Mörg sóknarfæri í landbúnaði

Gunnar Þorgeirsson, formaður Bændasamtaka Íslands, og fjölskylda hans rækta krydd, …
Gunnar Þorgeirsson, formaður Bændasamtaka Íslands, og fjölskylda hans rækta krydd, blóm og fleira í garðyrkjustöðinni Ártanga íGrímsnesi. Hann er í fullu starfi í félagsmálum og stjórnar Sigurdís Edda Jóhannesdóttir, kona hans, daglegum rekstri fyrirtækisins. mbl.is/Kristinn Magnússon

Gunnar Þorgeirsson, formaður Bændasamtaka Íslands, sér sóknarfæri víða í landbúnaði. Nefnir akuryrkju, framleiðslu nautakjöts og starf nýstofnaðs Matvælasjóðs. Þá eigi sauðfjárræktin tækifæri í aukinni sölu ef hægt væri að bjóða ferskt kjöt í lengri tíma og laga framboð kjöts að þörfum neytenda í nútímasamfélagi.

Hann vekur athygli á því að tölum um útflutning ESB á kjöti ber ekki saman við innflutningstölur hér og veltir því fyrir sér hvort meira sé flutt inn en heimilt er. Hann finnur að því að stjórnsýslan skuli ekki hafa betra eftirlit með nýtingu tollkvóta samkvæmt milliríkjasamningum og krefst þess að þetta misræmi verði skýrt.

Staðan í landbúnaði er ágæt, að mati Gunnars. Faraldur kórónuveiru hafi ekki haft afgerandi áhrif. Ekki varð samdráttur í sölu á kjöti, í heildina, þótt sala á dýrustu steikunum hafi minnkað. Örlítill samdráttur hefur orðið í sölu á mjólk og rjóma. „Allir Íslendingar hafa verið heima og það vegið upp á móti samdrætti í komum erlendra ferðamanna. Hins vegar hefur neyslumynstrið breyst, minna er selt af lúxussteikum og rjóma en meira af almennum búvörum í verslunum,“ segir Gunnar.

Krefjast skýringa á misræmi

Bændasamtökin eiga nú í viðræðum við ríkisvaldið um endurskoðun á rammasamningi um almenn starfsskilyrði í landbúnaði. Hann kemur í framhaldi af endurskoðun samninga um sauðfjárrækt, nautgriparækt og garðyrkju. „Ekki var vilji fyrir því hjá ríkisvaldinu að setja aukna fjármuni í neina af þessum samningum. Þegar svo kórónuveirufaraldurinn hófst voru allt í einu boðnar 200 milljónir aukalega í garðyrkjuna, út samningstímann. Það er í sjálfu sér mjög jákvætt,“ segir Gunnar. Þeim fjármunum verður aðallega varið í niðurgreiðslu á flutningskostnaði rafmagns og stuðning við útiræktun grænmetis.

Hann segir að hægt væri að gera landið sjálfbærara með korn til fóðurs og manneldis með því að auka kornrækt. Í viðræðum um rammasamning hafi komið fram að ekki væri vilji hjá ríkisvaldinu til að auka stuðning við akuryrkjuna. Nefnir Gunnar einnig í þessu sambandi að Danir séu að vinna prótein úr grænu hráefni. Telur hann að gríðarleg tækifæri geti verið hér á landi til að gera prótein úr grasi eða öðrum gróðri og jafnvel lúpínu. Nóg sé af landi hér.

mbl.is/Kristinn Magnússon

„Stór hluti af starfsskilyrðum landbúnaðarins felst í tollvernd, tollum og heimildum til innflutnings á búvörum. Staðan er hins vegar sú að miklu munar á tölum um útflutning á búvörum frá ESB til Íslands og innflutningstölum Hagstofunnar. Tölurnar frá ESB eru hærri. Á síðasta fundi samninganefndanna sagðist ég ekki ætla að ræða málin frekar fyrr en fundið hefði verið út úr þessu misræmi,“ segir Gunnar. Segist hann hafa orð fjármálaráðherra fyrir því að það verði gert.

Hann segir að skýrt sé í milliríkjasamningum hvað megi flytja til landsins á lægri tollum eða án tolla. „Hver á að fylgjast með þessum kvótum og hvað flutt er inn samkvæmt þeim? Eða mega menn flytja inn það sem þeim sýnist? Ef það er raunin þurfum við enga milliríkjasamninga. Við hjá Bændasamtökunum höfum ekki aðgang að þessum upplýsingum.

Ég tel að ef við fengjum frið til að starfa á grundvelli gildandi samninga gæti atvinnugreinin plumað sig ágætlega.“

Gunnar bætir því við að aðalrökin fyrir samningum um aukinn innflutning hafi verið fjölgun ferðamanna frá Evrópu. Nú séu fáir ferðamenn á landinu og allur innflutningurinn í samkeppni við innlenda framleiðslu. Hann bíti í því við útboð á tollkvótum í miðjum kórónuveirufaraldrinum hafi tollarnir lækkað og því sé innflutt kjöt nú með lágum tollum. Komi það sérstaklega illa við innlenda nautakjötsframleiðslu sem verið sé að reyna að byggja upp með fjárfestingu í nýjum holdanautastofni.

Stefnan mikilvæg

Kristján Þór Júlíusson landbúnaðarráðherra kynnti á búnaðarþingi í byrjun mars áform um gerð landbúnaðarstefnu. Það átti að gerast strax. Síðan hefur lítið frést af því máli, þar til í vikunni að kynnt var verkefnastjórn undir forystu Björns Bjarnasonar, fyrrverandi þingmanns og ráðherra.

Gunnar segir að innandyra hjá Bændasamtökunum sé hafin vinna við undirbúning landbúnaðarstefnu. Kallað hafi verið eftir áherslum hjá búgreinafélögunum. Bindur hann vonir við að vel takist til um mótun landbúnaðarstefnu fyrir Ísland. Það hafi áhrif á næstu endurskoðun búvörusamninga árið 2023, og verði væntanlega leiðandi við gerð nýrra samninga þremur árum síðar.

Sóknarfæri í fersku kjöti

Miklar neyslubreytingar hafa orðið á síðustu árum og áratugum. Gunnar nefnir í því sambandi að sífellt fleiri vilji nýtt kjöt en ekki frosið og aukin eftirspurn sé eftir tilbúnum réttum. Stundum vanti upp á að bændur séu upplýstir um þarfir markaðarins og neytenda. Þar á milli séu vitaskuld millistykki í afurðastöðvum og verslunum. Flestar afurðastöðvarnar séu í eigu bænda og ættu því að hafa góða möguleika á að koma upplýsingunum til skila.

Sauðfjárbændur hafa lent í hremmingum vegna verðfalls á kindakjöti fyrir fáeinum árum og þótt verðið hafi þokast upp á við er það langt frá því að skila þeim fyrri tekjum. Gunnar segir að vegna fækkunar fjár í landinu sé að komast á jafnvægi milli framboðs og eftirspurnar, framleiðslan sé hæfileg fyrir íslenska markaðinn þótt flytja þurfi út aukaafurðir. „Til lengri tíma litið tel ég að tækifæri séu til sölu á fersku kjöti yfir lengri tíma og með því geti verðið hækkað og bændur borið meira úr býtum.“

Segir Gunnar að það sé ekkert náttúrulögmál að slátrun fari fram í fjórar til sex vikur að hausti, þótt það hafi alltaf verið gert þannig. Til þess að lengja tímann þyrftu afurðastöðvarnar að sameinast þannig að ein sé fyrir norðan og önnur fyrir sunnan. Með því væri hægt að hagræða. Bændur hafi ekki efni á þessari miklu fjárbindingu í sláturhúsum. Þá yrði auðveldara að nýta sláturhúsin betur stærri hluta ársins og hafa ferskt kjöt á boðstólum í lengri tíma. Það skapi jafnframt meiri möguleika á útflutningi á fersku kjöti.

„Ef markaðurinn vill ferskt kjöt, af hverju reyna menn ekki að leysa þessi skipulagsmál. Kaupendur vörunnar þurfa að eiga þetta samtal við framleiðendur tímanlega, ekki daginn sem pöntun fer fram. Með því að ganga frá samningum um fyrirframsölu gegn ákveðnu verði og afhendingu á tilteknum tíma getur bóndinn séð sér hag í að flýta tilhleypingum. Ég er ekki að segja að allir hafi aðstöðu til þess en ég er viss um að margir gætu fundið grundvöll til að laga sig betur að þörfum markaðarins.“

Hægt er að lesa greinina í heild í Morgunblaðinu sem kom út 17. september. 

Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Fleira áhugavert
Fleira áhugavert