„Gullöld fyrir íslenskt tónlistarlíf“
Setja bókamerki
„Mér finnst ótrúlega gaman að hafa lifað með þessu verki í tíu ár og leyft því að spegla mig sem bæði flytjanda og tónskáld. Tveimur til þremur árum eftir að við gerðum þennan konsert fyrst fannst mér ég kominn mjög langt frá honum og skildi varla hvernig ég gat skrifað þetta verk. Núna finnst mér ég aftur vera kominn nær honum og finnst gaman að nálgast verkið sem flytjandi,“ segir tónskáldið Daníel Bjarnason um Processions, píanókonsert nr. 2, sem hann samdi fyrir Víking Heiðar Ólafsson og frumfluttur var með Sinfóníuhljómsveit Íslands (SÍ) undir stjórn Daníels á Myrkum músíkdögum í Háskólabíói 2009. Nú tíu árum seinna flytja þeir verkið á tónleikum SÍ í Eldborg Hörpu í kvöld og annað kvöld kl. 19.30. Að vanda hefst tónleikakynning í Hörpuhorni í kvöld kl. 18 í umsjón Árna Heimis Ingólfssonar. Tónleikum kvöldsins verður útvarpað í beinni útsendingu á Rás 1 og tónleikar föstudagsins verða teknir upp í mynd og streymt beint á vef hljómsveitarinnar, sinfonia.is.
Tónleikaferð vítamínsprauta
Tónleikarnir eru hluti af upphitun fyrir tónleikaferð SÍ til Þýskalands og Austurríkis dagana 12.-17. nóvember þar sem hljómsveitin kemur fram í Herkulessaal í München, Großes Festspielhaus í Salzburg og Konzerthaus í Berlín, þar sem Víkingur er staðarlistamaður um þessar mundir. Á efnisskrá tónleika vikunnar eru auk Processions valdir þættir úr Pétri Gaut eftir Edvard Grieg, hornkonsert nr. 3 eftir W.A. Mozart þar sem króatíski hornleikarinn Radovan Vlatkovic leikur einleik og sinfónía nr. 5 eftir Jean Sibelius. Á efnisskrá tónleikaferðarinnar eru auk þessara verka einnig Aeriality eftir Önnu Þorvaldsdóttur og sinfónía nr. 4 eftir Pjotr Tsjajkovskíj.
„Þetta er fyrsta tónleikaferð okkar beggja með Sinfóníuhljómsveitinni þannig að þetta verður mjög gaman,“ segir Víkingur og tekur fram að það sé gríðarlega mikilvægt fyrir SÍ að fá tækifæri til að spila erlendis. „Í mörg ár eftir hrun var þetta ekki hægt þar sem enginn peningur var til. Svona tónleikaferð er algjör vítamínsprauta og skiptir máli fyrir sjálfstraustið og gæðastuðulinn fyrir utan ótalmörg óbeint jákvæð áhrif. Um þessar mundir er gullöld fyrir íslenskt tónlistarlíf. Það hefur aldrei verið svona mikil stemning í heiminum fyrir íslenskri tónlist og flytjendum og það væri óðs manns æði að nýta þennan tíma ekki vel. Ég vona að Sinfóníuhljómsveitin fái stuðning til að fara í fleiri tónleikaferðir,“ segir Víkingur og tekur fram að það sé ekki gefið að allir skilji mikilvægi þess að SÍ fái tækifæri til tónleikahalds erlendis. „Það væri sambærilegt við það að íslenskar bókmenntir væru ekki gefnar út á erlendum tungumálum. Slíkt væri fáránlegt,“ segir Víkingur sem hlakkar til tónleikaferðarinnar þar sem tækifæri gefst til að spila íslenskt verk fyrir þúsundir áheyrenda á meginlandinu.
Verkið haldið tryggð við mig
Inntur eftir því hvernig efnisskrá tónleikaferðarinnar sé að öðru leyti samansett segir Daníel norrænt þema í bland við klassík. „Það verður mjög gaman að fara með Mozart til Salzburgar. Sinfóníurnar eftir Tsjajkovskíj og Sibelius eru báðar glæsileg verk sem er skemmtilegt fyrir hljómsveitina að flytja og hún tengir sterkt við. Maður vill auðvitað flytja verk sem hljómsveitinni líður vel með og finnst hún hafa eitthvað að segja með,“ segir Daníel.
Spurðir nánar út í píanókonsertinn Processions bendir Víkingur á að þeir Daníel hafi flutt verkið bæði saman, t.d. í Belfast á N-Írlandi 2010 á tónleikum sem voru teknir upp fyrir BBC, og Víkingur með öðrum hljómsveitarstjórum í gegnum tíðina. „Á síðustu árum hef ég spilað verkið ansi víða, meðal annars með Þýsku útvarpshljómsveitinni í Leipzig, Sænsku útvarpshljómsveitinni í Stokkhólmi og með Brussel-fílharmóníunni fyrir aðeins tíu dögum,“ segir Víkingur.
„Síðustu tvö árin hefur verkið ratað víða, sem er aðallega Víkingi að þakka, sem verið hefur á miklu flugi á sínum ferli. Hann hefur haldið tryggð við þetta verk,“ segir Daníel. „Nei, verkið hefur haldið tryggð við mig,“ segir Víkingur og bætir við: „Það er alls ekki bara mér að þakka að þetta verk er flutt. Þetta verk er afar gott og Daníel er mjög þekkt tónskáld þannig að þetta helst allt í hendur. Á sama tíma hefur verið mikil stemning í heiminum fyrir nýjum konsertum og þessi konsert er þannig að hann virkar. Alltaf þegar ég er búinn að spila hann ríkir hrikalega skemmtileg stemning,“ segir Víkingur og tekur fram að fyrir sig sem píanista sé sérlega skemmtilegt hversu þrívítt verkið er.
Kann í dag að meta eigið þor
„Lykillinn að því að skrifa fyrir píanó er að búa til vídd inni í hljómnum. Þetta er allt fjölradda og margt í ætt við hvernig stóru píanóskrifin eru í rússneskum einleikskonsertum. En það er auðvitað miklu meira í því en það. Ástæða þess að ég spila þetta verk er að mér finnst ég frjáls í því. Það eru margar leiðir færar, sem er einkenni góðrar tónlistar, og því þarf ég ekki að endurtaka mig á milli flutninga. Ég finn alltaf eitthvað nýtt þegar ég kem aftur að verkinu. Víddin er forsenda þess að tónlist lifi. Þess vegna finnst mér ekkert gaman að spila verk eftir Steve Reich þótt þau séu glæsileg og skemmtileg áheyrnar því maður verður svolítið eins og vélmenni þegar maður spilar þau. Tónlist Daníels er flytjendavæn og maður finnur að hún er skrifuð af flytjanda,“ segir Víkingur og rifjar upp fyrstu kynni þeirra Daníels.
„Ég man þegar ég hitti þig fyrst þegar við vorum á unglingsaldri. Þá varstu að læra á píanó hjá mömmu og komst heim til okkar og skrifaðir sönglag á nótnaforrit sem pabbi var með í eldgamalli PC-tölvu. Ég man enn eftir ákveðnum hljómagangi í þessu sönglagi, sem heyra má að hluta í konsertinum. Þetta er svona frum-Daníel. Ég held að þú hafir í þessum konsert farið inn í þitt eigið DNA,“ segir Víkingur og bætir við: „Mér fannst þessi konsert alltaf vera ofboðslega gott verk en mér fannst þú ekki kunna að meta hann alveg strax,“ segir Víkingur. „Í dag kann ég að meta þorið hjá sjálfum mér í verkinu. Að vera einlæglega að taka inn það sem ég elska af áhrifum og gera að mínu eigin og þora að vera expressífur, rómantískur og stór í hugsun og ekki hræddur eins og tónsmíðanemar geta verið hræddir við að vera ekki þóknanlegir einhverju dogma eða tilfallandi tísku. Það tók mig smátíma að gangast við þessu,“ segir Daníel.
Expressífir í tónmáli sínu
„Það var auðvitað allt undir þegar konsertinn var frumfluttur á sínum tíma og það finnst í verkinu,“ segir Víkingur. „Þetta var skrítinn tími. Ég ákvað að fara ekki í framhaldsnám í tónsmíðum heldur hljómsveitarstjórn. Ég skrifaði verkið þegar ég var nýbúinn með hljómsveitarstjórnunarnámið og var í nokkrum felum sem tónskáld. Kennari minn í hljómsveitarstjórn vildi ekkert vita af því að ég væri að semja músík. Ég var á miklum krossgötum og eyddi talsverðum tíma í New York. Svo kom hrunið og ég fylgdist með búsáhaldabyltingunni úr fjarlægð en neyddist til að koma heim af fjárhagsástæðum. Það voru því allar taugar þandar og mér fannst þetta verk skipta máli. Ég hugsaði mjög mikil til áhorfenda á Íslandi sem myndu koma að hlusta á verkið,“ segir Daníel sem debúteraði sem hljómsveitarstjóri hérlendis með því að stjórna frumflutningnum í Háskólabíói í febrúar 2009.
„Verkið byrjar í miðjum klíðum, enda heitir fyrsti kaflinn In Medias Res. Það er eins og að opna dyr og sjá að baki þeim að allt sé að springa. Formið á konsertinum er mjög skemmtilegt þar sem fyrstu tveir kaflarnir eru mun stærri og lengri en þriðji kaflinn. Þeir eru á sama tíma mjög expressífir í tónmáli sínu. Þriðji kaflinn er miklu styttri, sennilega í kringum fjórar mínútur, og ískaldur en fyrri kaflarnir tveir eru funheitir. Í þriðja kaflanum leynist einhver hryllingur með gegnumgangandi fastan takt sem skapar einhvern óhugnað. Áhrifin eru þeim mun meiri eftir blæðandi rómantík fyrri kaflanna. Maður er nánast sleginn utan undir, vakinn með blautri tusku með framtíðarmúsík. Það er einstaklega skemmtilegt að finna tímana mætast í verkinu og í þessum ótrúlegu hvörfum frá öðrum yfir í þriðja kafla, sem nefnist Red-handed,“ segir Víkingur og tekur fram að þótt tímarnir séu breyttir sé verkið enn jafnmikið á tánum.
Fleiri ættu að spila verkið
„Þegar við frumfluttum verkið vorum við í Háskólabíói en erum núna í Hörpu. Þá spilaði ég á 40 ára gamlan hryllingsflygil sem kominn var langt yfir síðasta söludag,“ segir Víkingur og rifjar upp að upptaka verksins hafi verið gerð með þeim sama flygli. „Mig langar því til að taka verkið upp aftur. Reynslan okkar skapar allt aðra vídd í verkinu í dag. Hljómræna og tónlistarlega upplifunin verður miklu sterkari hér í Hörpu og gaman að heyra verkið í almennilegu rými, því orkestrasjónin er mjög afgerandi og uppfull af óvenjulegum blæbrigðum. Mér fannst mjög gaman þegar ég spilaði þetta nýverið með útvarpshljómsveitinni í Leipzig að menn voru svo hrifnir af því hvernig þú skrifaðir fyrir hljómsveitina. Þau blæbrigði skiluðu sér ekki í Háskólabíói en munu skila sér hér í Hörpu,“ segir Víkingur og tekur fram að þótt hann hafi spilað verkið í tíu ár þurfi hann alltaf að vera á tánum. „Maður þarf að æfa verkið meira en maður heldur og vera hræddari við það en manni líður,“ segir Víkingur. „Öll verk sem lifa og eru síung bjóða upp á nýjar áskoranir á nýjum tímum og því þarf að nálgast þau með það í huga,“ segir Daníel, sem enn hefur ekki stjórnað verkinu með öðrum píanóleikara en Víkingi.
„Þú ættir í raun að finna þér aðra píanóleikara líka. Verkið er orðið það vinsælt og ég kemst ekki alltaf í að spila það. Auk þess er mikilvægt fyrir verk að fleiri spili það, enda er það mjög opið til túlkunar sem væri gaman að heyra,“ segir Víkingur og tekur fram að sér finnist einnig að íslenskir íslenskir píanónemendur ættu að æfa verkið.
Gustavo Dudamel stjórnar frumflutningi næsta konserts
„Í maí 2021 mun ég frumflytja þriðja píanókonsert Daníels með Fílharmóníusveit Los Angeles undir stjórn Gustavos Dudamels, en verkið var pantað af nokkrum hljómsveitum í sameiningu,“ segir Víkingur og Daníel rifjar upp að áður en hann skrifaði Processions, sem er píanókonsert nr. 2, hafi hann skrifað konsert nr. 1 sem var útskriftarverkefni hans úr Tónlistarskólanum í Reykjavík sem Birna Helgadóttir frumflutti. „Við munum taka þriðja konsertinn upp úti í Los Angeles og þá væri auðvitað tilvalið að taka annan konsertinn upp í leiðinni,“ segir Víkingur og bendir á að hann muni með Fílharmóníusveit Los Angeles undir stjórn Dudamels einnig flytja verkið í Barbican í London vorið 2021. „Það er alltaf gott þegar ný verk fá tækifæri til að hljóma í stórum borgum,“ segir Víkingur og tekur fram að hann muni leika konsertinn víðar á því ári þótt enn sé of snemmt að ljóstra upp hvar það verði þar sem samningar séu á lokametrunum.
Spurður hvenær þriðji píanókonsertinn verði tilbúinn svarar Daníel kíminn: „Fyrir tónleikana.“ „Síðasta verk kláraði hann aðeins þremur vikum fyrir frumflutninginn og ég fyrirgef honum það seint. Sem betur fer var ég ekki jafnmikið bókaður þá og nú því annars hefði ég aflýst,“ segir Víkingur í gamansömum tón og bætir síðan við: „Þú kemst því ekki upp með þetta aftur!“
Æskuvinur Íslendings myrtur í Noregi
Skar höfuðleðrið af íslenskri konu
Vona að Orkustofnun veiti ekki virkjunarleyfi
„Skýr skilaboð til Seðlabankans“
„Það þarf að vinna mikinn fjölda upp“
„Okkur miðar í rétta átt“