Tækni & vísindi | Morgunblaðið | 19.5.2025 | 23:40

Harðar deilur um notkun gervigreindar

Söngkonan Dua Lipa er meðal listamanna sem skrifuðu undir áskorun um að stjórnvöld gæfu tæknifyrirtækjum ekki vinnu þeirra. AFP/Angela Weiss

Áform breskra stjórnvalda um að greiða leið gervigreindarfyrirtækja við notkun gagna biðu hnekki í liðinni viku þegar þingmenn í efri deild breska þingsins tóku afstöðu með frekari vörnum fyrir rétthafa efnis.

Breska ríkisstjórnin áformar að breyta lögum svo fyrirtæki sem þróa gervigreind geti nýtt sér höfundarréttarvarið efni við þá vinnu án þess að fá til þess leyfi frá rétthöfum. Skemmst er frá að segja að þessi áform hafa ekki farið vel í fólk í menningargeiranum.

Þingmenn í efri deild samþykktu með 272 atkvæðum gegn 125 breytingu á frumvarpi stjórnvalda sem felur í sér að gervigreindarfyrirtæki þurfa að upplýsa hvaða höfundarréttarvarða efni er notað í tólum þeirra. Breska stjórnin var mótfallin þessum breytingum á frumvarpinu. Þetta er í annað sinn sem lávarðadeildin krefst þess að tæknifyrirtæki upplýsi hvort þau hafi notast við höfundarréttarvarið efni. Frumvarp stjórnarinnar fer nú aftur fyrir breska neðri deild þingsins.

Þessi tíðindi í þinginu komu í kjölfar þess að yfir 400 listamenn og fólk úr skapandi greinum skrifuðu opið bréf til Keirs Starmers forsætisráðherra og fóru fram á að þessi áform yrðu sett ofan í skúffu, að stjórnvöld ættu ekki að gefa erlendum tæknifyrirtækjum vinnu þeirra. Meðal þeirra sem skrifuðu undir voru Paul McCartney, Kazuo Ishiguro, Annie Lennox, Elton John, Ian McKellen, meðlimir Coldplay, Dua Lipa og forvarsmenn Konunglega Shakespeare-leikfélagsins.

Beeban Kidron, þingmaður í lávarðadeildinni, lagði fram umræddar breytingar á frumvarpi stjórnvalda. Hún segir að gervigreindarfyrirtæki séu að stela breskum menningarverðmætum og ekki sé boðlegt að stjórnvöld láti það viðgangast, hvað þá að beinlínis greiða götu fyrirtækjanna við þjófnaðinn.

„Ég mótmæli þeim fullyrðingum að við sem erum á móti áformum stjórnvalda séum mótfallin framförum í tækni. Höfundar afneita ekki gagnsemi gervigreindar á sviði sköpunar og efnahagslegum ávinningi hennar. Við hins vegar sættum okkur ekki við að taka þátt í að þjálfa gervigreind með því að leggja efni okkar til ókeypis en þurfa svo að borga þeim sem stálu því fyrir notkun þess,“ sagði Kidron sem starfaði áður við kvikmyndagerð og leikstýrði meðal annars einni af Bridget Jones-kvikmyndunum.

„Þetta er Harry Potter, öll tónlistin sem breskir tónlistarútgefendur eiga, þetta er rödd Hughs Grants, hönnun á handtöskum, hugverk í háskólum, allur safnkostur á frábærum söfnum og bókasöfnum,“ sagði hún.

Nái áform bresku stjórnarinnar fram að ganga munu gervigreindarfyrirtæki geta notað höfundarréttarvarið efni án leyfis. Rétthafar munu þó geta farið fram á að efni þeirra verði ekki notað án endurgjalds til að þróa gervigreind, svokallað „opt-out“. Ekki liggur fyrir nein útfærsla á því hvernig rétthafar gætu komið í veg fyrir endurgjaldslausa notkun.

Einn þeirra sem hafa látið sig málið varða er Giles Martin, sonur George Martins, upptökustjóra Bítlanna. Hann sagði í viðtali við Guardian að umrætt „opt-out“-ákvæði hentaði ungum listamönnum illa. „Þegar Paul McCartney samdi Yesterday var fyrsta hugsun hans hvernig hann gæti tekið lagið upp, ekki hvernig hann gæti komið í veg fyrir að einhver stæli því.“