Nám — markviss þjálfun, réttar áskoranir og eftirfylgni

Í okkar kenningu frá 2004 er fjallað um almenna þætti, sem ráða því hvernig færni og þekking lærist. Um er að ræða nokkra grunnþætti í öllu námi, sem snýst um efla færni og auka þekkingu. Fjórir mikilvægir þættir eru:

1. Markviss þjálfun: Það er gífurlega mikilvægt að þjálfuninni fylgi viss ákefð og hún sé markviss. Það er að segja að það sé skýrt hvaða þema/færni/svið viljum við bæta. Þjálfunin þarf líka að hafa eftirfylgni sem snýst um að fylgjast með hvernig gengur hjá þeim einstaklingum sem eru með í þjálfuninni. Síðan er lykilspurning hversu marga tíma þjálfunin hefur varað. Magnús Carlsen, heimsmeistari í skák, hafði þjálfað sig í 6.000 tíma þegar hann var 13 ára og talið er að Wolfgang Amadeus Mozart hafi hlotið mörg þúsund tíma þjálfun á sviði tónlistar 6 ára gamall. Eins og flestir vita spilaði Mozart bæði píanó og fiðlu 4 ára gamall og það kom ekki að sjálfu sér.

2. Áskoranir miðað við færni: Sálfræðingurinn Mihaly Csikszentmihalyi benti árið 1975 á mikilvægi þess að gefa réttar áskoranir miðað við færni (e. action capacity). Þá kemst einstaklingurinn í flæði sem er mjög jákvætt fyrir nám. Svíinn Ericsson hefur með áratuga rannsóknum sýnt fram á mikilvægi áskorana fyrir nám. Þess vegna er fræðileg kunnátta kennarans/þjálfarans/mentorsins í því sem er verið að þjálfa algjört lykilatriði eigi hann að geta fundið út hvaða áskoranir hver einstaklingur þarf. Það að láta álag miða við færni þarf líka að stjórna hvernig við vinnum með grunnfærni í lykilgreinum á borð við læsi, stærðfræði og náttúrufræði.

Getur verið að það skorti á fræðilega kunnáttu í kennslufræði þessara mikilvægu faga sem eru mæld í PISA? Getur líka verið að markmiðin séu óljós, þjálfunin ekki næg og vöntun á eftirfylgni bæði í skólanum og heima?

3. Jákvæð viðbrögð: Að gefa jákvæð viðbrögð er mikilvægt fyrir nám. Það stuðlar bæði að því að styrkja net af taugafrumum sem eru notuð (dópamín styrkir samband milli taugafrumna) og er hluti af eftirfylgni sem er mikilvægt. Hvar stendur einstaklingurinn í því sem markmiðið er að bæta sig í. Maður getur munað allt sitt líf jákvæða styrkingu sem vissir kennarar, þjálfarar eða aðrir gáfu manni. Það á þátt í að styrkja bæði sjálfsmynd og hugarfar grósku.

4. Sjálfseftirlit (e. self-monitoring): Að einstaklingurinn upplifi að hann geti ákveðna hluti. Þetta passar við kenningu Edelmans um styrkingu taugafrumuhópa með notkun.

Ef til dæmis einstaklingur fær verkefni í stærðfræði sem hann leysir á það þátt í að í að styrkja innri áhugahvöt – ég gat þetta. Sama á við um einstakling sem hefur markvisst unnið með að bæta púttið í golfinu með mörgum endurtekningum. Þegar hann sér að þjálfunin hefur virkað gefur það jákvæða styrkingu.

Hermundur Sigmundsson segir að leggja þurfi áherslu á ákveðna grunnþætti eigi markmið í námi að nást. Kristinn Magnússon

Það sem er mikilvægt er að reyna að leggja upp námið á þann hátt að þessir grunnþættir séu í hávegum hafðir. Í þessu samhengi vil ég nefna að við fengum veglegan styrk frá Norska tækni- og vísindaháskólanum í Þrándheimi til að vinna að framúrskarandi kennslu innan háskólans. Þar vinnum við með hóp nemenda (150-200 stúdenta) sem tekur eðlisfræði kúrs. Markmiðið er að vinna að því að gera kennsluna sem besta. Í því sambandi eru aðalmarkmið námskeiðsins sett upp sem nokkur þemu. Hvert þema hefur síðan ákveðið innihald sem getur verið lesið námsefni, hópverkefni, myndskeið og spurningar í ólíku formi. Mjög mikilvægt er að markmiðið sé klárt. Annað dæmi sem við erum að vinna með kemur úr tónlistarnámi. Þar erum við að vinna að námskeiði fyrir nemendur í tónlistarháskóla í Svíþjóð. Hvernig á námið að vera til að sem bestur árangur náist. Hvaða grunnþætti getum við tekið með okkur úr taugavísindum inn í námssálarfræðina og kennslu/þjálfun sem tengist tónlist. Þar koma atriði eins og mikilvægi endurtekninga, formleiki og sérhæfing sterkt inn.

Eitt dæmi í viðbót er kennsla innflytjenda í Ósló í sambandi við lestrarfærni. Hvernig á að leggja upp kennsluna og námið þannig að sem bestur árangur náist. Í því samhengi var gífurlega mikilvægt að innflytjendur myndu læra norsku, þegar þeir stunduðu nám í norskum skólum. Rannsóknir hafa einnig sýnt mikilvægi norskukunnáttu innflytjenda í sambandi við að komast upp í framhaldsskóla og út í atvinnulífið.

Notum þessa grunnþætti og eflum nám.

Her­mund­ur Sig­munds­son er pró­fess­or við Norska tækni – og vís­inda­há­skól­ann og Há­skól­ann í Reykja­vík.