Aðeins 50% líkur á að ná meðallaunum

Formanni félags grunnskólakennara hugnast það ágætlega að skoða hvort veita megi kennurum tækifæri á að vera betur metnir að verðleikum með því að tengja laun meira álagi, ábyrgð og menntun, en gert hefur verið. Með því mætti hugsanlega hækka laun kennara og laða fleiri að starfinu.

Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, þingmaður Sjálfstæðisflokksins og formaður allsherjar- og menntamálanefndar, hefur talað fyrir þessum hugmyndum í fjölmiðlum. Hún hefur einnig talað fyrir fjölbreyttari rekstarformum grunnskóla og því að árangurstengja laun kennara, þannig að launin hækki með bættum árangri nemenda.

Fá hærri laun fyrir að gefa 9,5 í einkunn?

Formanninum hugnast þessar síðarnefndu hugmyndir ekki og skilur í raun ekki hvers vegna þingmaðurinn er að viðra þær núna. Þær séu enginn lausn á þeim kennaraskorti sem blasi við.

„Það kom mér mjög á óvart að það væri verið að brydda upp á þessu árið 2017. Þessi umræða var í gangi fyrir nokkrum árum málið rætt alveg í drep. Niðurstaðan var sú að það er óframkvæmanlegt að vera með árangurstengt kerfi hjá þeim stéttum þar sem unnið er með fólk. Þetta gæti gengið upp í framleiðslu, en ekki í kennslu,“ segir Ólafur Loftsson, formaður félags grunnskólakennara.

„Hvernig ætti að útfæra þetta kerfi? Eru það þeir sem gefa einkunn upp á 9,5 sem fá hærri laun? Eiga kennarar að fá aukalega greitt ef sjö nemendur þeirra fá þá einkunn? Maður lendir strax í rugli með þetta. Þess vegna kom það mér það svo á óvart að verið væri að tengja þetta saman. Að árangurstenging launa gæti verið lausn á skorti á kennurum. Það er eiginlega fráleitt að tengja þetta saman.“

Hann segir hins vegar vel mega ræða þær hugmyndir að aukin menntun, álag og ábyrgð kennara skili þeim hærri launum.

Ólafur segir mikilvægast að hækka laun kennara og bæta starfsumhverfið. mbl.is/Sigurður Bogi Sævarsson

„Þetta er að einhverju leyti í gert í dag. Þú færð greitt meira eftir því sem þú ert með meiri menntun. Það væri því alveg vert að skoða þessar hugmyndir. Það er auðvelt að gera þetta með þátt eins og menntun, en verður erfiðara með álag og ábyrgð, en er alls ekki útilokað. Álag getur verið huglægt. Það sem ég met sem mikið álag í mínu starfi, getur öðrum þótt lítið álag. Við höfum haft þá sýn í kjaraviðræðum að það er fátt sem menn eru ekki til í að ræða. Það að ræða hlutina felur þó ekki sjálfkrafa í sér samþykki.“

Draumur þingmannsins um einkavæðingu

Áslaug hefur einnig talað um að fjölbreyttari rekstrarform grunnskóla gætu breytt starfsumhverfi kennara og menntun barna til hins betra. Meðal annars laðað fleiri að kennslunni. Hún segist þá eiga við sjálfstætt starfandi skóla en ekki einkaskóla.

Ólafur segir hins vegar ekkert benda til þess að slíkt rekstarform skili betri menntun nemenda eða auki starfánægju kennara. „Þetta er bara draumur þingmannsins um að einkavæða skólakerfið. Flokkurinn sem hún starfar fyrir vill líka einkavæða heilbrigðisþjónustuna. Þetta er hluti af slíkum draumum. Það er órökstudd fullyrðing að þetta myndi leiða betri kjara.“

Ólafur segir vissulega nokkra einkaskóla vera starfandi í dag, sem hafi svaraði ákveðinni eftirspurn, en að einkarekstur sé ekki lausn á vandanum.

Kennslan ekki láglaunastarf í Finnlandi

Hann bendir á að skólakerfin í Svíþjóð, Bandaríkjunum og Bretlandi, þar sem er hátt hlutfall einkaskóla, hafi átt undir högg að sækja síðustu ár. „Þessi skólakerfi eru í tómum vandræðum á meðan vel gengur í Finnlandi og Kanada, þar sem hlutfall einkaskóla er lágt. Þar leggja menn mikla áherslu á að styrkja hið opinbera skólakerfi og grunnforsendan er að allir eigi rétt á jöfnum tækifærum til menntunar, óháð utanaðkomandi þátta.“

Hann segir laun kennara í Finnlandi samkeppnishæf við laun annarra háskólamenntaðra stétta.

Áslaug Arna hefur viðrað hugmyndir um fjölbreyttari rekstrarform og árangurstengingu launa kennara. mbl.is/Eggert Jóhannesson

„Um 95 prósent af þeim sem fara í kennaranám í Finnlandi skila sér út í kennslu og eru að störfum. Þeir vita líka að það eru 95 prósent líkur á því að launin þeirra verði jöfn eða hærri en meðallaun í landinu. Ef ég vel kennsluna í Finnlandi þá veit ég að það mun ekki þýða að ég verði í láglaunastarfi. Á Íslandi er það þannig að um 10.000 grunnskólakennarar eru menntaðir í faginu, en við þurfum bara 5.000. Samt vantar kennara, því þeir vinna annars staðar. Það eru einungis 50 prósent líkur á því að þú náir meðallaunum í landinu sem kennari á Íslandi.“

Ólafur segir mikilvægast af öllu að hækka laun grunnskólakennara og bæta starfsumhverfi þeirra. „Þetta eru grunnþættirnir. Þeir sem byrja í starfinu í dag stoppa ekki lengi. Þeir eru kannski í tvö til þrjú ár, sjá að þetta er gríðarlega mikil og erfið vinna og kaupið ekki samkeppnishæft.“

„Þetta er hættuleg hugmynd“ 

Guðríður Arnardóttir, formaður félags framhaldsskólakennara, hefur líka gert athugasemdir við málflutning Áslaugar Örnu. Í pistli sem birtist á Eyjan.is benti hún á að fjármagn dytti ekki af himnum ofan þrátt fyrir að menntastofnanir yrðu færðar í einkarekstur.

„Sama krónan er notuð til að reka skóla hvort sem þeir eru í opinberum rekstri eða ekki. Það er ekkert ódýrara að reka einkaskóla og við má bæta að illa reknum einkaskóla er hvort eð er reddað af hinu opinbera ef reksturinn kemst í þrot. Við höfum dæmi um slíkt, bæði á leik- og grunnskólastiginu,“ skrifar Guðríður.

Þá varar hún við því að setja hvatakerfi í kjarasamninga kennara. „Þetta er hættuleg hugmynd – álíka hættuleg og ef það ætti að byggja inn hvatakerfi fyrir lækna. Eiga læknar að fá greitt fyrir fjölda aðgerða sem þeir ná að ljúka á degi hverjum? Eða á að lækka þá í launum ef tiltekinn fjöldi sjúklinga fær sýkingu í kjölfar aðgerðar? Það var brugðist við læknaskorti vorið 2015 með því að hækka laun lækna myndarlega. Það virkaði. Auðvitað hafa starfsaðstæður mikið að segja en reynslan hefur sýnt að það eru launin sem hafa allt að segja um það hvernig gengur að manna stöður.“

• Blogga um frétt