Fór í húsmæðraskóla og klaustur

Ráðherrann heilsar brosandi, þó ekki með handabandi því slíkt er auðvitað bannað. Guðmundur Ingi Guðbrandsson umhverfis- og auðlindaráðherra er léttur á fæti þegar hann skokkar upp á þriðju hæð með blaðamann á hælum sér. Hann er smart í tauinu, í skyrtu og jakka en bindislaus. Skórnir stinga aðeins í stúf; ljósgrænir og örlítið moldugir útivistarskór. Hann hefur sennilega tekið eftir að blaðamaður gjóaði augum á skóna og segir hlæjandi:
„Kannski ekki mjög ráðherralegir skór!“

Mögulega ekki, en kannski passa þeir einmitt vel við náttúruunnandann og umhverfissinnann Guðmund Inga.

Borgfirskar æviskrár 

Guðmundur Ingi er rúmlega fertugur, fæddur í lok mars árið 1977. Hann er alinn upp á sveitabænum Brúarlandi á Mýrum hjá foreldrum sínum Guðbrandi Brynjúlfssyni og Snjólaugu Guðmundsdóttur og á einn bróður. Brúarland er tvíbýli og segist Guðmundur Ingi hafa verið svo gæfusamur að hafa ömmu sína og föðurbróður í næsta húsi. Viska og fróðleikur kynslóðanna var ungum drengi gott veganesti út í lífið.

„Amma var með græna fingur og átti stóran garð. Hún kenndi mér að spila og var mjög ættrækin. Við vorum bæði mjög áhugasöm um ættfræði og borgfirskar æviskrár voru biblía þeirra fræða í minni sveit. Þegar ég var níu og tíu ára lá ég yfir þeim,“ segir hann og brosir út í annað.

„Já, þú mátt alveg segja að ég hafi verið skrítið barn,“ segir hann og hlær.

„Ég er með þá framtíðarsýn að við getum nálgast nýtingu auðlinda okkar með mun sjálfbærari hætti en við gerum í dag,“ segir Guðmundur Ingi, umhverfis- og auðlindaráðherra. mbl.is/Ásdís

Ákvað að hætta að gráta

Guðmundur Ingi gekk í grunnskóla á Varmalandi og á þeim árum voru börn þar í heimavist frá unga aldri.

„Ég átti mjög erfitt með þetta og leið mjög illa í skólanum. Ég var með heimþrá og vildi vera hjá mömmu og pabba. Það gilti um fleiri en mig, þótt það væri vel haldið utan um okkur í skólanum. En ég var bara lítill. Svo þegar ég var tíu ára tók ég þá ákvörðun að láta mér líða vel. Ég ákvað að hætta að gráta í skólanum. Það var virkilega erfitt. Mér tókst það og ég er stoltur af því enn þann dag í dag því þetta breytti lífi mínu til hins betra,“ segir Guðmundur Ingi.
„Það er besta ákvörðun sem ég hef tekið í lífinu og ég reyni oft að minna mig á þessa ákvörðun mína þegar ég er að takast á við stórar áskoranir í lífinu; hvort sem það er í vinnu eða einkalífi. Maður hefur heilmikið um það að segja hvernig manni líður og hvaða viðhorf maður hefur.“

Hannyrðir og matseld

Eftir menntaskólann fór Guðmundur Ingi í Hússtjórnarskólann í Reykjavík, en það þótti sumum heldur sérkennilegt á þeim árum að tvítugur piltur veldi það nám.
„Ég held það hafi verið ábyrgðartilfinningin sem ýtti mér þangað. Mér fannst að ég þyrfti að læra ákveðin undirstöðuatriði áður en ég færi út í lífið. Það hljómar ótrúlega dramatískt,“ segir hann og skellihlær.

„Ég lærði hannyrðir og matseld og að geyma mat og nota afganga. Í heimi þar sem matarsóun er alltof mikil og fötum hent í stað þess að gera við þau nýtist þetta nám svo sannarlega og ég bý enn að þessu.“

Allan daginn að pússa litla krossa

Úr húsmæðraskóla hélt Guðmundur Ingi á vit ævintýranna og fór í klaustur í Þýskalandi.
„Þarna tók ég þátt í störfum hjá munkunum en þetta var risastórt klaustur. Ég byrjaði á að vinna í gullsmiðjunni. Ég fékk það starf að pússa litla krossa. Þetta var svo leiðinlegt!“ segir hann og hlær.

„Ég var allan daginn að pússa krossa. Eftir hálfan mánuð í þessu starfi spurði ég hvort ég mætti prófa eitthvað nýtt. Þá var mér falið það verkefni að búa til hálskeðju úr silfri fyrir einhvern biskup. Þetta var aðeins metnaðarfyllra verkefni,“ segir hann og brosir.
„Ég var þarna í þrjá mánuði og þetta var æðislegur tími. Ég ákvað strax í upphafi að ég myndi taka þátt í bænalífi munkanna. Dagurinn byrjaði klukkan fimm með morgunbæn og voru það ljúfustu stundir dagsins. Þar voru munkar að kyrja og það var svo mikil kyrrð. Þetta er besta hugleiðsla sem ég hef nokkurn tímann kynnst.“

„Ég átti konu á þessum tíma sem ég hafði verið með í sjö ár. Það var erfiðast gagnvart henni,“ segir Guðmundur Ingi sem kom út úr skápnum 27 ára. mbl.is/Ásdís

Frá Rússlandi til Bandaríkjanna

Eftir heimkomuna fór Guðmundur Ingi í líffræðinám í Háskóla Íslands, með viðkomu í Rússlandi, en þar bjó hann í eitt ár ásamt þáverandi kærustu.
„Þetta var mikið ævintýri og ég lærði rússnesku, þótt ég sé því miður búinn að tapa henni niður,“ segir hann.

„Ég kom svo heim og kláraði líffræðina og fór þaðan til Yale í Bandaríkjunum í meistaranám í umhverfisfræðum. Þar kynntist ég líka hagfræði og félagsfræði og nálgunin verður mjög praktísk. Maður lærir að leysa vandamál og hvernig eigi að koma í veg fyrir þau. Það er óskaplega heillandi og gefandi. Loftslagsbreytingar eru stóra áskorunin sem við stöndum frammi fyrir núna og þar verðum við að ná árangri því það skiptir gríðarlegu máli fyrir bæði menn og aðrar lífverur. Það verkefni er mín ástríða.“

Hræddur við viðbrögðin

Þegar Guðmundur Ingi var í Bandaríkjunum kom hann út úr skápnum, 27 ára gamall.

Var það erfitt?

„Já, það var svolítið erfitt. Ég hafði áhyggjur af öllum í kringum um mig; hvernig samfélagið myndi taka þessu. Ég átti konu á þessum tíma sem ég hafði verið með í sjö ár. Það var erfiðast gagnvart henni. Mér þótti og þykir ofboðslega vænt um hana og fannst þetta mjög ósanngjarnt gagnvart henni,“ segir hann.

Guðmundur Ingi segir fjölskylduna ekki hafa grunað að hann væri samkynhneigður en segir það ekki hafa komið öllum vinum á óvart. Hann segist í byrjun hafa verið feiminn við að hitta fólk, meðal annars úr heimahögunum, eftir að hann kom út. 

„Auðvitað heldur lífið áfram að gefa manni áskoranir þegar maður er hinsegin því maður þarf að halda áfram að koma út úr skápnum fyrir fólki og það hef ég þurft að gera á hverjum einasta vinnustað. Nema hér, því það kom strax fram í fjölmiðlum að ég væri fyrsti karlkyns samkynhneigði ráðherrann. Það er mjög þægilegt að fólk viti þetta og sé ekkert að pæla í því.“

Þjóðgarðar og friðlýst svæði

Stofnun hálendisþjóðgarðs er það málefni sem er efst á baugi ráðherra um þessar mundir. Aðspurður um tilgang þess að stofna slíkan þjóðgarð svarar Guðmundur Ingi:
„Allt er þetta hluti af stærri sýn. Með friðlýsingum, sérstaklega þjóðgörðum, tökum við ákvörðun um að vernda náttúruna og gera henni kleift að þróast sem mest á sínum eigin forsendum, á sama tíma og við erum að opna aðgang að henni svo fólk fái notið hennar með margvíslegri útivist. Þetta er gríðarlega gott form á landnýtingu. Hálendisþjóðgarður myndi vernda ein stærstu óbyggðu víðerni í Evrópu og mér finnst við bera ákveðnar skyldur gagnvart heiminum að vernda þetta svæði. Ég sé fyrir mér að á Íslandi séum við í raun að byggja upp net af verndarsvæðum þar sem þjóðgarðar spila stórt hlutverk,“ segir hann og nefnir að í fyrra hafi einnig Geysir og Goðafoss verið friðlýstir.

„Við erum líka að vinna í stofnun þjóðgarðs á Vestfjörðum. Ég held að Ísland geti markað sér sérstöðu sem þjóð sem hefur tekið frá ákveðið land fyrir komandi kynslóðir. Í þessu felast einnig efnahagsleg tækifæri,“ segir hann og segir rannsóknir hafa sýnt að efnahagsleg áhrif af friðlýstum svæðum séu jákvæð.

„Um leið og við erum að vernda náttúruna erum við að skapa tækifæri fyrir ferðaþjónustuna og fyrir byggðirnar í kringum hálendisþjóðgarðinn,“ segir hann og nefnir að ferðamenn muni á leið sinni um landið heimsækja gestastofur þjóðgarðsins og nýta sér bæði gistingu og afþreyingu í nærliggjandi sveitum og bæjum.

Er þá hægt að tryggja að ferðamenn gangi vel um hálendið?

„Já, hugmyndin með að stofna þjóðgarð á þessu svæði er einmitt að það sé auðveldara að skipuleggja svæðið í heild sinni, til dæmis með tilliti til ferðamanna með því að beina þeim þá frekar inn á svæði sem þola áganginn. Svo er markmiðið að kynna svæðið almenningi.“ 

Hvað með virkjanir á þessum svæðum?

„Þegar við horfum til hálendisþjóðgarðsins er verið að draga ákveðna línu í sandinn þegar kemur að virkjunum. Það verður leyfilegt að kanna áfram möguleikana á þeim hugmyndum sem nú þegar hafa komið fram, en ekki nýjum. Það er þá verið að beina þeim möguleikum að svæðum sem eru þegar röskuð. Ég held að við sem unnum hálendinu getum öll verið sammála um þetta. Ef ég réði þessu einn myndi ég ekki vilja sjá fleiri virkjanir inni á þessi svæði. En ég þarf að mæta fleiri sjónarmiðum.“

Koma einota drasli úr umferð

Um áramótin var samþykkt á þingi bann við afhendingu plastpoka í verslunum og telur Guðmundur Ingi flesta sátta við þessar breytingar.

„Þetta hefur verið í umræðunni síðan kannski 2015 en enginn stigið skrefið fyrr. Það er rosalega táknrænt að taka plastpoka úr umferð. Það fær okkur til að hugsa um annað plast og allar umbúðirnar. Við þurfum að koma einnota óþarfa drasli úr umferð,“ segir hann.
„Það er vel hægt að koma vörum sínum heim með umhverfisvænni hætti því allt of mikið af þessum pokum endar úti í hafi. Og þegar maður flokkar allt rusl, líka lífrænt, er óþarfi að hafa plastpoka í rusli heima,“ segir Guðmundur Ingi.

Lesa má viðtalið í heild sinni hér á mbl.is í vefútgáfu Morgunblaðsins.