Innlent | Morgunblaðið | 17.5.2025 | 8:30

Fágætissalur opnaður í Eyjum

Kári Bjarnason, forstöðumaður Safnahúss Vestmannaeyja, í fágætissal safnsins með vögguprent frá 1498. mbl.is/Óskar Pétur Friðriksson

Það verður mikið um dýrðir á safnadeginum í Vestmannaeyjum á morgun en þá verður formlega opnaður sérstakur salur í kjallara Safnahúss Vestmannaeyja þar sem geymdar verða fágætar bækur, sem Ágúst Einarsson prófessor emeritus safnaði og gaf Bókasafni Vestmannaeyja árið 2017. Einnig verða í salnum 37 málverk eftir Jóhannes Kjarval í eigu Vestmannaeyjabæjar, málverk eftir Júlíönu Sveinsdóttur og fleiri dýrgripir.

„Ágúst kom í desember 2016 að máli við mig, Arnar Sigurmundsson (fyrrv. bæjarfulltrúa í Vestmannaeyjum), og Helga Bernódusson (fyrrv. skrifstofustjóra Alþingis), bauð okkur heim til sín og sýndi okkur gríðarlega stórt bókasafn sitt. Hann sagðist hafa ákveðið að gefa það Bókasafni Vestmannaeyja til minningar um föður sinn, Einar Sigurðsson. Ég hafði unnið í handritadeild Landsbókasafnsins í 17 ár áður en ég kom hingað þar sem fágætisbækur safnsins eru vistaðar og mér fannst eins og ég væri kominn aftur í handritadeildina þegar ég sá þetta bókasafn hjá Ágústi,“ segir Kári Bjarnason, forstöðumaður Safnahúss og Bókasafns Vestmannaeyja.

Kári segist þó ekki hafa gert sér grein fyrir því strax hve stórt þetta bókasafn væri sem Ágúst hefur á síðustu árum flutt til Eyja, alls um 1.500 bækur. En þar er að finna margar af perlum íslenskrar bókmenningar, meðal annars allar biblíurnar sem prentaðar hafa verið hér á landi, allt frá Guðbrandsbiblíu árið 1584, Þorláksbiblíu 1644 og Steinsbiblíu 1728 að telja.

Fjöldi annarra fágætra prentaðra bóka er í Ágústarsafni sem sumar eru aðeins til í Landsbókasafni, svo sem guðspjallabók frá 1725 og stafrófskver frá 1753. Þar er einnig Crymogea Arngríms lærða frá 1610, Kristni sagan frá 1688, Íslendingabók Ara fróða frá 1688, Atli Björns í Sauðlauksdal frá 1780 og Heimskringla í 6 bindum frá 1777-1826 auk frumútgáfu fyrstu bókar margra höfuðskálda Íslendinga. Einnig eru þar frumútgáfur helstu tímarita sem gefin voru út fyrr á öldum svo sem Minnisverð tíðindi, Íslensk sagnablöð, Fjölnir, Klausturpósturinn og Ný félagsrit, mörg fagurlega innbundin.

Gjöf sem á sér vart hliðstæðu

„Ég myndi því segja að þetta sé bókagjöf sem vart á sér hliðstæðu í sögunni. Og mér er sagt að þetta sé eini staðurinn þar sem allar 11 útgáfur Biblíunnar verða á varanlegri sýningu,“ segir Kári.

Hann segir að Safnahús Vestmannaeyja, sem hýsir bókasafnið og fleiri söfn, sé auðvitað yfirfullt eins og öll söfn en mikilvægt sé, þegar svona bókagjöfum er veitt viðtaka, að freista þess af öllum mætti að gera bækurnar aðgengilegar svo allur almenningur geti notið þess að sjá þær.

Í kjallara hússins er rúmlega 120 fermetra gluggalaust rými sem nú hefur verið innréttað til að geyma bókasafn Ágústar og fleiri bækur í eigu safnsins. Kári segir að bæjarstjórn Vestmannaeyja hafi lagt mikinn metnað í að útbúa þessa umgjörð og í salnum sé fylgt ströngustu reglum um öryggi, raka- og hitastig, ljósaútbúnað o.fl.

Herbergi fyrir fræðimenn

Í fágætissalnum verða einnig rúmlega 2 þúsund átthagabækur sem eru um Vestmannaeyjar eða eftir Vestmannaeyinga.

Auk málverkanna eftir Jóhannes Kjarval, sem til þessa hafa ekki átt varanlegan samastað, verða þar til sýnis sex málverk eftir Júlíönu Sveinsdóttur, þekktasta listamann Vestmannaeyja, sem Listasafn Vestmannaeyja á.

Í salnum verður einnig að finna allar þær bækur og bæklinga sem Jóhannes Kjarval sendi frá sér, handskrifuð blöð og fjölda annarra gagna og heimilda um listamanninn, sem Ágúst Einarsson hefur safnað.

Kári segir að í salnum hafi verið innréttað lítið herbergi þar sem sé aðstaða fyrir fræðimenn til að skoða gögnin.

„Því meginhugsunin er að gera þennan menningararf aðgengilegan svo hægt sé að rannsaka hann, skoða hann, horfa á hann og njóta hans,“ segir Kári Bjarnason.