Spik af náhval í sjoppunni

Hjörtur ferðamálastjóri, Inga Rós verkefnastjóri, Freyja gæludýr og unglingarnir í …
Hjörtur ferðamálastjóri, Inga Rós verkefnastjóri, Freyja gæludýr og unglingarnir í fjölskyldunni, Jökull Logi og Katla Katrín. Myndin er tekin í Kapisillit sem er innst í Nuuk-firði og er 54 íbúa þorp. Kapisillit þýðir lax og þarna er eini hrygningarstaður grænlenska laxins. Ljósmynd/Aðsend

„Ég er nú úr Reykjavík en ég bý á Grænlandi og það er fimmta landið sem ég bý í,“ segir Inga Rós Antoníusdóttir, verkefnastjóri stafrænnar þróunar hjá Ferðamálastofu, sem búsett er í grænlensku höfuðborginni Nuuk ásamt eiginmanni sínum, Hirti Smárasyni, sem tók við stöðu ferðamálastjóra Grænlands í apríl í fyrra.

Tenging þeirra hjóna við Danaveldi er þó sterk, eins og reyndar við Grænland ef út í það er farið, þar sem Hjörtur sinnti fjölda verkefna áður en hann tók við núverandi starfi, en í Danmörku hefur Inga Rós starfað undanfarin ár fyrir Ferðamálastofu í því sem kallað er starf án staðsetningar, nokkuð sem virðist eiga vel við nýjan vinnulífsstíl margra á þriðja ári í heimsfaraldri þótt veiran hafi reyndar engan veginn verið kveikjan að störfum Ingu Rósar í Danmörku.

Hér vantar reyndar hvítu fiðrildin fyrir utan gluggann, en niðurlag …
Hér vantar reyndar hvítu fiðrildin fyrir utan gluggann, en niðurlag barnagælu Sveinbjarnar rektors Egilssonar er til staðar, þarna siglir einhver inn, ofurlítil dugga. Myndin er tekin út um stofugluggann hjá Ingu Rós og Hirti. Ljósmynd/Aðsend


„Þannig að ég sinni mínu starfi jöfnum höndum frá Danmörku og Grænlandi,“ segir Inga Rós og er þegar spurð út í þjóðfélagsmynd þessarar nágrannaþjóðar, sem er svo skammt undan þótt Íslendingar hafi kannski ekki verið að flykkjast til Grænlands í fríum sínum fram til þessa.

„Stutta útgáfan mín er að þjóðfélagið er alls konar,“ svarar Inga Rós blátt áfram, „hér eru gífurlega miklar öfgar í báðar áttir og stéttaskipting þjóðfélagsins mjög áberandi. Hér er margt mjög auðugt fólk, líklega fleira en maður bjóst við, en um leið ríkir hér einnig mikil fátækt og fjöldi fólks býr nánast bara við sjálfsþurftarbúskap,“ heldur hún áfram.

Særindi og óuppgerð saga

Grænlensk millistétt er að sögn Ingu Rósar tiltölulega lítil og samfélagsleg vandamál tengd áfengisneyslu algengari á Grænlandi en í þeim löndum, sem standa Íslandi næst. „Drykkjan hefur þó minnkað frá því sem áður var, allar tölur á þessum vettvangi sýna okkur það,“ segir Inga Rós og kveðst ákaflega ánægð með þær viðtökur sem þessir fulltrúar nágrannaþjóðarinnar fengu þar í landinu.

Ertu kominn, landsins forni fjandi, orti séra Matthías Jochumsson um …
Ertu kominn, landsins forni fjandi, orti séra Matthías Jochumsson um hafísinn í kynngimögnuðu kvæði sínu. Hér flýtur einn myndarlegur, reginlogum skyggður. Ljósmynd/Aðsend

„Fólk tekur manni mjög vel og Grænlendingar upplifa okkur sem mikla frændþjóð, ég finn það mjög vel að viðhorfið gagnvart okkur er allt annað en til dæmis gagnvart Dönum, sem hingað koma til að sinna ýmsum sérfræðistörfum eða öðru. Það er mikil óvissa í garð Dana almennt og mörg særindi og óuppgerð saga,“ heldur Inga Rós áfram og segir þetta andrúmsloft skapa viss vandræði í samskiptum Grænlendinga við þessa þaulsætnu herraþjóð sína á meðan Íslendingum sé tekið með kostum og kynjum.

Kirkjusókn dýra, feimnismál eða bylting? Hér gæti Freyja verið að …
Kirkjusókn dýra, feimnismál eða bylting? Hér gæti Freyja verið að íhuga að ganga til messu og hlýða á guðs orð, enda prúðbúin sem mest má vera. Að sögn Ingu Rósar er Freyju forboðið að ferðast norður fyrir heimskautsbaug. Þar er ríki sleðahundanna. Ljósmynd/Aðsend

Annað forvitniefni er auðvitað grænlenskur matur. Selir, hvalir, hreindýr og ýmsir sjófuglar er meðal þess sem fyrst kemur upp í hugann auk þess sem blaðamann rámar í að hafa heyrt um þjóðarréttinn suaasat, sem mun vera einhvers konar kjötsúpa. Inga Rós er á því að grænlenskur matur sé eins og hún lýsti sjálfu þjóðfélaginu hér að framan – alls konar.

Ekkert sem nútíma Garðbæingar létu bjóða sér

„Ég get nú annars sagt þér eina sögu af því,“ segir viðmælandinn. „Þegar ég fer í aðalstórmarkaðinn í Nuuk þar sem mér finnst auðvelt að fá allt sem við erum vön að kaupa í matinn,“ segir Inga Rós og dregur örlítið seiminn í orðinu vön til áhersluauka, „þá er nánast allt til, nema hér fær maður ekki ferska mjólk þar sem nánast enginn mjólkurbúskapur er á Grænlandi. Svo þegar ég kem að kælinum í sjoppunni fremst í búðinni þar sem gos og súkkulaði er að finna reynist þar líka náhvalsspik,“ segir Inga Rós og blaðamaður fær væga gæsahúð. Kveðst hún þó ekki hafa reynt slíka fæðu, en hins vegar smakkað spik af annarri hvalategund, ótilgreindri.

Blessaðir málleysingjarnir eru víða. Hér heilsar ungur sleðahundur upp á …
Blessaðir málleysingjarnir eru víða. Hér heilsar ungur sleðahundur upp á íslenskan gest og fer vel á með þessum fulltrúum ólíkra menningarheima. Ljósmynd/Filip Gielda

„Húsnæði í Nuuk er mjög dýrt, mun dýrara en Íslendingar nokkurn tímann gera sér grein fyrir, íbúðaskortur í borginni er viðvarandi vandamál vegna þess hve dýrt er að sprengja og byggja,“ segir Inga Rós þegar talið berst að húsnæðismálum í þessari framandi höfuðborg. Hún segir þar af leiðandi mikið byggt á hæðina og því mikið um íbúðablokkir þar. „Við reyndar búum í litlu raðhúsi rétt fyrir ofan höfnina og höfum það gott þar, ágætishúsnæði, kannski ekkert sem nútíma Garðbæingar myndu láta bjóða sér svo sem, var þetta nokkuð mjög fordómafullt?“ spyr Inga Rós og hlær dillandi hlátri, en blaðamaður bítur á jaxlinn og kyngir Garðabæjarstolti sínu eins settlega og verða má.

Líklega tengir hinn dæmigerði Íslendingur Grænland við frost, snjó, hundasleða og mun meiri vetrarhörkur en á fósturjörðinni. Er það svo? „Já, þannig er það almennt, en hér verður hnatthlýnunarinnar auðvitað vart líka og í rauninni meira en á nokkrum öðrum stað á jörðinni,“ segir Inga Rós og nefnir sem dæmi að hitastigið í Nuuk sé 12 gráður í plús, en þetta spjall átti sér stað í desember. Almennt kveður hún veturna í Nuuk þó snjóþyngri og kaldari en á Íslandi, enda njóti borgin og nágrenni hennar ekki góðs af Golfstraumnum. „Veðrið er þó almennt stöðugra hér, minna um storma, en meira um snjó og froststillur yfir lengri tíma,“ útskýrir Inga Rós.

Ístak að byggja skóla á svæðinu

Blaðamann rámar í sögur Íslendinga af grænlenskri stjórnsýslu, sem ku vera allólík hjá nágrannaþjóðinni. „Það er reyndar allt að breytast, hér eru kennitölur komnar í notkun, en það er reyndar ekki nema eitt ár eða tvö, held ég, síðan hér voru tekin upp rafræn skattframtöl,“ segir Inga Rós frá. Leið hennar inn í grænlenska kerfið var þó engan veginn þyrnum stráð þar sem hún var með danska kennitölu fyrir. „Þannig að ég datt bara beinustu leið inn í allt hér og er bara með mína dönsku kennitölu, þetta er mjög auðvelt fyrir okkur, sem erum íslenskir ríkisborgarar og með danskar kennitölur, þarna er auðvitað bara frjálst flæði á milli,“ segir hún.

Á flugvellinum í Kangerlussuaq. Þaðan er töluvert flug til Parísar, …
Á flugvellinum í Kangerlussuaq. Þaðan er töluvert flug til Parísar, Rómar og London, en sé vel að gáð er styst að skreppa á Norðurpólinn frá Kangerlussuaq. Ljósmynd/Aðsend

Hún segir fjölda Íslendinga búa og starfa í Nuuk þótt ekki séu þeir allir búsettir þar allt árið, íslensk fyrirtæki, svo sem Ístak og fleiri verktakar, hafa sinnt fjölda verkefna í landinu og segir Inga Rós stóran skóla í byggingu í höfuðborginni um þessar mundir þar sem Ístak sé einmitt að verki.

Blaðamann fýsir að vita hvers lags upplifun Inga Rós telji það vera að alast upp í Nuuk. Vissulega er stórt spurt en þó ekki svarafátt. „Ég held að það sé frábært að vera barn í Nuuk. Ef maður talar um það góða við að fara 40 ár aftur í tímann er til dæmis mjög mikið hér um útileiki barna, netið kom seint hingað og er dýrt svo það er mun minna um það hér að börn hangi inni í tölvum,“ svarar gesturinn íslenski, enda almælt að glöggt sé gests augað.

Dóttirin með grænlenskan kærasta

Inga Rós og Hjörtur eru með tvo unglinga á heimilinu og segir hún þeirra líf ekkert frábrugðið lífi unglinga annars staðar. „Þeim fannst það nú bara merkilega auðvelt,“ svarar hún þegar blaðamaður forvitnast um hvernig þessi vistaskipti hafi horft við ungviðinu. „Dóttir mín er komin með grænlenskan kærasta svo hlutirnir eru fljótir að gerast,“ segir móðirin kankvís.

Á Lille Malene sem er ein vinsælasta fjallgönguleiðin í kringum …
Á Lille Malene sem er ein vinsælasta fjallgönguleiðin í kringum Nuuk og býður upp á gott útsýni yfir bæinn. Hér er Hrafnhildur María einnig viðstödd, dóttir Ingu Rósar og Hjartar sem býr í Danmörku. Ljósmynd/Aðsend

Þau íslenska fjölskyldan tjá sig þá bara á dönsku eða hvað? „Já, við gerum það, en hér er eiginlega ekki eitt einasta tungumál sem allir tala, hér eru Grænlendingar sem tala ekki grænlensku og svo eru Grænlendingar sem tala ekki dönsku, þannig að í skólunum til dæmis er kennt á báðum tungumálunum, grænlensku og dönsku,“ segir Inga Rós og bætir því við að það fyrirkomulag sé líklega ekki það allra heppilegasta.

„Annað sem kom okkur dálítið á óvart ef við erum að tala um muninn á lífi barna og unglinga hér og á Íslandi er að hér er nokkuð um að krakkar fái frí í skólanum til að fara á veiðar. Sonur minn, sem er 13 ára, fór í skólaferðalag eftir fyrstu vikuna í skólanum og þar stóð til að fara á hreindýraveiðar, sem reyndar breyttist, en það er sem sagt ekkert óeðlilegt við það hér að fara með hópa af skólakrökkum að skjóta hreindýr,“ segir Inga Rós frá og blaðamaður veltir fyrir sér hvað yfirvöld menntamála á Íslandi segðu við svo blóðugum námsferðum.

Seiðandi kall Kaupmannahafnar

Á heildina litið, er þá Grænland eins og Ísland fyrir 40 árum, eða átti það bara við um tilveru barna? „Ja, ég vitna nú bara mest í manninn minn um þetta, hann flutti úr bænum og vestur á firði fyrir 40 árum og honum finnst þetta á margan hátt mjög sambærilegt og Vestfirðir fyrir 40 árum, ég er svo mikið borgarbarn að ég flutti bara til útlanda í stórborgir svo ég get ekki alveg borið þetta saman,“ svarar Inga Rós og vottar fyrir aðkenningu að hlátri.

Í Færeyingahöfn, yfirgefnu fiskiþorpi í Nuuk-firði.
Í Færeyingahöfn, yfirgefnu fiskiþorpi í Nuuk-firði. Ljósmynd/Aðsend

Þau hjónin eru nú í eins árs prógrammi, svo höfð sé vond íslenska, og eru búsett í Nuuk meðan á því stendur, en eftir það tekur við tveggja ára samningstímabil þar sem Hjörtur mun flakka á milli Danmerkur  og Grænlands, en þá segist Inga Rós munu hverfa á nýjan leik til Kaupmannahafnar þar sem hún hefur löngum unað hag sínum vel, enda hefur heilinn á Íslendingum alltaf verið í Kaupinhafn, eins og Nóbelsskáldið komst einhvers staðar að orði.

„Það veit ég ekkert um, Grænland er fimmta landið mitt og ég hef enga þörf fyrir að vita hvar ég bý eftir fimm ár,“ svarar Inga Rós tilraun til að draga upp úr henni hvort hún sjái þá fyrir sér að ílengjast hjá þeim dönsku og með þeirri yfirlýsingu er spurningavaðallinn á enda og þau ferðamálafrömuðirnir Inga Rós Antoníusdóttir og Hjörtur Smárason beðin vel að lifa að sinni meðal grannþjóðarinnar grænlensku.

Grænlenskt sólarlag við lok fróðlegrar frásagnar af íslenskri fjölskyldu í …
Grænlenskt sólarlag við lok fróðlegrar frásagnar af íslenskri fjölskyldu í höfuðstaðnum Nuuk. Vits er þörf þeim er víða ratar. Ljósmynd/Aðsend
Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Fleira áhugavert
Fleira áhugavert