Efnahagshrunið hafði áhrif á hjartaheilsu Íslendinga. Áhrifa er að gæta bæði hjá körlum og konum, en meiri hjá körlum. Áhrifin voru bæði til skemmri tíma og til lengri tíma eða allt að tveimur árum eftir hrun.
Þetta er á meðal helstu niðurstaðna doktorsritgerðar Kristínar Helgu Birgisdóttur sem ber heitið, Hagsveiflur og heilsa: Áhrif íslenska efnahagshrunsins 2008 á heilsu, og er skrifuð við Hagfræðideild á Félagsvísindasviði Háskóla Íslands.
Niðurstaðan byggir á einstaklingsgögnum um alla fullorðna Íslendinga á árunum 2000-2014 eða um 350 þúsund manns talsins og eru blóðþurrðarhjartasjúkdómar, þ.á.m. hjartaáföll, rannsakaðir.
Í heild voru að meðaltali 13-16 auka árleg tilfelli af blóðþurrðarhjartsjúkdómum á næstu tveimur árum eftir hrunið. Þetta hafði mest áhrif á elstu einstaklinga samfélagsins eða þá sem voru eldri en 70 ára.
„Lærdómurinn er sá að það þarf að huga vel að þeim sem eru læknisfræðilega viðkvæmastir fyrir, t.d. eldri einstaklinga, og taka vel á móti þeim þegar áföll ríða yfir,“ segir Kristín.
Hún bendir á að í stóra samhenginu hafði efnahagshrunið ekki stór áhrif á hjartaheilsu. „Það má velta því fyrir sér hvort kerfið hafi náð að taka vel á móti þeim sem lentu í einhverju áfalli,“ segir Kristín. Í því samhengi bendir hún á að eftir hrunið hafi Háskólinn tekið á móti stórum hópi fólks og vinnumarkaðsaðgerðir hafi mögulega dregið úr sjokkinu. Kannski hafi ekki verið hugað eins að elsta hóp samfélagsins á þeim tíma.
„Það er nauðsynlegt að viðhalda og efla heilbrigðis- og velferðarkerfið. Það þarf að taka á móti þeim hópi sem er viðkvæmur og lendir í áföllum. Vonandi er pólitískur vilji að hjálpa þeim sem til þurfa,“ segir hún.
Í uppsveiflu versnar hjartaheilsa
„Þessi efnahagskreppa er öðruvísi en venjulegar hagsveiflur er snertir hjartaheilsu. Í venjulegum hagsveiflum er þetta akkúrat öfugt. Í uppsveiflu versnar hjartaheilsa,” segir Kristín og bætir við: „Í venjulegri hagsveiflu eru breytingarnar hægari og allir hreyfa sig í takt og hafa tíma til að bregðast við aðstæðum. Þegar óvæntur skellur kemur þá getur verið að viðbrögðin séu önnur.”
Áhrif efnahagshrunsins hafði ekki merkjanleg áhrif á almenna heilsu, samkvæmt niðurstöðum Kristínar. Í þeim þætti var skoðuð dánartíðni allra helstu sjúkdóma t.d. krabbameins, hjarta- og öndunarfærasjúkdóma, ytri ástæða s.s slysa. „Ég fann ekki merkjanlegt samband milli efnahagssveiflna og almennrar lýðheilsu á því tímabili sem var rannsakað.“
Ekkert fyrirfram gefið í slíkum rannsóknum
„Bæði og. Það er ekkert fyrirfram gefið að maður finni þetta samband. Margar rannsóknir hafa sýnt að heilsa batnar í kreppu því fólk hegðar sér öðruvísi. Kannski minna stress út af vinnu þó stressið aukist ef fólk missir tekjur. Neysla á vörum breytist, bæði hollum og óhollum. Það er því ekkert fyrirfram gefið í hvaða átt þessi áhrif fara,“ segir hún spurð hvort niðurstaðan hafi komið á óvart.
Sambandið á milli hagsveiflna og heilsu er áhugavert og áhugi á Kristínar á því rannsóknarefni skýrist að hluta til af hennar eigin reynslu, þar sem hún missti sjálf vinnuna í banka í hruninu. „Ég sá hvað þetta hafði mikil áhrif á fólk og grunaði að þetta hefði áhrif á heilsu á einhvern hátt. Mér fannst þetta áhugavert rannsóknarefni,“ segir hún.
Kristín starfar hjá Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins við gagnagreiningu.