Innlent | Morgunblaðið | 1.4.2020 | 20:52

Táknmálstúlkar fyrir augum landsmanna

Árný Guðmundsdóttir túlkar á táknmáli á upplýsingafundi. Ljósmynd/Lögreglan

Táknmálstúlkar hafa verið fyrir augum áhorfenda Sjónvarpsins daglega síðan byrjað var að túlka beinar útsendingar Sjónvarps frá upplýsingafundum Almannavarna ríkisins, Sóttvarnalæknis og Landlæknis vegna kórónuveirunnar. „Þetta er skrýtið því yfirleitt erum við frekar nafnlausar og lítið áberandi,“ segir Árný Guðmundsdóttir.

Um næstu áramót verða 30 ár frá því Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra tók til starfa, en hún heldur úti túlkaþjónustunni fyrir Almannavarnir og hafa nokkrir túlkar skipst á að sinna upplýsingafundunum ásamt öðrum verkefnum. Þau hafa helst verið túlkun í framhalds- og háskólum og túlkun í sambandi við félagsleg verkefni á fundum og námskeiðum og ekki síst í heilbrigðiskerfinu.

Árný var í fyrsta túlkahópnum sem útskrifaðist með BA-próf í faginu frá Háskóla Íslands fyrir 23 árum. Til þessa hafa 50 manns útskrifast sem táknmálstúlkar frá HÍ, þar af einn karl sem starfar ekki lengur sem túlkur. „Ég hnaut um þetta þegar boðið var upp á námið í fyrsta skipti í Háskólanum og mér fannst það hljóma svo ótrúlega spennandi, að mér fannst ómögulegt annað en að prófa,“ segir hún og bætir við að starfið hafi algerlega staðið undir væntingum.

Mikilvægt starf

Byrjað var að túlka beint í Sjónvarpinu frá umræðufundum fyrir kosningar 1999. Árný segir að miklar breytingarnar hafi orðið þegar farið var að leggja fram fjármagn árlega til túlkunar í því sem nefnt sé samfélagstúlkun, þ.e. túlkun sem fellur ekki undir ákveðin ráðuneyti eða stofnanir heldur túlkun sem gerir fólki kleift að taka þátt í samfélaginu, til dæmis að mæta á foreldrafundi og í fermingarveislur. Tæknibreytingar hafi gert táknmálstalandi fólki mögulegt að hringja í gegnum myndsímaforrit og túlkar geti túlkað í gegnum slík forrit án þess að vera á sama stað.

Allt sem fram fer á upplýsingafundunum í Skógarhlíð er túlkað samstundis. Árný leggur áherslu á að það sé ætíð venjan hjá táknmálstúlkum. „Stundum er hraðinn mikill, miklar upplýsingar á stuttum tíma, en þetta er eins og önnur verkefni, ákveðin áskorun að takast á við.“

Táknmálstúlkuninni hefur verið vel tekið hjá þeim sem nýta sér hana. „Við höfum fundið fyrir afskaplega mikilli ánægju. Fólk er mjög þakklátt fyrir að geta fylgst með öllum þessum upplýsingum og verið þannig þátttakendur í umræðunni.“

Táknmálsfréttir byrjuðu í Sjónvarpinu haustið 1980 og sjá táknmálstalandi fréttamenn um þær. Fyrsti kvöldfréttatíminn, sem hefst klukkan 19, var túlkaður af táknmálstúlkum SHH 28. febrúar síðastliðinn, en táknmálstúlkar hafa áður túlkað aukafréttatíma vegna ýmissa aðstæðna eins og til dæmis snjóflóða. Almannavarnafundirnir hafa verið túlkaðir nánast frá byrjun. Árný segir að þessar útsendingar geri fjölskyldum kleift að horfa saman. „Þótt kannski sé aðeins einn táknmálstalandi í fjölskyldunni geta allir setið saman og horft á beinar útsendingar, fengið sömu upplýsingar á sama tíma.“

Starfið vegna upplýsingafundanna er þess eðlis að allir vona að ekki verði þörf fyrir það mjög lengi. „Það verður gott fyrir alla þegar þetta verður búið,“ segir Árný.