Sveif tuttugu metra upp í loft

Fjallaleiðsögumaðurinn Leifur Örn Svavarsson fór í ævintýraferð á gönguskíðum og með drekum yfir þrettán hundruð kílómetra af stórbrotinni og ískaldri náttúru Austur-Grænlands. Ferðin var skrásett og verður heimildarmyndin Eftirsókn eftir vindi, sem framleidd er af Sagafilm, er sýnd á RÚV í kvöld.

Leiðsögn var lykillinn

Leifur segir að áhuginn á fjallamennsku hafi kviknað fyrst við lestur bókanna Árið, bækur sem til voru á hverju heimili á þessum árum eftir miðbik síðustu aldar.

Leifur hefur stundað fjallamennsku allt frá unglingsárunum. Ljósmynd/Einar Torfi Finnsson

„Í bókinni frá 1966 er grein um fjallgöngumanninn Gaston Rebuffat sem var með blaðamannafund hangandi í stigum utan á Aguille du midi, fjalli í Frakklandi. Þessi síða var orðin gulnuð! Mér fannst þetta svo merkilegt. Svo horfði ég á alla sjónvarpsþætti um fólk sem sigldi skútum um heimsins höf,“ segir Leifur og segist einnig hafa lesið upp til agna bókina Æskuár mín á Grænlandi eftir Peter Freuchen.

„Ég og frændi minn, Einar Torfi, fengum báðir gönguskíði þegar ég var fjórtán ára og fórum þá saman í útilegur. Við tjölduðum reyndar bara fyrst úti í garði. Fimmtán ára var ég kominn í Alpaklúbbinn, þá algjör græningi,“ segir Leifur og segist þá hafa byrjað að fara með klúbbnum í ferðir.

„Ég fann strax að lykillinn að ævintýralífinu væri leiðsögn. Að fólk gæti unnið við það að búa til ferðir og ævintýri!“ segir hann og segist fljótlega hafa verið farinn að taka að sér fararstjórn fyrir Ferðafélag Íslands, en þeir frændur voru þá byrjaðir í björgunarsveit.

„Sautján ára gamall, hann átján, sáum við um gönguskíðaferðir inn í Landmannalaugar, áramótaferðir í Þórsmörk og fleira. Eftir það var byrjað að hringja í okkur,“ segir Leifur, en segir hann leiðsögn hafa verið bundna við sumarfrí og önnur frí, enda var hann í skóla. Eftir menntaskóla valdi Leifur sér jarðfræði í háskóla og fannst það henta vel þessu áhugamáli sem varð svo í raun að lífsstarfi.

Heillaður af Grænlandi

Einnig hefur Leifur farið ótal ferðir víða um heim, meðal annars til Nepal og Tíbet þar sem gengið var með ferðamenn í Himalaya-fjöllum. Hann segist heillaður af fólki og menningu þessa fjalllendis og segir það jafnvel toppa fjöllin sjálf.

Leifur Örn Svavarsson er einn sá allra reyndasti í fjallamennsku hér á landi og þótt víðar væri leitað. Hann gerði áhugamálið að ævistarfi og starfar sem fjallaleiðsögumaður. mbl.is/Ásdís

„Þegar maður leiðist inn í Himalayafjöllin eru það fjöllin sem draga mann þangað fyrst; þaðan kemur drifkrafturinn og spennan. En eftir smá tíma áttar maður sig á því að flottasti hluti ferðalagsins er gangan heim að fjallinu, í gegnum fjallaþorp fólks sem býr þarna við nánast óbyggilegar aðstæður. Í Nepal eru 140  þjóðarbrot og í fjöllunum búa Sherpar sem hafa komið frá Tíbet. Það er algjörlega þess virði að fara þangað að ganga og skoða. Það er sagt að fólk fari fyrst vegna fjallanna en komi aftur vegna menningarinnar og landslagsins,“ segir Leifur.

Háir tindar Grænlands heilla Leif en mannlíf og menning engu síður. Ljósmynd/Björgvin Hilmarsson

„Það er nákvæmlega sama með Grænland, þar eru hvassir tindar, jöklar sem skríða í sjó fram og hrjúft landslag. En það er líka fólkið sem býr þarna og þessi menning sem mér finnst svo gríðarlega heillandi. Ég hef farið nánast á hvert einasta byggða ból á Grænlandi. Það er algjörlega eitt af mínum uppáhaldslöndum.“

Heimamenn á hundasleðum

Eitt sinn voru þeir félagar, Leifur og fjallagarpurinn Hallgrímur Magnússon Everest-fari, að fljúga yfir stórbrotinn fjallgarð Austur-Grænlands og Hallgrími verður að orði að það væri rosalegt að fara einhvern daginn þessa leið alla á gönguskíðum. Það hafði aldrei verið gert áður.

Á Grænlandi fóru fimmmenningarnir fyrsta spölinn með heimamönnum á hundasleðum. Ljósmynd/Tómas Júlíusson

„Síðan líða árin og menn eru í vinnu og að ala upp börnin sín, en Hallgrímur sleppti aldrei þessari hugmynd,“ segir Leifur, en ferðin umrædda var farin í apríl árið 2017 og kvikmynduð af Skúla Magnússyni. Skúli hafði farið til Margrétar Jónasdóttur hjá Sagafilm og fengið þau til að taka þátt í vinnslu heimildarmyndar og verður sú mynd frumsýnd í dag, sunnudag, á RÚV.

„Þetta var ekkert smá ferðalag. Við lögðum af stað eins seint og hægt var því það mátti ekki vera of kalt, en samt mátti ekki sundið hafa opnast,“ segir Leifur og útskýrir að Scoresbysund þurfti að vera frosið svo hægt væri að komast yfir það.

„Við fórum fyrsta spölinn með heimamönnum á hundasleðum, enda eru þeir snillingar og á heimavelli,“ segir Leifur og segir þá hafa þurft margoft að breyta um leið vegna veðurs.

„Það snjóaði svo mikið að hundasleðarnir drifu ekki upp, það var snjór upp í mitti. Við vorum í bölvuðu basli að komast sem stystu leið yfir sundið að mjög bröttum skriðjökli, en ef það hefði ekki snjóað svona mikið hefði leiðin verið algjörlega ófær. Hún var krosssprungin,“ segir Leifur og blaðamaður reynir að sjá þetta fyrir sér.

„Það voru forréttindi að fá að ferðast með þessum veiðimönnum,“ segir Leifur, en auk hans og Hallgríms voru með í för Einar Stefánsson, Skúli Magnússon og Tómas Grønvaldt Júlíusson.

Góðir vinir fyrir og eftir ferðina

Fimmmenningarnir voru fjörutíu daga í ferðinni og var ferðamátinn gönguskíði, drekar og einstaka sinnum voru fjallaskíðin tekin fram til að leika sér. Ferðin var að vonum afar krefjandi og þurftu þeir að komast yfir margar hindranir. Ein helsta áskorunin var of lítill vindur, en þeir höfðu treyst á hann til að fleyta sér hratt yfir snjóbreiður og jökla.

Var ekkert erfitt að vera fimm saman svona lengi, og í svona miklu nágvígi?

„Mér fannst alls ekki mikið mál að vera í svona miklu návígi við þessa menn. Ég er svo vanur að vera að kúldrast með ókunnugu fólki í tjaldi þar sem ég þarf að bræða snjóinn og elda alla daga! Þetta var bara frí. Þarna þurfti ég bara að elda fimmta hvern dag, þeir töluðu íslensku, voru góðir vinir mínir, voru hressir og skemmtilegir og sögðu frábærar sögur og brandara allan tímann. Mér fannst þetta frábært og væri til í að fara hvert sem er með þessum mönnum aftur,“ segir Leifur.

„Við erum allir góðir vinir, bæði fyrir og eftir ferðina,“ segir Leifur og hlær.

Hann útskýrir að gönguskíðamennska með drekum sé sport sem sífellt sé að þróast.

„Einar og Hallgrímur eru öðrum fremri í þessu og hafa notað dreka til að ferðast yfir Ísland. Ég var ekki vanur, en Hallgrímur hafði sýnt mér þetta lauslega og við fórum í eina æfingaferð. Ég hugsaði með mér að ég hefði mörg hundruð kílómetra til að æfa mig og hélt að þetta yrði ekkert mál, en það var nú reyndar stórmál,“ segir Leifur og segir að maður þurfi að vera með alla athyglina á drekanum.

„Ef maður leit af þeim, þá reyndu þeir að drepa mann,“ segir hann og hlær.

Í Grænlandsferðinni sem kvikmynduð var fóru fimm vinir saman yfir 1.300 kílómetra á gönguskíðum og með drekum. Ljósmynd/Myndasafn Leiðangursins

„Þetta er svo mikið afl og á meðan maður hefur ekki fullkomna tilfinningu fyrir því hvar hann er í loftinu, fer maður í ansi margar byltur,“ segir Leifur og segist hafa í einni byltunni vankast töluvert.

„Í fyrstu ferðinni var ég allt í einu kominn í tuttugu metra hæð yfir landi. Drekinn lyfti mér algjörlega upp. Ég gat lítið gert annað en að halda skíðunum niðri og búa mig til lendingar og sveif sem betur fer rólega til jarðar. Ég lærði þarna að líta ekki af drekanum.“

Hvað fór í gegnum hugann þegar þú sveifst tuttugu metra uppi í loftinu?

„Árans,“ segir hann og hlær dátt.

Líður vel í sjö þúsund metrum

Við hverfum aðeins aftur í tímann því Leifur á sem fyrr segir heimsmet í „ævintýrastórslemmu“. Ein slík ferð er nógu mikið afrek út af fyrir sig, enda á fárra færi að ganga upp á hæsta fjall jarðar, yfir lönd og jökla eða pólanna tvo.

„Það eru fáir leiðsögumenn sem hafa unnið bæði í fjallaferðum og í gönguskíðaferðum. Ég hjálpaði Lýði Guðmundssyni að klára „grand slam“ og var þá í leiðinni sjálfur að fara annan hringinn. Ég áttaði mig á því þegar ég skráði okkur að það hafði enginn gert áður, að fara tvo hringi.“

Eins og fyrr segir hefur Leifur farið tvisvar upp Everest-fjall, einn Íslendinga, og hefur hann farið upp bæði norðan og sunnan megin.

Árið 2019 fór Leifur í annað sinn á Everest, í það skiptið sunnan megin. Um tvö hundruð manns fóru þar upp á tveimur dögum, en vegna veðurs vildu allir upp á sama tíma. Örtröð myndaðist á toppnum sem vakti heimsathygli, en það árið létust ellefu í fjallinu. Ljósmynd/Leifur Örn

„Lengi vel fannst mér Everest ekki sjarmerandi og hafði í raun ekki hugsað mér að fara þar upp. Ég var byrjaður að fara á öll hin fjöllin í kring og eitt sinn þegar ég stóð Cho Oyu, sem er sjötta hæsta fjall heims, horfði ég yfir á Everest og hugsaði; jú, kannski. Þá ákvað ég að reyna en fjármögnun er auðvitað erfið. Svona einkafrí kostar álíka og heimilisbíll og getur kostað mann lífið líka,“ segir Leifur og segist hafa fengið styrki í kringum árið 2008 sem hurfu í hruninu. En árið 2013 komst hann loks á Everest og í seinna skipti fór hann árið 2019.

Voru þetta ólíkar ferðir?

„Já, algjörlega, og báðar erfiðar. Ég hafði betri aðbúnað í seinni ferðinni þegar við Lýður fórum sunnan megin. Maður reynir að draga úr áhættu eins og hægt er en það þarf að ganga á fjallið og þetta er alltaf erfitt. Í fyrri ferðinni keypti ég lítinn aðbúnað, var með eitt tjald og með einn Sherpa í vinnu,“ segir Leifur og segist upplifa háfjallaveiki þegar hann er kominn í fimm þúsund metra hæð.

„Ég lendi þá á vegg og á bara mjög erfitt með að standa í fæturna fyrstu dagana. Síðan aftur á móti þegar ég er kominn í sjö þúsund metra hæð er ég góður. Ég ströggla þá minna en hinir,“ segir hann.

„Þarna í þessu dauðasvæði líður mér í raun vel, en þarna gengur maður fram á látið fólk og það má ekkert út af bregða. Öll skipulagning miðar af því að maður fari sér ekki að voða. Það er ekki toppurinn sem skiptir mestu máli.“

Heimskulegasta áhugamálið

Við ræðum þennan merkisdag þegar Leifur toppaði Everest í annað sinn, daginn sem fjöldi manns freistuðu gæfunnar og klifu síðasta spottann upp á tindinn. Alls fóru þar upp tvö hundruð manns á tveimur dögum, en ellefu sneru aldrei tilbaka.

„Þarna eru sorgarsögur og það er persónuleg saga á bak við hvern einasta einstakling sem deyr þarna. Hjá okkur voru hjón þar sem konan deyr. Hún hafði reynt við fjallið rétt á undan okkur, dottið fram af steini, búin að tína öðrum vettlingnum og var föst í bandinu. Við gengum fram hjá henni og öðru látnu fólki og því er ágætt að maður átti sig á því áður en maður fer að tölfræðin er ekki með þér. Þetta er eitt heimskulegasta áhugamál sem þú getur tekið þér fyrir hendur. Við þurfum að vera tilbúnir til að hjálpa öðrum og vorum við búnir að hugsa það áður. Hjá okkur Lýði tókst ferðin ótrúlega vel.“

Þið lentuð ekki í lífshættu?

„Þú ert í lífshættu að vera þarna og þarft að sætta þig við það. En allt gekk hratt og vel hjá okkur og við unnum vel saman.“

Eru Everest-ferðirnar það hættulegasta sem þú hefur farið?

„Tölfræðilega er það hættulegast. Norðurpóllinn er hættulegur en maður skynjar það ekki eins og þegar maður gengur fram á nýlátið fólk,“ segir Leifur og segist hafa rætt alla möguleika við konu sína áður en hann lagði í þessa leiðangra.

Hér má sjá fjóra af fimm sem voru í Grænlandsferðinni; þá Leif, Skúla, Tómas og Hallgrím. Ljósmynd/Einar Stefánsson

„Maður hefur hugsað þann möguleika að maður komi ekki tilbaka. Maður verður að gera það. Það vita allir hvað þetta er hættulegt,“ segir Leifur en segist hafa verið tilbúinn að taka sénsinn.

Ferðin á Austur-Grænlandi var ekki hættulaus frekar en aðrar ferðir um óblíða náttúru.

Skúli Magnússon tók upp mestmegnis efnið fyrir heimildarmyndina Eftirsókn eftir vindi. Ljósmynd/Tómas Júlíusson

„Við vitum að vinna með segl er hættulegt, og að fara inn á þessar slóðir sömuleiðis. En það var bara tilhlökkun fyrir þessari ferð og þetta var virkilega skemmtilegt,“ segir Leifur og segist spenntur að sjá heimildamyndina, en hana hefur hann ekki enn séð.

„Ég er mjög spenntur að sjá hana og vonandi verðum við saman vinirnir með frumsýningarpartý.“

Nánar má lesa um ævintýri Leifs í Sunnudagsblaði Morgunblaðsins um helgina.