200 mílur | mbl | 6.6.2023 | 15:50 | Uppfært 7.6.2023 7:07

Ríkið dæmt í milljarða makrílbætur

Silfur hafsins: Feitur og fallegur makríll á færibandinu hjá Vinnslustöðinni í Vestmannaeyjum. Ljósmynd/Vinnslustöðin

Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi í dag ríkið til greiðslu hátt í tveggja milljarða króna skaðabóta í tveimur málum sem Huginn VE-55 og Vinnslustöðin í Vestmannaeyjum ráku vegna tjóns, sem útgerðirnar urðu fyrir við útgáfu makrílkvóta á liðnum áratug.

Útgerðirnar byggðu kröfur sínar á því að ríkið væri skaðabótaskylt, þar sem ranglega hefði verið staðið að úthlutun makrílkvóta, annars vegar árin 2011-2014 og hins vegar 2014-2018. Minna hefði komið í hlut fyrirtækjanna en þeim hefði borið samkvæmt lögum.

Fimm útgerðir féllu frá skaðabótakröfu

Upphaflega stefndu sjö útgerðarfélög ríkinu árið 2019 til greiðslu skaðabóta alls að upphæð um 10,2 milljarða króna. Fimm félaganna féllu frá málarekstri á fyrri stigum, en þar áttu í hlut félögin Eskja, Gjögur, Ísfélag Vestmannaeyja, Loðnuvinnslan og Skinney-Þinganes. Huginn og Vinnslustöðin héldu málunum hins vegar til streitu og höfðu sem fyrr segir sigur í dag.

Upphafleg krafa Vinnslustöðvarinnar 982 milljónum króna og Hugins 839 milljónum. Aðilar sættust á dómkvadda, óvilhalla matsmenn til að meta hið fjárhagslegt tjón, sem nú skal bætt.

Ekki var um það deilt að ríkið bæri skaðabótaábyrgð á því fjártjóni, sem útgerðirnar kynnu að hafa orðið fyrir þar sem Fiskistofa hefði úthlutað þeim minni aflaheimildum á grundvelli reglugerða en lög mæltu fyrir um. Þá hefðu kröfur útgerðanna lækkað að teknu tilliti til mats fyrrnefndra matsmanna um samfellda veiðireynslu og hagnaðarmissi af þeim völdum.

Ríkið krafðist samt sem áður sýknu en lækkunar á dómkröfum til vara. Byggði ríkið á því að þrátt fyrir að bótaskylda sín lægi ljós fyrir hefðu útgerðirnar ekki sýnt fram á bein orsakatengsl, afleiðingar og umfang tjóns síns.

Dómurinn féllst ekki á það og vísaði til matsgerðarinnar og þess að um samfellda veiðireynslu hefði verið að ræða, en hins vegar var sú grundvallarregla skaðabótaréttar virt að að virða alla óvissu stefnda í hag.

Hæstiréttur felldi tvo dóma í desember 2018 um að ekki hefði verið byggt á aflareynslu við útgáfu makrílkvóta á grundvelli reglugerða 2011 til 2014 eins og skylt hefði verið og sama fyrirkomulag hefði verið viðhaft fram til 2018.

Upp undir tveir milljarða í bætur

Dómarnir í báðum málunum voru tvískiptir eftir tímabilum í samræmi við dómkröfur stefnenda.

Í hlut Hugins komu samtals 466 milljónir kr., en einnig var fallist á skaðabótavexti frá 2015 og einstökum tímabilum og svo dráttarvexti frá 24. júlí 2021, auk 10 milljóna kr. í málskostnað. Ætla má að endanleg upphæð, sem ríkið þurfi að gjalda Hugin hlaupi á bilinu 7-800 milljónir kr.

Vinnslustöðinni voru hins vegar dæmdar samtals 517 milljónir kr. í bætur, skaðabótavexti og dráttarvexti líkt og í máli Hugins, auk 15 milljón kr. í málskostnað. Líklegt er að endanleg upphæð sé á milli 8-900 milljóna kr.

Dómararnir Pétur Dam Leifsson, Hildur Briem og Sveinn Agnarsson dæmdu í báðum málunum í dag, Stefán A. Svensson gætti hagsmuna Hugins, en Ragnar H. Hall var lögmaður Vinnslustöðvarinnar.