Innlent | Morgunblaðið | 17.10.2025 | 8:00

Er fjöreggið orðið fúlegg?

Bubbi Morthens. mbl.is/Eyþór

Aðsend grein úr Morgunblaðinu

Þingmenn og ráðherrar Íslands undanfarin ár og fram á daginn í dag, hvar er sómakennd ykkar, kjarkur og þor? Hvernig getið þið sagt að íslenskan sé ykkur kær en á sama tíma langalengi látið hana drabbast niður, tötrum klædda, í ræsið?

Hvernig má það vera? Þið vissuð að hingað streymdu þúsundir manna sem vildu búa hér og þið gerðuð nánast ekkert til að sjá til þess að þau lærðu málið. Fyrir vikið er hér gríðarlegur fjöldi sem talar ekki tungumálið.

Það þýðir ekki að bægja spurningunni frá sem fluga væri og benda á skólakerfið! Skólakerfið hefur verið allan tímann á ykkar snærum – eða kannski væri réttast að tala um snöru.

Bóklestur er hruninn í samkeppni við símann og bóklestur er undirstaða þess að við getum lært að nota tungumálið frá unga aldri. Þið hafið viljandi skorið niður allt í kringum bækur. Eini ráðherrann sem gerði eitthvað til að sporna við var Lilja Alfreðsdóttir. Í löndunum í kringum okkur eru peningar lagðir fram til að kaupa bækur til að vernda tungumálið, hafa hlaðborð af bókum til boða í skólum, styrkja bókasöfn, auka kennslu innflytjenda, fá þau eins og hratt og auðið er til að læra málið.

Hér eru nánast öll skilti í miðbænum á ensku, allir matsölustaðir eru enskumælandi, allir matseðlar á ensku, nánast hver einasti matsölustaður ber enskt heiti. Við erum búin að tala um þetta í mörg ár. Hvað hafið þið gert? Og ef þið hafið gert eitthvað var það rangt.

Börn lesa ekki, þau eru hætt að skilja mál eldra fólks, jafnvel foreldranna. Þau þekkja nánast enga íslenska rithöfunda. Ég á barn á grunnskólaaldri og í menntaskóla og ég spyr: þekkið þið þennan eða hinn? Nei er svarið.

Ábyrgðin er líka mín sem foreldris en þegar heilt land með sínu kerfi getur ekki staðið vaktina að passa tungumál sitt, sem er að deyja innan frá, þá er eitthvað hræðilega mikið að.

Við eigum nóg af peningum og vilja til að gera ýmislegt en í stað þess að passa upp á sjálft fjöreggið þá sitjið þið á heitum þjóum í bólstruðum stólum og gerið lítið til að bjarga því. Þið standið í pontu og það er þráttað um hitt og þetta, en í staðinn fyrir að stjórnarandstaðan og ríkisstjórnin setjist niður og segi björgum fjöregginu, þá setja menn orkuna í að koma höggi hver á annan. Kannski er ég dramatískur en guð minn góður, þetta er satt.

Ég veit líka að það er margt gott og það er vel, en það er of stór vá fyrir dyrum, tungumálið okkar er fast í kviksyndi aðgerðaleysis. En ef þing og þjóð leggjast á eitt getum við ennþá snúið þessari hrollvekjandi þróun við.

Bubbi Morthens, tónlistarmaður.