenskum aðalverktökum hf., Landsafli hf., Henning Larsens Tegnestue A/S, Rambøll Danmark A/S, Hönnun hf., Hnit hf. og Tryggva Tryggvasyni arkitekt, en í gær var tilkynnt að tillaga Portus að tónlistarhúsi, ráðstefnumiðstöð og hóteli við Reykjavíkurhöfn hefði orðið fyrir valinu í samningskaupaferlinu.

Að sögn Sigurðar fólst talsverður undirbúningur í því að setja saman hópinn sem kemur að Portus-hópnum þar sem ekki var um hefðbundna arkitektasamkeppni að ræða heldur samkeppni um tilboð í einkaframkvæmd. Aðspurður segir Sigurður það sitt hlutverk sem hönnunarstjóra að halda utan um allt verkið, samræma hluti og passa upp á að allt gangi upp. Segir hann hönnunarvinnuna fram að þessu hafa einkennst af náinni samvinnu allra þeirra hönnuða og ráðgjafa sem að verkinu komi sem og fjárfestanna, sem hafi gefið verkinu mun meiri dýpt en ella. Í þessu samhengi nefnir Sigurður sérstaklega hlut Ólafs Elíassonar, sem er listrænn hönnuður byggingarinnar, Peers Teglgaards Jeppesens, arkitekts sem er meðeigandi í Henning Larsens Tegnestue og aðalhönnuður Óperuhússins í Kaupmannahöfn, og aðkomu Vladimirs Ashkenazys og Jaspers Parrotts, umboðsmanns hans, sem fengnir voru að verkinu sem listrænir ráðgjafar til að skipuleggja viðburði tónlistarhússins fyrstu rekstrarárin.

Samspil andstæðna

Aðspurður segir Sigurður hönnun hússins hafa mótast af áhrifum frá stórbrotinni og svipmikilli náttúru Íslands. "Þannig má segja að byggingin sé bæði undir áhrifum íss og elds, því glerhjúpurinn sem Ólafur hannar og umlykur bygginguna minnir á ís, en á sama tíma endurspeglar glerið umhverfið og sólina og gefur þannig tilfinningu fyrir eldi eða hita. Ólafur fer svo sannarlega á flug í glerverki sínu sem byggist á stuðlabergsforminu og framkallar ljósalist sem varpast yfir kassana þrjá sem rúma salina, en kassarnir verða þaktir sléttri, ljósri steypu til þess að litasinfónían úr glerhjúp Ólafs fái virkilega notið sín," segir Sigurður og bendir á að í hönnuninni sé lögð sérstök áhersla á samspil andstæðna. "Þannig einkennist glerhjúpurinn af köntuðum formum stuðlabergins en salirnir verða eins og viðarklæddar mjúkar öskjur þar sem mýktin er ríkjandi."

Af teikningum má sjá að gert er ráð fyrir að gengið verði inn á jarðhæð þar sem finna má kaffihús, miðasölu, verslun, ráðstefnuherbergi, smærri ráðstefnusali og tónlistarakademíu svo eitthvað sé nefnt. Þaðan liggur leiðin upp eina hæð þar sem salirnir þrír eru ásamt svæði fyrir áhorfendur fyrir og eftir viðburði sem og í hléi. "Um er að ræða þrjá sali sem liggja hlið við hlið og eru eins og þrír frístandandi kassar. Hægt verður að samnýta þá ef um t.d. tónlistarhátíð eða ráðstefnu er að ræða þar sem æskilegt er að fólk flæði óhindrað um fremra rýmið, en einnig verður hægt að einangra hvern sal fyrir sig með ákveðnu áhorfendasvæði ef um þrjá ótengda atburði er að ræða sama kvöldið," segir Sigurður.

Svalir til allra átta

Eins og áður hefur komið fram verða salirnir þrír mismunandi að stærð og hlutverki. "Við erum með ráðstefnusal fyrir 750 manns sem er með minni lofthæð, en hinir salirnir tveir og er sá salur aðallega hugsaður fyrir talað mál og rafmagnaða tónlist, s.s. rokkkonserta. Þessum sal verður einnig hægt að skipta upp í tvo minni sali. Síðan höfum við 450 sæta æfingasal sem er fyrst og fremst hugsaður sem æfingasalur fyrir Sinfóníuhljómsveitina, en við höfum sett fram hugmynd um að hægt verði að minnka þann sal með ákveðnum skilveggjum, þ.e. hreyfanlegum veggjum, þannig að það fari ekki illa um 50-100 manns á litlum kammertónleikum," segir Sigurður og bendir á að í öðrum enda salarins verði glerveggur sem þýði að hægt verði að láta dagsbirtuna leika um salinn á dagæfingum Sinfóníunnar, auk þess sem möguleiki gefist á því að gestir byggingarinnar geti fengið að fylgjast með æfingum hljómsveitarinnar í gegnum glervegginn. Hins vegar verður auðvitað einnig hægt að draga fyrir, kjósi tónlistarmenn það.

"Mestu áhersluna leggjum við á stærsta salinn sem er aðalhluti hússins, en sá salur mun taka 1.800 manns í sæti, miðað við að setið verði einnig fyrir aftan sviðið. Sá salur er með langmestu lofthæðinni til þess að hafa sem mest rúmtak. Líkt og hinir tveir salirnir verður hann viðarklæddur og höfum við rætt um að gefa salnum rauðbrúnleitan blæ með hlyn, þ.e. þann heita tón sem einkennir strengjahljóðfæri," segir Sigurður og bendir á að sérhanna þurfi hvern einasta fersentimetra í hliðarveggjum salarins og svölum með tilliti til hljómburðar, en veggþiljurnar verða einnig hannaðar með stuðlabergsminnið í huga. "Til hliðar í salnum aftan við svalirnar er gert ráð fyrir ómrýmum sem hægt er að opna með sérstökum hlerum, og það eykur rúmmál salarins næstum um helming, en það er gert til að skapa ákveðna vídd í músíkinni þegar tónlistin kallar á það. Inni í þessum ómrýmum reiknum við að vera með lýsingu sem getur skapað mismunandi litbrigði, auk þess sem við getum dregið dagsbirtu í gegnum þakglugga inn í salinn í gegnum þessi hliðarrými, þannig að við getum gert mjög margt til að breyta um andrúmsloft í salnum," segir Sigurður og leggur áherslu á að útgangspunkturinn í allri hönnuninni sé að yfirbragðið sé yfirvegað og klassískt. "Enda verið að reisa hús sem standa mun um ókomin ár."

Þess má geta að byggingin er samtals um sex þúsund fermetrum stærri en áskilið var af hendi verkkaupa sem skýrist að sögn Sigurðar af því að fjárfestar verksins töldu það vænlegra til frambúðar að hafa meira rými þar sem í því felist auknir möguleikar á nýtingu. Sem dæmi má nefna að á fjórðu hæð byggingarinnar er að sögn Sigurðar gert ráð fyrir veitingastað með útsýni yfir Kvosina fyrir allt að tvö hundruð manns og á fimmtu hæðinni verða stórar hallandi svalir sem snúa út að Faxaflóa og Esjunni þar sem hægt væri að vera með útitónleika og myndlistarsýningu svo dæmi séu nefnd. Raunar er gert ráð fyrir svölum til allra átta á mismunandi hæðum. Eins og fyrr var getið er byggingin á sjö hæðum, en gert er ráð fyrir aðstöðu fyrir listamenn og aðra starfsemi á efstu fimm hæðum hússins, s.s. búningsherbergi og skrifstofur.

Reykjatorg skapar dulúð sem umvefur bygginguna

Tónlistarhús erlendis vekja oft á tíðum sérstaka athygli fyrir spennandi og flotta hönnun sína. Aðspurður segir Sigurður það hafa verið eitt af markmiðum við hönnun tónlistarhúss við höfnina að það væri þess virði að skoða. "Við hönnun byggingarinnar höfðum við það í huga að hún yrði þess eðlis að það yrði þess virði að koma til Íslands þó ekki væri nema til þess að skoða þetta hús," segir Sigurður og bendir á að ráðgert verði að bjóða upp á sýningarferðir um húsið líkt og gert er í Óperuhúsinu í Kaupmannahöfn.

Eitt af því sem væntanlega mun vekja sérstaka erlendra gesta er svonefnt Reykjatorg sem fyrirhugað er að reisa fyrir framan tónlistarhúsið. Á torginu verða litlar eyjar, sumar eru veitingastaðir og kaffihús en aðrar eru hluti af heilsulind hótelsins, sem fyrirhugað er að reisa gegnt tónlistarhúsinu. "Þetta torg verður umlukt gufu og þannig mynduð sannkölluð hverastemning í kringum mannvirkið. Segja má að við séum með þessu móti að skapa sérstaka "reykvíska" stemningu sem verður vafalaust alveg einstök, því menn spreða ekki svona með heitu vatni annars staðar í heiminum," segir Sigurður og tekur fram að einn af útgangspunktunum við hönnunina hafi verið að skapa ákveðna "mystík" eða dulúð í kringum tónlistarhúsið.

Ekki er hægt að sleppa Sigurði án þess að spyrja hann hvaða þýðingu það hafi fyrir hann og fyrirtækin sem að Portus-hópnum standa að hafa orðið fyrir valinu við byggingu tónlistarhússins. "Þetta er auðvitað algjör vítamínssprauta. Ég sé þetta sem frábært tækifæri til að gera góða og framúrskarandi hluti. Við arkitektar erum því marki brenndir að við erum alltaf að baslast við að gera hlutina sem allra best og stundum notar maður allt of mikinn tíma í vinnuna miðað við það sem maður fær greitt fyrir, þar sem metnaðurinn keyrir mann stundum úr hófi fram, en það hlýtur að vera markmið allra arkitektastofa að gera sem flottasta og besta hluti. Að mínu mati eru bestu launin alltaf þakklátur og ánægður verkkaupi. Í þessu tilfelli er verkkaupinn almenningur í gegnum ríkið og því skiptir okkur öllu máli að almenningur verði ánægður með útkomuna."