Freyja ljónahundur er fín með sig

Hún er orðin 12 ára blessunin, en er spræk og vel ern. Hún gránar eins og eigandinn en að öðru leyti er hún bara hress,“ segir Stefán Jón Hafstein um heimilishundinn Freyju sem er þó nokkur heimshornahundur, fædd í Mósambik, uppalin í Malaví en býr nú á Íslandi þar sem hún ætlar að verja efri árunum.

„Við fengum hana sem varðhund í Malaví, þegar við bjuggum þar. Ég hef alltaf verið mikill dýravinur en fékk aldrei að eiga hund eða kött þegar ég var lítill. Draumur minn um að eignast hund rættist því ekki fyrr en Freyja kom inn í líf mitt í Afríku og ég þá kominn á sextugsaldur,“ segir Stefán og bætir við að tilgangurinn hafi í og með verið að fá hund sem gæti virkað sem varðhundur.

„Stundum var ótryggt ástand þar sem við bjuggum, innbrot og leiðindavesen hjá fólki. Ég vildi því hafa einhvern á heimilinu sem gæti vaknað við óboðna gesti.“

Þeir eru með hvelft brjóst eins og blettatígrar

„Þegar kom að því að velja hvers konar hund ég ætti að fá mér var mér bent á þetta merkilega kyn sem Freyja er af, Rhodesian Ridgeback, eða rákhundar eins og þeir kallast á íslensku. Þeir eru mjög vinsælir í Afríku sunnanverðri, enda ræktaðir upp í Ródesíu til að vera varðhundar búgarðanna. Hvítu nýlenduherrarnir í Ródesíu á nítjándu öld voru búnir að leggja undir sig þetta land sem nú heitir Simbabve, og þeir vildu fá hunda eins og þeir þekktu að heiman en voru ekki til í Afríku. Þeir fluttu því inn nokkur afbrigði frá Evrópu og bjuggu til sitt eigið afríska afbrigði; rákhunda. Eitt einkenni á þessum hundum er dökk rák eftir allri hryggsúlunni, þar sem hárin snúa öfugt. Þetta er kambur og eitt af því sem erfðist við blöndun nýlenduherranna á sínum hundum við afríska villihundinn, en hann er með kamb eins og híena, sem rís ef þær reiðast. Þessi rák verður dumbrauð hjá Freyju ef hún reiðist eða þarf að ógna. Þessir hundar hafa afbragðs eiginleika sem búgarðaeigendur vildu. Þetta eru stórir hundar og sterkir, sjálfstæðir í hugsun með frumkvæði, því það varð að vera hægt að skilja þá eftir á búgarðinum til að passa búsmalann þegar enginn húsbóndi var heima til að skipa þeim fyrir. Þeir hafa mjög stórar loppur og þófa til að geta hlaupið um í eyðimörkinni þar sem eru þyrnigerði, snöggan feld til að þola vel hita og hafa mikið hlaupaþol. Þeir eru með hvelft brjóst eins og blettatígrar. Þeir þurftu líka að vera barngóðir, því þeir máttu ekki ráðast á börn nýlenduherranna, urðu að geta verið heimilisvinir. Allir þessi eiginleikar voru ræktaðir upp í þeim kynslóð fram af kynslóð.“

Lætur alls ekki ná sér

Stefán segir að rákhundar séu í alþýðuvísindum kallaðir ljónahundar.

„Það kemur til af því að þeir voru látnir reka burt ljón sem hugðust ráðast á búsmala. Margir hundar króuðu þá ljónin af og héldu þeim í kví þar til húsbóndinn kom til að skjóta þau. Ég hef misst Freyju í fé á Íslandi, en ég tek fram að hún bítur alls ekki. Aftur á móti kemur eðlið upp og hún tekur eitt dýr úr hópnum og króar það af. Þetta gerðist líka þegar hún slapp einu sinni í nautgripahjörð í Malaví; hún fór beint í að reka eina kvígu úr hópnum og lét hana ekki sleppa, beið eftir að ég kæmi að sækja hana. Þessir hundar taka enga sénsa og láta ekki ná sér, það er ríkt í þeim að færast undan ef ókunnugir ætla að klappa þeim eða fanga þá. Þeir koma ekki flaðrandi upp um ókunnugt fólk, enda lætur góður ljónahundur alls ekki ná sér nema hann þekki til.“

Menn gerðu grín að mér

Stefán segir að sér hafi litist vel á að fá hund af kyni rákhunda með þessa eiginleika og tilhlökkunin var mikil þegar fréttist af goti í Mósambík, ekki langt frá landamærum Malavís.

„Þetta voru fimm eða sex hvolpar og meðal þeirra var ein tík, Freyja, sem mér leist mjög vel á. Ég vildi tík, því þær eru meðfærilegri, en menn gerðu grín að mér að ætla að fá mér hund í fyrsta skipti af rákhundakyni, því þeir eru mjög þrjóskir og sjálfstæðir. Mér var sagt að það væri ekki fyrir viðvaning að eiga svona hund, ég yrði að kunna eitthvað í hundauppeldi. Allt gekk þó vel, við fengum Freyju þegar hún var átta vikna og síðan óx hún upp og varð prýðis varðhundur á heimili okkar í Malaví. Hún er líka varðhundur hér heima á Íslandi, hún vill helst ekki að sá sem ber út blöðin komi of nálægt heimilinu. Freyja er gríðarlega húsbóndaholl og mikill vinur okkar. Þegar við tökum hana með okkur á flakk út á land passar hún bílinn og ef við erum í bústað passar hún að láta vita af mannaferðum, eins og góðir hundar eiga að gera,“ segir Stefán og bætir við að Freyja hafi aðlagast loftslaginu á Íslandi mjög vel og henni finnst æðislegt að leika sér í snjó.

„Þegar þessi tegund hunda flytur til kaldari landa þróar hún snögghærðan innri feld. Þannig þéttir hún feldinn og aðlagast.“

Nánari umfjöllun er að finna í Morgunblaðinu sem kom út 21. janúar