Hvers vegna var Birna myrt?
Setja bókamerki
Á morgun, mánudaginn 21. ágúst, hefst aðalmeðferð í máli ákæruvaldsins gegn Thomasi Fredrik Møller Olsen í Héraðsdómi Reykjaness. Thomas, sem er grænlenskur ríkisborgari fæddur árið 1987, er ákærður fyrir að hafa ráðið Birnu Brjánsdóttur bana í janúar síðastliðnum.
Birna fannst látin við Selvogsvita hinn 22. janúar eftir að hafa verið saknað í átta sólarhringa. Thomas hefur frá upphafi haldið fram sakleysi sínu, en ákæruvaldið telur frásögn hans vera í hróplegu ósamræmi við sönnunargögn málsins.
Fyrirhugað er að Thomas muni mæta fyrir dóm á morgun og gefa skýrslu.
Gera má ráð fyrir að leitað verði svara við spurningu sem hefur brunnið á þjóðinni frá því að örlög Birnu urðu ljós: Hvers vegna var Birna myrt?
Frétt mbl.is: Hvað hefur gerst frá handtöku Thomasar
Þjóðin stóð á öndinni
Birna Brjánsdóttir hvarf aðfaranótt laugardagsins 14. janúar síðastliðins og sást henni síðast bregða fyrir í eftirlitsmyndavélum í miðborg Reykjavíkur. Hafði hún verið að skemmta sér í hópi vina. Á myndavélum sást einnig rauð Kia Rio bifreið sem í ljós kom að skipverjar á grænlenskum togara höfðu haft til umráða þessa nótt.
Sími Birnu tengdist nokkrum farsímamöstrum eftir að hún sást síðast á eftirlitsmyndavélinni, en síðast sást merki frá símanum í Hafnarfirði áður en slökkt var á honum.
Samstarfskona Birnu hafði samband við fjölskyldu hennar eftir að hún skilaði sér ekki til vinnu á laugardagsmorgun. Fjölskyldan hóf í kjölfarið óformlega leit sem ekki skilaði árangri. Lýst var fyrst eftir Birnu það sama kvöld og hófst þá rannsókn lögreglu. Notast var við eftirlitsmyndavélar til að rekja för hennar.
Á mánudeginum eftir það var leitarfólk frá björgunarsveitum Slysavarnafélagsins Landsbjargar kallað út og hófst þá formleg leit að Birnu. Til að byrja með var leitað í miðbænum þar sem hún sást síðast á myndavélum, en fljótlega var leitinni beint að Hafnarfirði. Á þriðjudeginum fann sjálfboðaliði svartan Dr. Martens-skó eins og þann sem Birna hafði klæðst. Staðfest var að skórinn var af henni en taldi lögregla að honum hefði verið komið fyrir.
Umfangsmesta leit frá upphafi
Nærri 800 björgunarsveitarmenn, ásamt lögreglu og starfsmönnum Landhelgisgæslunnar tóku þátt í leit að henni á víðfeðmu svæði sem teygði sig um allt suðvesturhorn landsins. Er um að ræða umfangsmestu leit sem Slysavarnafélagið Landsbjörg hefur ráðist í nokkru sinni.
Almenningur lagði einnig sitt af mörkum við leitina og segja má að þjóðin hafi staðið á öndinni á meðan Birnu var saknað. Allir vonuðust eftir kraftaverki, að Birna myndi finnast á lífi.
Það var svo hinn 22. janúar sem þyrla Landhelgisgæslunnar fann Birnu látna við Selvogsvita. Í kjölfarið helltist áþreifanleg sorg yfir allt samfélagið, sem lamaðist við fréttirnar. Birna var fædd 28. nóvember árið 1996 og var því tvítug að aldri þegar hún lést.
Eftir að lík Birnu fannst við Selvogsvita héldu björgunarsveitarmenn áfram leit á svæðinu í þeirri von um að finna eigur Birnu eða eitthvað annað sem gæti varpað skýrara ljósi á atburðarásina. Meðal annars hvar henni hefði verið komið fyrir í sjó eða vatni. Sú leit bar hins vegar ekki árangur.
Frétt mbl.is: Birna fannst látin við Selvogsvita
Heldur fram sakleysi sínu
Thomas Møller Olsen hefur verið í haldi lögreglu síðan 18. janúar þegar lögreglumenn í sérsveit ríkislögreglustjóra handtóku hann og annan skipverja grænlenska togarans Polar Nanoq um borð í skipinu. Tóku sérsveitarmennirnir jafnframt yfir stjórn skipsins og var því siglt til Hafnarfjarðarhafnar. Mennirnir tveir voru í kjölfarið úrskurðaðir í gæsluvarðhald, en hinn maðurinn, Nikolaj Olsen, var látinn laus tveimur vikum síðar.
Mennirnir höfðu verið með Kia Rio-bifreiðina til umráða, og urðu þeir grunaðir í málinu eftir að blóð fannst í bílnum.
Ákæra var gefin út á hendur Thomasi hinn 30. mars síðastliðinn og var málið þingfest í Héraðsdómi Reykjaness hinn 10. apríl. Þar kom fram að Thomas segðist saklaus af því að hafa banað Birnu. Er hann einnig ákærður fyrir stórfellt fíkniefnalagabrot, en hann á að hafa reynt að smygla rúmlega 23 kílóum af kannabisefnum, sem hann hafði komið fyrir í klefa sínum í Polar Nanoq. Hann sagðist jafnramt saklaus af þeim ákærulið. Þá hafnaði hann bótakröfu foreldra Birnu upp á 10,5 milljónir fyrir hvort þeirra.
Eftir að ákæra var gefin út á hendur Thomasi var rannsókn á Nikolaj hætt. Var hann ekki lengur grunaður um aðild að verknaðnum og laus allra mála. Nikolaj mun mæta fyrir dóm á morgun og gefa skýrslu sem vitni.
Frétt mbl.is: Ákærður fyrir að hafa banað Birnu
Var á lífi þegar henni var varpað í sjó
Thomas er ákærður fyrir manndráp, með því að hafa að morgni laugardagsins 14. janúar, svipt Birnu lífi, að því er fram kemur í ákærunni. Þar kemur fram að Thomas hafi veist að henni með ofbeldi í rauðri Kia Rio-bifreið sem lagt var nálægt flotkví í Hafnarfjarðarhöfn, eða á öðrum óþekktum stað.
Hann „sló hana ítrekað í andlit og höfuð, tók hana kverkataki og herti kröftuglega að hálsi hennar og í framhaldinu, á óþekktum stað, varpaði ákærði Birnu í sjó eða vatn, allt með þeim afleiðingum að Birna hlaut punktblæðingar í augnlokum, táru og glæru augnlokanna og innanvert höfuðleður, þrýstingsáverka á hálsi, þar á meðal brot á vinstra efra horn skjaldkirtilsbrjósts, nefbrot, marga höggáverka í andliti og á höfuð og drukknaði,“ segir í ákærunni. Birna var því með lífsmarki þegar henni var varpað í sjó.
Brotið er talið varða við 211. grein almennra hegningarlaga, en refsing við slíku broti er að lágmarki fimm ára fangelsisvist.
Thomas var samtals í einangrun á Litla-Hrauni í sex vikur en var svo fluttur í fangelsið á Hólmsheiði af öryggisástæðum og þótti þá ekki lengur þörf á að hann sætti einangrun. Gæsluvarðhaldi var hins vegar framhaldið.
Við rannsókn málsins sagði lögregla að ekkert benti til þess að Birna hefði átt í samskiptum við mennina fyrr um kvöldið, þ.e. áður en hún fór upp í bílinn, líklega við hús nr. 31 við Laugaveg. Ljóst þætti að þau hefðu ekki þekkst eða verið í samskiptum áður.
„Ætli þeir séu komnir til að sækja mig?“
Málið var þingfest hinn 10. apríl síðastliðinn, en þá lýsti Thomas yfir sakleysi sínu. Fyrirhugað var svo að hefja aðalmeðferð málsins hinn 18. júlí og átti Thomas þá að gefa skýrslu. Þar sem matsgerð þýsks réttarmeinafræðings lá hins vegar ekki fyrir var þinghaldinu frestað og Thomas mætti ekki fyrir dóminn.
Fyrirtaka í málinu fór engu að síður fram þann dag, 18. júlí, og voru þá teknar skýrslur af sjö skipverjum Polar Nanoq. Sögðust þeir þekkja Thomas að góðu einu, og sögðu málið koma sér í opna skjöldu. Þeir greindu hins vegar frá því að það hafi vakið grun þeirra þegar Thomas fékk send skilaboð vegna málsins.
Annars vegar var um að ræða skilaboð frá íslenskum blaðamanni vegna málsins, og hins vegar frá kærustunni hans í Grænlandi. Í þeim stóð: „Þú ert kannski grunaður um þetta.“
Sögðu skipverjarnir að ekki hefði borið á neinu einkennilegu í fari Thomasar þegar skipið hélt úr höfn í Hafnarfirði. Þegar skipinu hefði verið snúið til hafnar hafi ástand Thomasar hins vegar versnað sífellt; hann hefði verið taugaóstyrkur og neitað öllum boðum um mat. Skipverjarnir hefðu ákveðið að ljúga því að honum að skipinu hefði verið snúið við vegna vélarbilunar, og slökkt var í kjölfarið á netinu um borð í skipinu.
Thomas hefði þá spurt einn skipverjanna: „Ætli þeir séu komnir til að sækja mig?“ þegar lögreglan hefði komið um borð.
Sagði tvær stúlkur hafa verið með í bílnum
Fyrsti stýrimaður á Polar Nanoq sagði Thomas hafa sagt að tvær stúlkur hefðu verið með honum og Nikolaj í bílnum aðfaranótt laugardagsins 14. janúar.
Stýrimaðurinn sagði frásögn Thomasar og félaga hans Nikolaj hafa tekið einhverjum breytingum eftir því sem á leið, en rætt hefði verið ýmist um eina stúlku eða tvær í bílnum með þeim þessa nótt. Thomas hefði hins vegar sagst hafa ekið tveimur stúlkum í verslun Krónunnar.
Þá sagði skipstjóri skipsins við vitnaleiðslur að hann hefði sagt við Thomas að hann hefði ekkert að óttast ef hann hefði ekki gert neitt af sér. Thomas hefði þá sagst ekkert rangt hafa gert.
Sagði hann fjölmiðla sífellt hafa hringt í skipið. Eitt sinn hefði hann tekið upp tólið en þá hefði yfirlögregluþjónn verið á línunni. Lögreglumaðurinn hefði spurt þriggja spurninga, hvort vopn væru um borð, hversu langt þeir ættu eftir í land og loks hvar þeir myndu koma að landi. Var honum þá tjáð að lögreglan myndi koma til skipsins, vopnuð um borð í þyrlu.
Síðar hefði lögregla komið um borð, handtekið Thomas og Nikolaj og fært þá hvorn í sína káetuna. Hann hefði þá afhent lögreglunni úlpu Thomasar daginn eftir að skipið kom til hafnar.
Meðal þess sem fannst í skipinu voru skilríki Birnu.
Blóð úr Birnu á fötum Thomasar
Við þingfestinguna hinn 10. apríl óskaði verjandi Thomasar eftir tíma til að fara yfir gögn málsins og var þinghaldi því frestað til 25. apríl. En saksóknari málsins skilaði meðal annars inn geðheilbrigðisvottorði og viðbótargöngnum vegna notkunar síma sem er meðal gagna málsins.
Við fyrirtöku hinn 25. apríl óskaði verjandi ákærða eftir viðbótarfresti til að klára yfirferð gagna. Þá fór ákæruvaldið fram á áframhaldandi gæsluvarðhald. Í úrskurðinum kom fram að mikið af blóði úr Birnu hefði fundist á úlpu Thomasar og á öðrum fötum hans. Þá fundust þekjufrumur úr Thomasi og Birnu á skóm hennar við höfnina í Hafnarfirði, sem fundust hinn 16. janúar. Lögreglan var fullviss um að þeim hefði verið komið þar fyrir í þeim tilgangi að villa um fyrir lögreglunni, en það voru sjálfboðaliðar sem tóku þátt í leitinni að Birnu sem fundu skóna.
Hinn 9. maí fór fram önnur fyrirtaka í málinu. Þar lagði ákæruvaldið fram viðbótargreinargerð vegna staðsetningar símanúmers Thomasar og verjandi hans lagði fram tvær matsbeiðnir. Annars vegar varðandi fimm spurningar fyrir réttarmeinafræðing og hins vegar tvær spurningar fyrir bæklunarlækni.
Erfitt að finna réttarmeinafræðing til verksins
Við fyrirtöku hinn 16. maí lagði ákæruvaldið svo fram viðbótargreinargerð vegna notkunar á símum og afrit af grænlensku sakavottorði ákærða, sem átti eftir að þýða yfir á íslensku.
Þá var dómkvaddur bæklunarlæknir, Ragnar Jónsson, fenginn til að meta Thomas og hvort hann hefði verið fær um að fremja verknaðinn sem honum er gefið að sök að hafa framið. Þá hafði enn ekki fengist réttarmeinafræðingur til að taka málið að sér. Bundnar voru vonir við að sænskur réttarmeinafræðingur kæmi til aðstoðar, en það gekk ekki eftir.
Viku síðar, eða hinn 23. maí, hafði þýski réttarmeinafræðingurinn Urs Oliver Wiesbrock, fengist til að taka málið að sér. Gert var ráð fyrir því að hann yrði búinn að svara spurningum sem fyrir hann voru lagðar, fyrir 27. júní, en það gekk ekki eftir.
Fyrirhugað er að Wiesbrock gefi skýrslu fyrir dómi á þriðjudag og kynni niðurstöður sínar.
Við fyrirtöku í málinu hinn 7. júní krafðist verjandi Thomasar þess að fá afhent farsímagögn fyrir tímabilið 14. janúar, klukkan 06.00, til 15. janúar, klukkan 06.00. Um er að ræða gögn úr farsímamöstrum sem staðsett eru við Suðurstrandarveg, m.a. við Strandarkirkju.
Kröfunni var mótmælt af hálfu ákæruvaldsins, sem sagði hana bersýnilega þarflausa. Dómari í málinu sagði að þar sem gögnin væru varðveitt hjá fjarskiptafyrirtækjum myndi hann boða þau fyrirtæki fyrir dóm þar sem krafan yrði tekin sérstaklega fyrir. Frestaði hann þinghaldi til fimmtudagsins 15. júní, en frestaðist fyrirtakan til 16. júní.
Átti að meta lengd tímas sem lík Birnu var í sjónum
Þá kom fram að meðal þeirra gagna sem lögð hefðu verið fram í málinu af hálfu ákæruvaldsins væri gæðamat tæknideildar á fingraförum. Verjandi Thomasar lagði á sama tíma fram samantekt fjölmiðlaumfjöllunar um málið og um tíu ljósmyndir. Hann féll jafnframt frá kröfu um afhendingu farsímagagna, þangað til frekari gagna hefði verið aflað.
Við síðustu fyrirtöku var lögð fram matsgerð Ragnars Jónssonar bæklunarlæknis sem svara átti tveimur spurningum.
Sjötta spurningin var einnig lögð fyrir þýska réttarmeinafræðinginn Urs Oliver Wiesbrock, en til viðbótar við fyrri fimm spurningar var honum falið að meta hversu lengi líkami Birnu hefði verið í sjó þegar hann fannst.
Fjölmörg vitni verða leidd fyrir dóm á morgun, þar á meðal skipverjar Polar Nanoq og íslenskir lögreglumenn sem komu að rannsókn málsins. Á þriðjudag halda vitnaleiðslur áfram og mun Urs Wiesbrock, þýskur réttarmeinafræðingur og dómkvaddur matsmaður í málinu, kynna niðurstöður sínar, en honum var gert að svara nokkrum spurningum. Þá lýkur skýrslutökum fyrir dómi á föstudag þegar annar réttarmeinafræðingur, geðlæknir, lögreglumaður og vitni gefa skýrslur.
Hjón sluppu með skrekkinn
Benda á Samgöngustofu sem bendir út í heim
„Tíminn er runninn út fyrir Kristján Loftsson“
Þrjú og hálft ár fyrir skotárás í Úlfarsárdal
Myndskeið: Braut rúðurnar og rölti svo í burtu
Innviðir þandir og álagið „gríðarlegt“
Segir óábyrgt að skipta út öllu bankaráðinu
„Það er skiljanlegt að þolinmæði þeirra sé lítil“