Innlent | Morgunblaðið | 22.4.2025 | 6:00 | Uppfært 7:53

Rök hnígi að eldgosavirkni

Þrjú stöðuvötn eru í grennd við skjálftavirknina sem mælst hefur á Mýrum. Það eru Grjótárvatn, Langavatn og Háleiksvatn. mbl.is/Árni Sæberg

Gera má ráð fyrir því að eldgos í Ljósufjallakerfinu myndi eiga sér nokkurn undanfara með aukinni skjálftavirkni og mælanlegri aflögun á yfirborði. Það er þó ekki víst að undanfarinn yrði langur.

Eldgosið í Heimaey 1973 er ef til vill nánasta hliðstæða við hugsanlegt eldgos við Grjótárvatn en þar var forboðatíminn 30 klukkustundir.

Þetta er mat Páls Einarssonar, prófessors emeritus í jarðeðlisfræði við Háskóla Íslands, í skýrslu um Ljósufjallakerfið sem hann vann fyrir Veðurstofu Íslands.

Mikil óvissa

Páll telur að mikil óvissa sé um hvort langur tími gefist til að gefa út viðvörun um yfirvofandi gos við Grjótárvatn. Jarðskjálftavirkni hefur aukist mikið í eldstöðvakerfinu frá miðju ári 2021. Virknin einangrast að mestu á svæði sem þrjú vötn umlykja, Grjótárvatn, Langavatn og Háleiksvatn. Virknin jókst mjög á síðasta ári og var nýjum GPS-mæli komið fyrir í Hítardal síðasta haust. Mælir hann, auk jarðskjálfta, aflögun, sem hefur hingað til verið engin á svæðinu. Ekki er vitað með vissu um sambærilega virkni á þessu svæði síðan mælingar hófust um miðja síðustu öld. Upptök skjálftanna eru á 15-20 km dýpi og er það helsta vísbendingin um að skjálftarnir tengist kvikuhreyfingum en ekki flekahreyfingum.

Páll telur að ýmis rök hnígi að því að komið geti til eldgosavirkni í framhaldi af þessum hreyfingum.

Nánari umfjöllun má finna í Morgunblaðinu í dag. Einnig má nálgast hana án endurgjalds í Mogganum, nýju appi Morgunblaðsins og mbl.is.