Góð reynsla af þjálfunartíma
Setja bókamerki
Öll börn þurfa að ná árangri í skóla og það er mikilvægt að skólarnir rísi undir þeirri ábyrgð, sem á þá er lögð. Hermundur Sigmundsson og Svava Hjaltalín fjalla í grein sinni um verkefnið Kveikjum neistann sem miðar að því að bæta árangur skólabarna og líðan þeirra um leið.
Forsvarsmönnum rannsóknar- og þróunarverkefnisins Kveikjum neistann er umhugað um velferð og velgengni allra barna. Verkefnið er skipulagt með það í huga að efla bæði árangur og líðan þeirra. Það varð ekki lengur við það búið að fjöldi barna útskrifaðist eftir tíu ár í grunnskóla með miður góða lestrarfærni. Farið var í aðgerðir og við gerð verkefnisins var leitað í sarpinn til viðurkenndra fræðimanna, kenningum þeirra púslað saman svo úr varð heildstæð nálgun sem nú þegar hefur sýnt bæði eftirtektarverðan og einstaklega góðan árangur.
Hugmyndafræðin á bak við Kveikjum neistann byggir á kenningum fremstu vísindamanna heims: Gottlieb, Edelman, Ericsson, Csikszentmihalyi, Bandura, Stanislas, Lyytinen, Snowling, Nation, Duckworth og Dweck. Vísindamenn sem hafa sýnt fram á árangur í sambandi við þróun, nám, færni, flæði, ástríðu, þrautseigju og hugarfar. Er það árangur sem UNESCO (2023) kallar „evidence based“ eða reistan á sönnunum og biður skóla að nota eingöngu þannig aðferðafræði því að hún sé best fyrir börn og unglinga.
Áskoranir
15 ára:
– 38% ná ekki grunnfærni í lesskilningi og stærðfræði (UNESCO, 2020).
– 34% drengja og 19% stúlkna (samtals 26% drengir og stúlkur saman) lesa sér ekki til gagns (PISA 2018). Meðan finnskir unglingar skora 14% (drengir og stúlkur saman).
7/8 ára:
– 39% lesa sér ekki til gagns eftir 2. bekk (tölur frá Reykjavík, 2019).
– 48% geta ekki lesið og skilið texta eftir 2. bekk. 20 skólar víðs vegar um landið, samtals 498 börn (2023).
-3 ára:
– Tölur benda til þess að sífellt fleiri börn glími við vanda er varðar málþróun, málskilning og orðaforða. Hafa sést tölur sem benda til að allt að 40% barna glími við slíkan vanda. Það er að sjálfsögðu gífurlega mikil áskorun því málskilningur er einn af lykilþáttum fyrir lesskilning, skapandi skrif og framsögn.
Vísindi
Gerald Edelman kom með kenninguna um „neural Darwinism“, sem snýst um að skilja starfsemi heilans út frá kenningum Darwins, árið 1987. Kenningin sýnir fram á að sérhæfð þjálfun byggir upp tauganet („neural network“). Endurtekning er mikilvæg til að styrkja tauganet: „use it and improve it“ eða bæta með notkun.
K. Anders Ericsson kom með kenninguna um „deliberate practice“ eða úthugsaða þjálfun árið 1993. Lykillinn er markviss þjálfun þar sem einfalt stöðumat er útgangspunkturinn. Þjálfuninni er fylgt eftir af kennara/þjálfara.
Csikszentmihalyi kom með kenninguna um „flæði“ árið 1975. Kenningin leggur áherslu á að áskoranir verða að vera í samræmi við færni. Of stórar áskoranir miðað við færni geta valdið kvíða en of litlar áskoranir miðað við færni leiða. Með því að vera í flæði næst leikni og vald á hlutunum og við það vaknar tilfinningin „ég get“.
Möguleikar
Í verkefninu Kveikjum neistann er markmiðið að efla grunnfærni barna. Fyrstu tvö árin er aðaláherslan á að brjóta lestrarkóðann, ná að lesa texta og skilja hann (fulllæs). Til að ná því markmiði er sérstakur þjálfunartími settur í stundatöflu fjórum sinnum í viku. Í Eyjum eru um það bil 50 börn á hverju ári. Þeim er skipt í þrjá námshópa og hver hópur hefur sinn umsjónarkennara. Í þjálfunartímanum er börnunum skipt í fjóra hópa þvert á árganginn og við bætist fjórði kennarinn/sérkennari. Þannig má tryggja á einfaldan máta „áskoranir miðað við færni“ og fókuseraða þjálfun.
Þjálfunartíminn hefur reynst svo vel að skólastjórnendur Grunnskóla Vestmannaeyja hafa einnig sett hann í stundatöflu í 4. og 5. bekk þrátt fyrir að Kveikjum neistann-verkefnið sé eingöngu komið í fyrstu þrjá bekkina.
Við verðum ávallt að spyrja okkur hvernig við getum sem best tryggt með reyndum aðferðum að sem flest eða öll börn nái viðunandi árangri.
Eitt af markmiðum Kveikjum neistann fyrir utan að ná góðri grunnfærni er að bæta líðan og efla áhugahvöt. Til að ná því marki hefur hreyfing verið aukin, ástríðutímar settir inn fjórum sinnum í viku og í síðasta tíma á föstudögum er gjarnan sungið og dansað.
Öll börn á Íslandi eru skylduð til að ganga í skóla frá 1. og upp í 10. bekk grunnskóla og engrar undankomu auðið. Skólinn ber gríðarlega mikla ábyrgð og verður að vera vakinn og sofinn yfir verkefninu sem honum er falið. Öll börn þurfa að ná árangri. Þau þurfa að koma út úr skólanum dansandi kát og glöð með orðin Ég get! á vörum. Í góðri samvinnu við heimilin náum við þessu.
Hermundur er prófessor við Háskóla Íslands og Norska tækni- og vísindaháskólann og Svava er sérkennari, læsisfræðingur og verkefnastjóri rannsóknasetursins Menntunar og hugarfars við HÍ.
