Ekkert ákveðið með íbúakosningar
Arnar Þór Ingólfsson
Setja bókamerki
„Þetta eru 20% bæjarbúa, við erum búin að fá það staðfest, þannig er staðan,“ segir Jóhann Friðrik Friðriksson, forseti bæjarstjórnar Reykjanesbæjar, í samtali við mbl.is um þær undirskriftir sem íbúasamtökin Andstæðingar stóriðju í Helguvík skiluðu til bæjaryfirvalda á þriðjudag.
En hvað tekur nú við? Íbúarnir 2.740 sem eru á undirskriftalistanum krefjast þess að íbúakosningar fari fram um rekstur og uppbyggingu kísilvera í Helguvík, en ekki liggur fyrir að hverju verður spurt, hvenær slíkar kosningar geta farið fram eða hvort niðurstöður úr íbúakosningum verði hafðar bindandi fyrir bæjarstjórnina, að sögn Jóhanns Friðriks.
Hann segir að þetta sé orðið alveg afskaplega flókið mál og án fordæma. Í svipaðan streng tekur Þórður Ólafur Þórðarson, stjórnarformaður Stakksbergs, félags í eigu Arion banka sem tók yfir rekstur kísilverksmiðju United Silicon eftir að félagið fór í þrot í byrjun síðasta árs.
„Ég veit eiginlega ekki alveg um hvað menn ætla að kjósa, frekar en bæjarfulltrúarnir sjálfir,“ segir Þórður Ólafur í samtali við mbl.is. „Ég veit ekki hvort það er verið að fara að kjósa um fyrirtækið Stakksberg, hvort verið er að fara að kjósa um kísilverin bæði, Stakksberg og Thorsil, eða hvort að það er verið að fara að tala um uppbyggingu stóriðju á svæðinu í heild,“ bætir hann við og segist bara bíða eftir því að heyra hvað bæjaryfirvöld ætli sér að gera.
Telja bótaskyldu blasa við
Stakksberg lýsti því í bréfi til Skipulagsstofnunar í desember, að mat fyrirtækisins væri að ef svo færi að Reykjanesbær gerði fyrirtækinu ókleift að starfrækja verksmiðjuna í Helguvík með því að koma í veg nauðsynlegar deiliskipulagsbreytingar, væri bærinn að baka sér bótaskyldu.
„Verksmiðjan hefur þegar verið byggð á lóðinni fyrir um 22 milljarða króna. Um er að ræða réttindi sem njóti verndar eignarréttarákvæðis 72. gr. stjórnarskrárinnar og atvinnuréttindi sem njóti verndar 75. gr. stjórnarskrár. Um slík réttindi verði ekki kosið í almennum kosningum að mati Stakksberg[s] ehf.,“ segir meðal annars í bréfinu, sem Stakksberg sendi Skipulagsstofnun.
Þórður Ólafur segir við blaðamann að þær skipulagsbreytingar sem Stakksberg hafi unnið að varðandi lóð sína í Helguvík séu fremur smávægilegar og tvíþættar. Annars vegar snúi þær að því að byggingarreitir á lóðinni verði skilgreindir með sama hætti og á nærliggjandi lóðum á iðnaðarsvæðinu.
Þessi breyting á deiliskipulagi er að sögn Þórðar nauðsynleg, svo Stakksberg geti uppfyllt þá úrbótaáætlun sem samþykkt hefur verið af Umhverfisstofnun og er nauðsynlegt að ráðast í svo að gæði kísilversins geti orðið á pari við „og í raun og veru umfram það besta sem gerist í þessum geira“.
Hins vegar þarf að breyta deiliskipulaginu til þess að leiðrétta mistök sem bærinn sjálfur gerði við útgáfu byggingarleyfa á lóðinni, en í ljós kom að hluti verksmiðjunnar var hærri en skipulag sagði til um að væri leyfilegt, sem nam allt að 13 metrum.
„Engu að síður hafði sveitarfélagið gefið út byggingarleyfi á þessum byggingum og upplýst Skipulagsstofnun um það að þeir teldu að þeir hefðu raunverulega breytt deiliskipulaginu með því að gefa út byggingarleyfi. Sveitarfélagið er búið að viðurkenna mistök í deiliskipulagsvinnunni og það eru mistök sem þeim ber að leiðrétta,“ segir Þórður Ólafur.
Verði ekki rekið „að hætti Magnúsar Garðarssonar“
Bæjarstjórn veitti Stakksbergi heimild til þess að vinna að deiliskipulagsbreytingum fyrir um þremur vikum síðan en Þórður segist ekki vita hvert framhaldið verði. Hann segir þó að ekki sé hægt að horfa fram hjá því að fyrirtækið eigi lóðina og hafi öll leyfi til rekstrar að því gefnu að það sé farið í þær úrbætur sem hafi verið samþykktar af hálfu Umhverfisstofnunar.
„Þeim úrbótum er raunverulega ætlað að miða að því að íbúum þarna á ekki að stafa ami af verksmiðjunni í framtíðinni. Það er þannig fyrirtæki sem við ætlum að reka, það ætlar enginn að reka fyrirtæki að hætti Magnúsar Garðarssonar þarna,“ segir Þórður Ólafur.
Íbúar og bæjarstjórn brennd eftir United Silicon
Hörmungasögu kísilvers United Silicon í Helguvík þekkja flestir, sem á annað borð hafa fylgst með íslenskum fjölmiðlum undanfarin ár. Ítrekaðir brestir voru í starfsemi kísilversins eftir að það var gangsett árið 2016, íbúar í Reykjanesbæ kvörtuðu sáran undan óþægindum vegna mengunar frá verksmiðjunni og ofan á allar brotalamirnar í daglegum rekstri kísilversins hefur fyrrverandi forstjóri fyrirtækisins, Magnús Ólafur Garðarsson, sem Þórður Ólafur vísaði til hér að ofan, verið lögsóttur af þrotabúinu fyrir meint fjársvik. Þar voru hlutirnir sannarlega ekki í lagi.
Málefni kísilmálmverksmiðjunnar voru áberandi er kosið var til bæjarstjórnar síðasta vor og fulltrúar þeirra flokka sem eru við völd í Reykjanesbæ, Framsóknarflokks, Samfylkingar og óháðra og Beinnar leiðar, hafa verið samstíga í andstöðu sinni við uppbyggingu kísilvera í Helguvík.
Ekkert annað hægt að gera með húsin
Á bæjarstjórnarfundi 22. janúar lét meirihlutinn bóka áskorun til bæði Thorsil og Arion banka, eiganda Stakksbergs, um að „falla frá öllum áformum um uppbyggingu og rekstur kísilmálmsverksmiðja í Helguvík og hvetja þá til að taka frekar þátt í annarri atvinnuuppbyggingu í sátt við fólkið í sveitarfélaginu og umhverfið.“
Blaðamaður spurði Þórð Ólaf að því, hvort þær byggingar, sem áður hýstu kísilver United Silicon í Helguvík, gæti mögulega verið hægt að nýta í eitthvað annað. Svarið var nei.
„Þetta er nú með sértækari byggingum og mannvirkjum sem hægt er að hugsa sér. Þetta er ekki áskorun um annað en að slá striki yfir þessa hartnær 20 milljarða sem varið hefur í þetta verkefni og treysta svo stjórnmálamönnum þarna suður frá til þess að taka fagnandi á móti næstu milljörðum í næstu fjárfestingu, sko. Þetta var nú léttara í vasa en maður kannski hefði óskað,“ segir Þórður Ólafur um þessa áskorun bæjarstjórnar.
Sveitarfélagið í sérstakri stöðu
Jóhann Friðrik segir að þetta sé réttmætur punktur hjá Þórði, vissulega sé fjárfestingin í verksmiðjunni gríðarleg.
„En að sama skapi hefur þetta verið alveg ofboðslegt tap og vesen fyrir sveitarfélagið, svo það er margt í þessu. Sveitarfélagið situr uppi í alveg ofsalega sérstakri stöðu, með verksmiðju sem að fúnkeraði aldrei.
En það er alveg rétt, þetta er ekki eins og þetta sé bara eitthvað grindverk sem menn myndu vera að taka ákvörðun um. Auðvitað eru þetta miklar upphæðir sem er búið að setja í þetta og við gerum okkur alveg grein fyrir því, en við verðum líka að taka mið af breyttum aðstæðum. Það var þarna verksmiðja í gangi sem að ekki virtist vera hægt að reka með sóma, það er mergurinn málsins, ef að svo hefði aldrei verið þá væri hún væntanlega bara enn þá í gangi,“ segir Jóhann.
Hann segir það jafnframt liggja fyrir að verið sé að gera deiliskipulagsbreytingar, þar sem starfsemin sem Stakksberg fyrirhugi, til þess að uppfylla skilyrði Umhverfisstofnunar og reka kísilver í Helguvík, rúmist ekki innan gildandi deiliskipulags.
Eru íbúar undirseldir hverju sem er?
Jóhann leggur áherslu á að málið sé gríðarlega flókið og sé jafnvel farið að snúast um það hvar lýðræðið standi.
„Erum við undirseld hverju sem er, ef að það eru bara samningar í gildi þó svo að allt hafi farið í skrúfuna? Það er alveg „valid“ spurning, ekki bara gagnvart þessu máli heldur bara almennt,“ segir Jóhann Friðrik, en niðurstaða í þessu máli er hvergi nærri.
Bærinn mun ekkert aðhafast fyrr en Stakksberg verður búið að skila inn deiliskipulagstillögu til afgreiðslu. Áfram verði unnið að þessum málum eins faglega og hægt er, að sögn Jóhanns.
„Okkar samskipti við þessa aðila hafa öll verið á þeim nótum að menn bara sýna virðingu í samskiptum. Það eru allir að gæta einhverra hagsmuna og það er bara eðlilegt. Það kemur mér ekkert á óvart að þeir vilji fara af stað með þessa verksmiðju, annars væru þeir ekki að gæta hagsmuna eigenda,“ segir Jóhann Friðrik.
Skemmtiferðaskip hætt komið nærri Viðey
Vélsleðaslys: Þyrlan kölluð út á mesta forgangi
„Okkur miðar í rétta átt“
Eyjafjarðarbraut lokað vegna alvarlegs umferðarslyss
„Það þarf að vinna mikinn fjölda upp“
„Skýr skilaboð til Seðlabankans“
Handteknir eftir myndatöku í Vesturbæjarlaug
Handtekin eftir að tvö börn fundust látin