Innlent | mbl | 1.4.2020 | 11:53

Mesta virkni frá upphafi stafrænna mælinga

Landris á Reykjanesi nálægt Þorbirni við Grindavík. mbl.is/Kristinn Magnússon

Tveir jarðskjálftar urðu snemma í morgun, klukkan 05:09 og 05:43, báðir 3 að stærð, rúma 4 km NNA af Grindavík. Frá upphafi árs hafa rúmlega 6.000 skjálftar á Reykjanesskaganum verið yfirfarnir. Þetta er mesta jarðskjálftavirkni sem mælst hefur á Reykjanesskaga frá upphafi stafrænna mælinga árið 1991.

Nokkur skjálftavirkni hefur verið á svæðinu síðustu vikur í tengslum við landris á svæðinu, samkvæmt upplýsingum frá jarðvársviði Veðurstofu Íslands. Óvissustig vegna landriss er enn í gildi hjá almannavarnadeild ríkislögreglustjóra.

Tæplega 1200 jarðskjálftar voru staðsettir með SIL mælakerfi Veðurstofu Íslands í vikunni sem leið, færri en vikuna á undan þegar tæplega 1500 jarðskjálftar voru staðsettir.

Enn er mikil virkni á Reykjanesskaga eftir að jarðskjálftahrina hófst þar þann 12. mars, en virkni hefur verið viðvarandi þar á árinu. Tæplega 800 jarðskjálftar mældust þar í vikunni, þar af einn 3,3 að stærð 25. mars sem fannst á Reykjanesi og á höfuðborgarsvæðinu, en þrír jarðskjálftar sem voru undir þremur að stærð fundust að auki í Grindavík.

Stærstu skjálftar vikunnar voru tveir, báðir 3,5 að stærð í hrinu á Reykjaneshrygg rétt norðan við Eldey sem hófst 28. mars. Þrír aðrir skjálftar yfir 3 að stærð mældust í hrinunni. Hrina hófst í Öxarfirði um 8 km suðvestur af Kópaskeri 27. mars. Stærsti skjálfti hrinunnar var 3,1 að stærð og fannst hann á Kópaskeri. Alls mældust sjö skjálftar yfir þremur að stærð í vikunni. Einn smáskjálfti mældist í Heklu.

Landrisið 7-8 sm

Vísindaráð almannavarna hittist á fjarfundi fimmtudaginn 26. mars og fóru yfir stöðu mála vegna landriss og jarðskjálftavirkni á Reykjanesskaganum. Fundinn sátu vísindamenn frá Veðurstofu Íslands, Jarðvísindastofnun Háskólans og ÍSOR, ásamt fulltrúum frá almannavarnadeild ríkislögreglustjóra, HS-Orku, Isavia-ANS, Umhverfisstofnun og lögreglunni á Suðurnesjum.

Landris mælist á nýjan leik með miðju vestan við Þorbjörn. Landris mældist frá 22. janúar 2020 fram í byrjun febrúar og hóf svo að rísa á nýjan leik í fyrri hluta mars. Í fyrstu rishrinu var rishraðinn 3-4 mm á dag og reis land um allt að 6 sm. Í rishrinunni sem nú er í gangi rís landið um helmingi hægar (eða minna). Samtals hefur land risið um 7-8 sm frá því í lok janúar. Vísindaráð telur ennþá að líklegasta útskýringin á landrisinu sé kvikuinnskot og er kvikan að „smyrjast“ lárétt inn á milli jarðlaga og mynda þar þunna syllu á 3-4 km dýpi. Kvikuinnskotið framkallar svo umtalsverða jarðskjálftavirkni á svæðinu norðan við Grindavík.

Grindvíkingar hafa ekki farið varhluta af jarðskjálftavirkninni undanfarið. Þann 19. mars mældist grunn skjálftahrina í nágrenni við niðurdælingarholu í Svartsengi, einungis 3 km frá útjaðri bæjarins. Líkan af kvikuinnskotinu sem veldur landrisinu sýnir að sprungur opnast í efstu 1-2 km, vegna spennu sem hefur myndast í allar áttir yfir rismiðju. Þessi spennubreyting í jarðskorpunni geri það að verkum að niðurdæling jarðhitavökva sem olli ekki teljandi skjálftavirkni áður er líklegri til að gera það nú. Verklag niðurdælingar verður því endurskoðað í samstarfi við HS Orku og hvernig fylgjast má með áhrifum niðurdælingar á skjálftavirkni.

Allt frá Eldey að Krýsuvík

Laugardaginn 28. mars mældist hrina við Eldey og má því segja að virknin mælist allt frá Eldey að Krýsuvík. Töluverð óvissa ríkir enn um hvað veldur svo útbreiddri skjálftavirkni. En líklegt verður að teljast að eitthvað undirliggjandi ferli valdi því að svo stórt svæði verði allt virkt á svo stuttu tímabili. En eftir Reykjanesskaganum og Reykjaneshrygg liggja flekaskil og ganga eldstöðvakerfin, Eldey, Reykjanes, Svartsengi og Krýsuvík þvert á þessi skil. Í ljósi þessarar virkni telur vísindaráð nauðsynlegt að mæla og rannsaka núverandi virkni á Reykjanesskaganum heildstætt og bera hana saman við eldri atburði á svæðinu svo varpa megi frekara ljósi á ástæður og þróun atburðarásarinnar nú, segir í stöðuyfirliti vísindaráðs.