Friðlandið við Surtsey: Ráðherra breytti afstöðu

„Mitt álit, eftir að hafa leitað til sérfræðinga og heimsminjanefndarinnar, er að þessi framkvæmd ógni ekki skráningu Surtseyjar á heimsminjaskrá,“ segir Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir menntamálaráðherra um lagningu sæstrengs í gegnum friðlandið við Surtsey. Hún ber sem menntamálaráðherra ábyrgð á málefnum UNESCO sem tók Surtsey inn á heimsminjaskrá sína í júlí.

Fyrst á móti

Þorgerður lagðist upphaflega gegn því að leyfi yrði veitt fyrir framkvæmdunum í bréfi sem hún skrifaði til Umhverfisstofnunar 24. júlí síðastliðinn. Í því er jafnframt tekið fram að ráðuneytið muni tilkynna framkvæmdaáætlanirnar til heimsminjaskrifstofu UNESCO „eins fljótt og unnt er“. Það var gert með bréfi sem er dagsett þann 29. júlí.

Breytt afstaða

Þann 4. ágúst skrifar Þorgerður aftur bréf þar sem hún dregur til baka andstöðu við framkvæmdirnar. Hún segir ástæðuna vera álit heimsminjanefndar. „Það var misskilningur hjá mínum embættismönnum. Ég hélt að þeir væru búnir að leita formlegs álits hjá nefndinni, en svo var ekki,“ segir Þorgerður og bætir við: „ Ég talaði við formann nefndarinnar, Björn Bjarnason dómsmálaráðherra, og tók þetta upp í ríkisstjórn. Þar sagði Björn að það væri alveg skýrt hjá heimsminjanefndinni að hún teldi framkvæmdirnar ekki hafa áhrif á skráningu á heimsminjaskrá enda væri hún búin að láta UNESCO vita af þeim.“

Eins og fram kom í 24 stundum í gær liggur afstaða heimsminjaskrifstofu UNESCO ekki fyrir. Þorgerður segir að ekki hefði verið tími til þess að bíða eftir því. „Ég er líka ábyrgðarmaður vísindamála og vísindaheimurinn hefur ekki efni á því að bíða mikið lengur eftir því að efla gagnaflutninga til og frá landinu.“ Hún segir jafnframt að það hafi verið eina færa leiðin að leggja sæstrenginn í gegnum friðlandið.

Ráðgjafarnefnd einróma á móti

Jón Gunnar Ottósson, forstjóri Náttúrufræðistofnunar Íslands, segir að ráðgjafarnefnd um málefni friðlandsins hafi lagst einróma gegn framkvæmdinni. „Þetta er fyrst og fremst friðland. Samkvæmt tilnefningarplöggunum til heimsminjaskrár UNESCO var gengið út frá því að ekki yrðu mannvirki í friðlandinu og sæstrengur er mannvirki,“ segir hann. Jón Gunnar telur jafnframt að auðvelt hefði verið að sveigja fram hjá friðlandinu með strenginn.

Jón Gunnar segir að vinnubrögðin við undirbúning framkvæmdanna séu fyrir neðan allar hellur. „Þetta lýsir ótrúlegri óvirðingu fyrir umhverfislöggjöfinni og friðlandinu.“

Í hnotskurn

Ráðgjafarnefnd um málefni friðlandins við Surtsey er skipuð fulltrúum frá Náttúrufræðistofnun, Hafrannsóknastofnun, Surtseyjarfélaginu, Vestmannaeyjabæ og Umhverfisstofnun sem á formann nefndarinnar. Í heimsminjanefnd sitja Björn Bjarnason, Össur Skarphéðinsson og Sæunn Stefánsdóttir.